Ἡ Πηγὴ τῶν "Λογίων". ΤΟ ΧΑΜΕΝΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ.
Μὲ τὸν ὅρο "άρχαιότερο" Εὐαγγέλιο ἐννοοῦμε τὴν περίφημη "Πηγή τῶν Λογίων" τοῦ Ἰησοῦ ("Q" ,ἐκ τοῦ γερμανικοῦ Quelle=πηγή)
δηλ. τοὺς περίπου 240 ΚΟΙΝΟΥΣ ΣΤΙΧΟΥΣ τῶν συνοπτικῶν Εὐαγγελίων "ΜΑΤΘΑΙΟΥ" καὶ "ΛΟΥΚΑ".
[ Ἡ φράση "Κατὰ" — πχ ."ΚΑΤΑ Ματθαῖον" κλπ—δηλώνει ἀκριβῶς ὅτι οἱ συγγραφεῖς ΔΕΝ εἶναι ὁ Ματθαῖος καὶ ὁ Λουκᾶς, δεδομένου ὃτι ἀρχικῶς τὰ Εὐαγγέλια ἐπί ἕναν καὶ πλέον αἰῶνα κυκλοφοροῦσαν ΑΝΩΝΥΜΩΣ—ἡ πρώτη ἀναφορὰ ὀνομάτων συγγραφέων ἐλαβε χώρα τὸν 2ο αἰ.μΧ—ὅμως ἡ Παράδοση τὰ ἀπέδωσε στοὺς ἐν λόγῳ Ἀποστόλους ἤ συντρόφους τῶν Ἀποστόλων].
Ἡ Πηγὴ τῶν Λογίων —ποὺ ὀνομάστηκε ἔτσι διότι περιέχει ἀκριβῶς ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΕΣ τοῦ Ἰησοῦ —ἦταν μιά ΓΡΑΠΤΗ πηγὴ ἀπ'ὄπου ἄντλησαν τὶς διηγήσεις τους ὁ "Ματθαῖος" καὶ ὁ "Λουκᾶς" καί μάλιστα γραμμένη στὰ ΕΛΛΗΝΙΚΑ(συνεπῶς δὲν πρέπει νὰ ταυτίζεται μὲ τὰ ἀναφερόμενα ἀπὸ τόν ΠΑΠΙΑ περὶ ΕΒΡΑΪΚΩΝ Λογίων τοῦ Ματθαίου:"τῇ ἑβραΐδι διαλέκτῳ τὰ λόγια συνετάξατο", ΕΥΣΕΒΙΟΣ, ΕΚΚΛ.ΙΣΤΟΡΙΑ, Γ' 39,16)).
Τὸ ὅτι ἡ Πηγὴ τῶν Λογίων γράφτηκε πρωτοτύπως ἑλληνιστί φαίνεται ἀπὸ τὴν χρήση φρἀσεων ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ἐξ ἑβραϊκοῦ πρωτοτύπου, καθόσον δὲν ἀπαντῶνται ἀραμαϊσμοὶ ἤ ἑβραϊσμοί, ἀκόμη καὶ στὴν περίπτωση ποὺ ὁ "Λουκᾶς" στοὺς Πειρασμοὺς ἐπιλέγει τὴν ΣΗΜΙΤΙΚΗ ΚΥΚΛΙΚΗ ΕΠΙΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΟΜΗ στὴν ἀφήγηση [=τὸ σημαντικώτερο γεγονὸς ἀναφέρεται στὴν ΜΕΣΗ ,στὸ κέντρο δηλ. , κι ὄχι στὴν ἀρχὴ ἤ στὸ τέλος τῆς διήγησης].
Τὸ ὅτι τὰ "Λόγια" ἦταν ΓΡΑΠΤΗ καὶ ὄχι προφορικὴ πηγὴ φαίνεται ἀφενὸς ἀπὸ τὴν ΔΙΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΥΛΗΣ καὶ ἀφετέρου ἀπὸ τὴν ΤΕΛΕΙΑ ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ τῶν στίχων ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΛΕΞΕΩΝ μεταξὺ τῶν δύο Εὐαγγελίων, "Ματθαίου" καί "Λουκᾶ".
Ἡ σύγχρονη ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ἐπιστήμη ἔχει ἀνασυνθέσει τὴν Πηγὴ τῶν Λογίων μέσα ἀπὸ τοὺς ΚΟΙΝΟΥΣ 240 ΣΤΙΧΟΥΣ τῶν δύο συνοπτικῶν grosso modo μὲ τὴν ἀκόλουθη σειρά:
—κήρυγμα Βαπτιστῆ
—πειρασμοὶ Ἰησοῦ
—μακαρισμοί
—θεραπεία δούλου ἑκατόνταρχου
—ἀποστολή μαθητῶν
—ταλανισμὸς γαλιλαϊκῶν πόλεων
—κυριακὴ προσευχή
—ἀκάθαρτο πνεῦμα
—ταλανισμοὶ φαρισαίων
—ἐπίγεια μέριμνα
—θρῆνος γιὰ τὴν Ἱερουσαλήμ
—ὁ ἐρχομὸς τοῦ Υἱοῦ τοῦ Ἀνθρώπου.
Ἀπὸ θεολογικὴ ἄποψη τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι στὴν Πηγὴ τῶν Λογίων ΔΕΝ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΤΟ ΠΑΘΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ !
Αὐτό σημαίνει ὅτι τὸ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟ* ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ δὲν ἀπέδιδε σημασία τόσο στὸν θάνατο τοῦ Ἰησοῦ ὅσο στὴν ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Του—ὅπως ἔκαναν καὶ τά μεταγενέστερα ΓΝΩΣΤΙΚΑ Εὐαγγέλια (πχ .Εὐαγγέλιο τοῦ Θωμᾶ) ἤ ἡ προφητικὴ γραμματεία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.
Ἄν ἡ ὑπόθεση τῆς Πηγῆς τῶν Λογίων εἶναι σωστή
—διότι περὶ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ πρόκειται περὶ ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗΣ τοῦ κειμένου δηλ. ποὺ ἐπιλύει τὸ λεγόμενο "ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ"**— ἄν λοιπὸν εἶναι σωστὴ ἡ ἐπιστημονικὴ ὑπόθεση αὐτὴ (γιὰ τὴν ὁποίαν ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΔΙΑΤΥΠΩΘΕΙ βάσιμες ΑΝΤΙΡΡΗΣΕΙΣ)
τοῦτο σημαίνει ὅτι ὑπῆρχε πρὶν τὴν θεολογία τοῦ ΠΑΥΛΟΥ περὶ ΕΞΙΛΑΣΤΗΡΙΑΣ ΘΥΣΙΑΣ τοῦ Χριστοῦ (theologia crucis) μιὰ ἄλλη ΠΡΟΓΕΝΕΣΤΕΡΗ προπαύλεια θεολογία ποὺ ἀπέδιδε σωτηριολογικὸ περιεχόμενο στὴν Διδασκαλία —καὶ μάλιστα στὴν ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΚΗ διδασκαλία— τοῦ Ἰησοῦ κι ὄχι στὸν θάνατο Του, κι ὅλα αὐτὰ , { ὅπως σημειώνει ὁ καθηγητὴς Π.ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ στὸ θεμελιακὸ πόνημα του γιὰ τὴν Πηγὴ τῶν Λογίων}πολὺ πρὶν τὴν ἐμφάνιση τοῦ Γνωστικισμοῦ καὶ τῶν Γνωστικῶν Εὐαγγελίων.
___________
ΥΓ. γιὰ ὅποιον μὴ εἰδικὸ ἐνδιαφέρεται γιὰ τὰ παραπάνω προτείνω τὸ προαναφερθέν σύγγραμμα τοῦ γνωστοῦ πανεπιστημιακοῦ καθηγητῆ Π.ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ ( "Τὸ Ἀρχαιότερο Εὐαγγέλιο",ἐκδ.ΑΡΤΟΣ ΖΩΗΣ,2005, βλ.φωτο) ποὺ ἁποτελεῖ θεμελιακὸ βοήθημα γιὰ τοὺς ἀσχολούμενους μὲ τὴν Καινὴ Διαθήκη, φιλολόγους τε καὶ θεολόγους.
*τὸ ἀρχαιότερο κείμενο τῆς ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ εἶναι ἡ Α' ΠΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ (50μΧ) Ἐπιστολὴ τοῦ Παύλου, ἐνῶ ἀπὸ τὰ Εὐαγγέλια ἀρχαιότερο θεωρεῖται τὸ ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ (65—70μΧ)
** " ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ" ὀνομάζουμε τὸ φιλολογικὸ πρόβλημα ποὺ παρουσιάζεται στὸν μελετητὴ ἀφενὸς ἀπὸ τὶς κραυγαλέες ,μέχρις λέξεων ,ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ καὶ ἀφετέρου ἀπὸ τὶς ἀξεπέραστες ΔΙΑΦΟΡΕΣ μεταξὺ τῶν 3 Εὐαγγελίων "Ματθαίου"—"Μάρκου"—"Λουκᾶ" ,
τὰ ὁποῖα γιὰ τοῦτο ὀνομάζονται "συνοπτικὰ εὐαγγέλια".
Μέχρι σήμερα γιὰ τὴν ἐπίλυση τοῦ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ἔχει προταθεῖ ἡ, κοινὰ ἀποδεκτή, ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΠΗΓΩΝ , σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία, οἱ "Ματθαῖος" καὶ "Λουκᾶς" ἄντλησαν τὸ ὑλικό τους ἀπὸ δύο πηγές :
ἀπὸ τὸ "Κατὰ Μᾶρκον" καὶ τὴν προαναφερθεῖσα "Πηγὴ τῶν Λογίων" , ἡ ὁποία δὲν σώθηκε αὐτοτελῶς, ἐξαιτίας τοῦ ὅτι θύμιζε τὸν (μετέπειτα ἀναπτυχθέντα) Γνωστικισμό.
ΥΓ2. ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ ἐδῶ μιὰ προσωπικὴ ἐπιστημονικὴ ΦΙΛΟΛΟΓΚΗ παρατήρηση ποὺ ἀφορᾶ στὴν χρονολόγηση τῆς Πηγῆς Q.
Ἄν καὶ οἱ εἰδικοὶ τὴν ἀνάγουν στὸ 50μΧ
ἐγὼ θεωρῶ ὅτι πρέπει νὰ χρονολογηθεῖ μετὰ τὸ 70μΧ ἐπειδὴ φαίνεται νὰ γνωρίζει τὴν ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ ὅταν γράφει:
"ἰδοὺ ἀφίεται ὑμῖν ὁ οἶκος ὑμῶν ἔρημος"
(ΛΟΥΚ.13,35)
