Τί ΔΕΝ γνωρίζουμε γιὰ τὸν Πλάτωνα καὶ τὴν Σκέψη του.
1) Καταρχὰς ἐπειδὴ ὁ ἴδιος (ἢ κάποιος πολὺ κοντινός του) μᾶς ἐνημερώνει στὴν αύτοβιογραφικὴ Ζ' ΕΠΙΣΤΟΛΗ τοῦ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ὅτι ποτέ του, οὔτε ἔγραψε οὔτε προτίθεται νὰ γράψει, φιλοσοφικὸ σύγγραμμα περὶ τῶν ἀντιλήψεων του {=οὔκουν ἐμόν γε περὶ αὐτῶν ἔστιν σύγγραμμα οὐδὲ μήποτε γένηται—Ζ' ΕΠΙΣΤ. 341c} ἀλλὰ μὸνο μἐσῳ μικρῶν ἐνδείξεων θὰ ἀνακαλύψει κανεὶς τὶς θέσεις του στοὺς Διαλόγους {=εἰ μή τισιν ὀλίγοις ὁπόσοι δυνατοὶ ἀνευρεῖν αὐτοὶ διὰ σμικρᾶς ἐνδείξεως—Ζ' ΕΠΙΣΤ.341e}.
Πράγματι, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὶς μαρτυρίες τῶν μαθητῶν του, ἂλλα ἔγραφε στούς Διαλόγους (πχ. περὶ ΙΔΕΩΝ) καὶ ἄλλα ἔλεγε στὰ ΑΓΡΑΦΑ ΔΟΓΜΑΤΑ δηλ. τὴν ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ Δ̣ΙΔΑΣΚΑΛΙΑ στὴν Ἀκαδημία.
Γράφει σχετικῶς ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι στὸν ΤΙΜΑΙΟ ὁ Πλάτων ταύτιζε Ὕλη καὶ Χώρα {=χῶρο} ἐνῶ αύτὰ τὰ δύο τὰ διαφοροποιοῦσε στὰ στά ΑΓΡΑΦΑ ΔΟΓΜΑΤΑ·
< ἄλλον δὲ τρόπον ἐκεῖ {=ἐν τῷ Τιμαίῳ} τε λέγων τὸ μεταληπτικὸν καὶ ἐν τοῖς λεγομένοις ἀγράφοις δόγμασιν, - ΑΡΙΣΤ. ,ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΕΩΣ, Δ',2, 209b14-15}.
Καὶ ὅταν παρουσιάζει τὴν ΑΓΡΑΦΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ("Ἄγραφα Δόγματα") τοῦ Πλάτωνα στὰ ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ( 987b18— 988a13) λέει ὅτι ὁ Πλάτων θεωροῦσε τὸ ΕΝ καὶ τὸ ΑΠΕΙΡΟΝ (ἀόριστη δυάδα) ὡς θεμελιακὲς ἀρχές (στοιχεῖα) τῶν ΙΔΕΩΝ ἄρα καὶ τοῦ Παντός.
[ Μέ βάση τὰ παραπάνω ὑπάρχει σήμερα μιὰ σχολὴ πλατωνιστῶν ποὺ θεωρεῖ ὅτι οἱ πλατωνικοὶ Διάλογοι μπορεῖ νὰ εἶναι ἐξαίσια λογοτεχνικὰ ἀριστουργήματα ,ἀλλὰ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΤΙΠΟΤΑ ΝΑ ΜΑΣ ΠΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ,τὴν ὁποίαν μόνον ἡ Προφορικὴ Διδασκαλία τοῦ Πλάτωνος, τὰ λεγόμενα "ΑΓΡΑΦΑ ΔΟΓΜΑΤΑ" κατὰ Ἀριστοτέλη , μποροῦν νὰ μᾶς ἀποκαλύψουν.]
Φαίνεται ἐπίσης ἀπὸ ὅσα γράφουν οἱ ΥΠΟΜΝΗΜΑΤΙΣΤΕΣ τοῦ Ἀριστοτέλη (ἀπὸ τὸν Ἀλέξανδρο Ἀφροδισιέα ἕως τὸν Σἐξτο Ἐμπειρικὸ καὶ τὸν Σιμπλίκιο) ποὺ σχολιάζουν διαδόχους καὶ ὑπομνηματιστὲς τοῦ Πλάτωνος, ὅπως τὸν Ξενοκράτη ἢ τὸν Ἑρμόδωρο) ὅτι ὁ μεγάλος φιλόσοφος ΔΕΝ ΕΞΗΓΟΥΣΕ ΤΙ ΕΝΝΟΟΥΣΕ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥΣ ΤΟΥ ἀλλὰ ὁ καθένας μαθητὴς τοὺς ἑρμήνευε ΚΑΤΑ ΤΟ ΔΟΚΟΥΝ (ἔτσι πχ. ὁ Ἀριστοτέλης ἑρμηνεύει τήν "χώρα" τοῦ Τίμαιου ὡς "ὕλη" προσλαμβάνων τὸν ἐν λόγῳ διάλογο κατὰ κυριολεξίαν—ἂν καὶ δὲν προκύπτει κάτι τέτοιο ἀπὸ τὸ πλατωνικὸ κείμενο...).
Ἀργότερα μάλιστα ὁ Ἀριστοτέλης ἑρμήνευσε καὶ τὴν ΑΟΡΙΣΤΗ ΔΥΑΔΑ τῶν "ΑΓΡΑΦΩΝ ΔΟΓΜΑΤΩΝ" δηλ. τῆς ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ τοῦ Πλάτωνος ἐπίσης ὡς ΥΛΗ
καὶ αύτὴ ἡ ἑρμηνεία ἐπεκράτησε μἐσῳ τῶν ὐπομνηματιστῶν τῆς Περιπατικῆς Σχολῆς—ἐνῶ ἡ ταύτιση αύτὴ δὲν φαίνεται νὰ εἶναι σωστή, καθόσον ἠ "ἀόριστη δυάδα" ἀποτελεῖ στοιχεῖο τῶν ΙΔΕΩΝ...
2) ὑπάρχουν διαφορές στά παραδιδόμενα χειρόγραφα τῶν πλατωνικῶν ἔργων (ΟΛΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΚΩΔΙΚΕΣ ΤΟΥ 9ου καὶ 10ου αἰῶνα ἐκ τῶν βιβλιοθηκῶν ΑΡΕΘΑ, ΦΩΤΙΟΥ κλπ) ποὺ ἀλλάζουν τὸ νόημα τοῦ κειμένου.
Ἰδοὺ δύο πασίγνωστα παραδείγματα:
α) μιλῶντας γιὰ τὴν γῆ στὸν ΤΙΜΑΙΟ ὁ Πλάτων τὴν χαρακτηρίζει <ἰλλομένην {=στρεφόμενη} δὲ περὶ τὸν διὰ παντὸς πόλον τεταμένον {=γύρω ἀπὸ τὸν ἄξονα τοῦ σύμπαντος—ΤΙΜΑΙΟΣ 40b8} . Ἐνῶ τὸ χειρόγραφο F παραδίδει <ἰλλομεένην>, τὰ χειρόγραφα A & P παραδίδουν τὴν γραφή <εἱλλομένην>{=πιεζόμενη}. ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Η ΓΗ ΚΙΝΕΙΤΑΙ,ΣΤΗΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΟΧΙ.
Τί ἀπὸ τὰ δύο πίστευε ὁ Πλάτων;
β) παρομοίως στὸν ἴδιο διάλογο, στὸν ΤΙΜΑΙΟ, ὅταν ὁ Λοκρὸς σοφὸς ἁναγγέλει ὅτι θὰ διερευνήσει γιά τὸ ΠΩΣ φτιάχτηκε τὸ σύμπαν (ᾗ γέγονεν) συνεχίζει λέγοντας :
<ἤ καὶ ἀγενὲς ἔστιν>{=ΕΚΤΟΣ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΧΩΡΙΣ ΑΡΧΗ—ΤΙΜΑΙΟΣ, 27c}.
Ἄν καὶ τὰ πιὸ πολλὰ χειρόγραφα (F ,Y) παραδίδουν τὴν γραφή <ἤ> ὑπάρχουν καὶ κάποια πού γρἀφουν <εἰ> ποὺ μεταφράζεται "ΑΝ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΡΧΗ".
Ἄν ἰσχὐει αὐτὴ ἡ γραφὴ τότε ΟΛΗ Η ΔΙΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥ ΤΙΜΑΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΠΑΕΙ ΠΕΡΙΠΑΤΟ...
Προκαλεῖ πάντως ἐρωτηματικὰ καὶ ἠ γραφὴ μέ τὸ διαζευκτικό <ἤ> ποὺ μεταφρἀζεται"ΕΚΤΟΣ ΑΝ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΑΡΧΗ" διότι γεννᾶται ἠ εὔλογη ἀπορία, ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΤΟ ΠΕΙ ΑΥΤΟ Ο ΠΛΑΤΩΝ ;
Τί θέλει νὰ ὑπαινιχθεῖ θέτοντας αὐτὴν τὴν διάζευξη τὴν ὁποίαν θὰ μποροῦσε κάλλιστα νὰ ἀποφύγει;
ΤΕΛΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ, Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΧΕΙ ΑΡΧΗ ἢ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΡΧΟΣ ;
3) ὅμως ὑπάρχουν καὶ περιπτώσεις ποὺ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ὅτι ὁ Πλάτων ἔκανε λάθος πέφτοντας σέ ΚΡΑΥΓΑΛΕΕΣ ἀντιφάσεις ..
πχ στὴν περιλάλητη ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΤΜΗΜΕΝΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ ΣΤΗΝ "ΠΟΛΙΤΕΙΑ".
Μιλῶντας ἐκεῖ ὁ Σωκρἀτης στὸν Γλαύκωνα παρομοιάζει τὴν Πραγματικότητα ὡς μιὰ ΤΕΤΜΗΜΕΝΗ ΓΡΑΜΜΗ κατὰ τὸν ἀκόλουθο τρόπο: διαιρεμένη καταρχὰς σὲ δύο ἄνισα τμήματα <ΔΙΧΑ ΤΕΤΜΗΜΕΝΗΝ ΛΑΒΩΝ
ΑΝΙΣΑ ΤΜΗΜΑΤΑ>{509d-510e}
καὶ κατόπιν διαιρεμένη σὲ καθἐνα ἀπὸ τὰ δύο ἄνισα τμήματα, σὲ δύο πάλι ἀνισα μὲ τὸν ἴδιο λόγο (κλάσμα) ὅπως προηγουμἐνως
<ΠΑΛΙΝ ΤΕΜΝΕ ΕΚΑΤΕΡΟΝ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΑΝΑ ΤΟΝ ΑΥΤΟΝ ΛΟΓΟΝ> {ὁ Πλάτων βεβαίως δὲν ἀποκαλύπτει ΠΟΙΟΣ εἶναι αὐτὸς ὁ λόγος, τὸ κλάσμα, τῆς τομῆς....}
Στὴν συνέχεια ὀνομάζει ὁ Σωκρἀτης τὰ 4 τμήματα τῆς γραμμῆς ὡς ἀκολούθως·
τὸ μικρὸ τμῆμα τοῦ μικροῦ κομματιοῦ ὀνομάζει ὡς ἀπεικονῖζον τὸν κόσμο τῶν εἰκόνων τῶν ὁρατῶν καὶ τὸ μεγάλο τμῆμα τοῦ μικροῦ κομματιοῦ ὡς ἀπεικονῖζον τὸν ὁρατὸ κόσμο.
Ἐπίσης, ὀνομάζει τὸ μεγἀλο τμῆμα τοῦ μεγάλου κομματιοῦ ὡς ἀπεικονῖζον τὸν κόσμο τῶν Ἰδεῶν καὶ τὸ μικρὸ τμῆμα τοῦ μεγάλου κομματιοῦ, ὡς ἀπεικονῖζον τὸν κόσμο τῶν μαθηματικῶν.
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ;
Ὅπως ἔχουν δείξει οἱ μαθηματικὲς ἔρευνες
σὲ αύτὸ τὸν χωρισμό, τὸ τμῆμα ποὺ ἀπεικονίζει τὸν ὁρατὸ κόσμο ΕΙΝΑΙ ΙΣΟ μέ τὸ τμῆμα τὸ ἀπεικονῖζον τὸν κόσμο τῶν μαθηματικῶν—ΚΑΤΙ ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ.
ΤΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΟΥΝ ΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ ΕΠ' ΑΥΤΟΥ;
ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΛΑΘΟΣ;
Οἱ πιὸ πολλοὶ ἑρμηνευτὲς τοῦ Πλάτωνα στὴν παγκόσμια βιβλιογραφία λἐνε ΟΤΙ ΕΔΩ ΕΚΑΝΕ ΛΑΘΟΣ Ο ΠΛΑΤΩΝ, δηλ. τοῦ διέφυγε ἡ προκύπτουσα ΑΤΟΠΗ ἰσότητα Ὁρατοῦ κόσμου καὶ Μαθηματικῶν.
Κἀποιοι ἄλλοι μελετητὲς βεβαίως ὑποψιάζονται ὅτι τό "λάθος" αὐτὸ τὸ ἔκαμε συνειδητὰ ὁ Πλάτων
[Balashov, Y., (1994). "Should Plato's Line Be Divided in the Mean and Extreme Ratio?", Ancient Philosophy, 121, 283-295.]
Πρὸ δεκαετίας ὅμως, ὁ καθηγητὴς Γ. ΚΟΥΜΑΚΗΣ* διορθώνοντας καταρχὰς στὸ ἀρχαῖο κείμενο τὴν φρἀση <ΑΝΙΣΑ> (βασζόμενος σὲ άρχαίους σχολιαστὲς) ὡς <ΑΝΑ ΙΣΑ> δηλ.ΑΝΑΛΟΓΑ [ἄλλωστε πῶς ταιριάζει τό <ΔΙΧΑ> μὲ τό <ΑΝΙΣΑ>; ] παρατήρησε ὅτι ΔΕΝ λἐγεται τίποτα στὸ κείμενο, οὔτε περὶ τοῦ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΛΟΓΟΣ τῆς πρώτης αὐτῆς τομῆς, ΟΥΤΕ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΙΣ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΤΟΜΕΣ.
Ἐπίσης ὁ ΚΟΥΜΑΚΗΣ ἐξήγησε ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΣ ὅτι ἡ πρόθεση <ΑΝΑ τὸν αὐτὸν λόγον> τοῦ κειμένου δὲν ταυτίζεται μὲ τὴν πρόθεση <ΚΑΤΑ> πού θὰ σἠμαινε ΙΔΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΥΠΟΔΙΑΙΡΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ.
Συνεπῶς, Ο ΛΟΓΟΣ—ΤΟ ΚΛΑΣΜΑ—ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟ ΛΟΓΟ ΤΩΝ ΕΠΟΜΕΝΩΝ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΝ (ὁ Κουμάκης ἀποδεικνύει ὅτι εἶναι ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ) κι ἒτσι ἐξαφανίζεται ἡ ΑΤΟΠΗ ἰσότητα ποὺ προκύπτει μεταξὺ ὁρατοῦ κόσμου καὶ μαθηματικῶν.
Τί μποροῦμε νά συμπερἀνουμε ἀπὸ τὰ παραπάνω γιὰ τά ΚΕΝΑ ποὺ ἔχουμε σχετικά μέ τὴν Πλατωνικὴ Σκἐψη ;
Ἐκεῖνο ποὺ εἶχε πεῖ κάποτε ὁ Ι.ΘΕΟΔΩΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ , ἐνας ἀπὸ τοὺς λαμπρότερους Νεοέλληνες πλατωνικοὺς :
«Εἶναι ὁ Πλάτων ἴσως ὁ δυσκολώτερος συγγραφέας καὶ πνευματικὸς δημιουργός του κόσμου, γιατί κανενὸς ἄλλου δημιουργοῦ ὁ λόγος δὲν ἀποπλανεύει τόσο τὸν ἀναγνώστη
του, ὥστε νὰ νομίζει ὅτι τὸν καταλαβαίνει
τὴν ὥρα ἀκριβῶς ποὺ δὲν ἔχει καταλάβει ἀκόμα τίποτε».
