Ο ἐξιαλαμισμὸς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας πραγματοποιήθηκε μἐσῳ τῶν Δερβίσηδων.
Ἀπὸ τὰ θεμελιακὰ ἐπιστημονικὰ συγγράμματα τὸ συγκεκριμένο τοῦ καθηγητῆ . Σ. ΒΡΥΩΝΗ (Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΟΥ, 11ος—15ος ΑΙΩΝΑΣ, ΜΙΕΤ, 2000) παρουσιάζει μιὰν ἱστορικὴ ἀλήθεια ποὺ συχνά λησμονοῦμε. Ἐξηγεῖ ὁ ΒΡΥΩΝΗΣ ὅτι ὁ ἐξισλαμισμὸς τῆς ΜΙΚΡΑΣΙΑΣ ( πού ξεκίνησε ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ ΣΟΥΛΤΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΡΟΥΜ τοῦ ΙΚΟΝΙΟΥ καὶ ὁλοκληρώθηκε ἐπὶ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ) ὀφειλόταν στὸν θρησκευτικὸ συγκρητισμὸ τῶν ΔΕΡΒΙΣΗΔΩΝ (12ος‒13ος αἰ.) Συγκεκριμένα , οἱ βυζαντινοὶ πληθυσμοὶ τῆς Μικρασίας πού μετὰ τὶς εἰσβολὲς τῶν Τουρκικῶν φύλων εἶχαν μείνει ΧΩΡΙΣ ΚΛΗΡ̣ΙΚΟΥΣ (οἱ ὁποῖοι κατέφυγαν στὴν Κων/πολη) δηλ. ΧΩΡΙΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ , μὲ τὸν καιρὸ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΤΗΚΑΝ μέσῳ τοῦ συγκρητισμοῦ τῶν ΜΥΣΤΙΚΙΣΤΙΚΩΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΩΝ ΤΑΓΜΆΤΩΝ τῶν ΔΕΡΒΙΣΗΔΩΝ καὶ τῆς προπαγάνδας τῶν ΑΛΕΒΙΤΙΚΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ (σούφι,μπεκτατσῆδες, μεβλεβίδες, κλπ) Συγκεκριμένα οἱ ἀλεβῆδες καί δερβίσηδες, ΔΗΘΕΝ ἀφανάτιστοι καὶ ἀνεξίθρησκοι, βοηθοῦσαν τοὺς ἀναξιοπαθοῦντες Μικρασιᾶτες, ἀνεξαρτή