Ο ἐξιαλαμισμὸς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας πραγματοποιήθηκε μἐσῳ τῶν Δερβίσηδων.

Ἀπὸ τὰ θεμελιακὰ ἐπιστημονικὰ συγγράμματα τὸ συγκεκριμένο τοῦ καθ.Σ. ΒΡΥΩΝΗ παρουσιάζει μιὰν ἱστορικὴ ἀλήθεια ποὺ συχνά λησμονοῦμε. Ἐξηγεῖ ὁ ΒΡΥΩΝΗΣ ὅτι ὁ ἐξισλαμισμὸς τῆς (ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ) Μικρασίας ξεκίνησε ἤδη ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ ΣΟΥΛΤΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΡΟΥΜ τοῦ ΙΚΟΝΙΟΥ καὶ ὀφειλόταν στὸν θρησκευτικὸ συγκρητισμὸ τῶν ΔΕΡΒΙΣΗΔΩΝ (12ος‒13ος αἰ.) Συγκεκριμένα , οἱ βυζαντινοὶ πληθυσμοὶ τῆς ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ Μικρασίας πού μετὰ τὶς εἰσβολὲς τῶν Σελτζοὐκων εἶχαν μείνει ΧΩΡΙΣ ΚΛΗΡ̣ΙΚΟΥΣ (οἱ ὁποῖοι κατέφυγαν στὴν Κων/πολη) δηλ. ΧΩΡΙΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ , μὲ τὸν καιρὸ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΤΗΚΑΝ μέσῳ τοῦ συγκρητισμοῦ τῶν ΜΥΣΤΙΚΙΣΤΙΚΩΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΩΝ ΤΑΓΜΆΤΩΝ . Κατόπιν μὲ τὶς κατακτήσεις τῶν ΟΘΩΜΑΝΩΝ χάθηκε καὶ ἡ ΔΥΤΙΚΗ Μικρά Ἀσία. Ἔτσι ἤδη κατά τὸν αἰῶνα τῆς ΑΛΩΣΗΣ τοῦ 1453, ΟΛΗ ἡ ΜΙΚΡΑΣΙΑ ἔχει ὑποστεῖ μιάν ΚΑΤΑΛΥΤΙΚΗ πολιτισμικὴ μεταβολή : ΑΠΟ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΗ & ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΜΕΤΑΒΛΗΘΗΚΕ ΣΕ ΤΟΥΡΚΟΦΩΝΗ & ΙΣΛΑΜΙΚΗ. Τεκμήρια ὅλης αὐτῆς τῆς μεταβολῆς εἶναι οἱ κατάλογοι ΕΣΟΔΩΝ τῶν Μικρασιατικῶν Μητροπόλεων ποὺ δείχν