ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΑ ΣΤΟΥΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ ΤΩΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ ΤΗΝ 30η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940.

"Ἀνακοίνωσις τοῦ Πρωθυπουργοῦ Ι. Μεταξᾶ 

πρὸς τοὺς ἰδιοκτήτας καὶ ἀρχισυντάκτας τοῦ Ἀθηναϊκοῦ Τύπου εἰς τὸ Γενικόν Στρατηγεῖον 

εἰς τὰς 30 Ὀκτωβρίου 1940"

Κύριοι,

Ἔχω λογοκρισίαν [1] καὶ ἠμπορῶ νὰ σᾶς ὑποχρεώσω νὰ γράφετε μόνον ὅ,τι θέλω. Aὐτὴν τὴν ὥραν ὅμως δὲν θέλω μόνον τῆν πέννα σας. Θέλω καὶ τὴν ψυχήν σας. Γι' αὐτὸ σᾶς ἐκάλεσα σήμερα γιὰ νὰ σᾱς μιλήσω με χαρτιὰ ἀνοιχτά. Θὰ σᾶς εἰπῶ τὰ πάντα. Θὰ σᾶς είπῶ ἀκόμη καὶ τὰ μεγάλα μου πολιτικὰ μυστικά. Θέλω vὰ ξέρετε καὶ σεῖς ὅλα τὰ σχετικὰ μὲ τὴν ἐθνικήν μας περιπέτεια ὥστε νὰ γράφετε, ὄχι συμμορφούμενοι πρὸς τὰς ὀδηγίας μου, ἀλλὰ ἐμπνεόμενοι εἰς τὴν προσωπική σας πίστιν ἀπὸ τὴν γνῶσιν τῶν πραγμάτων.

Σᾶς ἀπαγορεύω νὰ ἀνακοινώσητε σχετικὰ τὸ παραμικρόν σ' ὀποιονδήποτε. Ἀπολύτως καὶ γιὰ οἱονδήποτε λόγον. Κὰθε παράβασις αὐτῆς τῆς ἐντολῆς μου θὰ ἔχῃ διὰ τὸν ὐπεύθυνον -καὶ νὰ εἶσθε βέβαιοι ὅτι θὰ εὑρεθῆ ὁ ὑπεύθυνος- τὰς συνεπείας τὰς ὁποίας πρέπει νὰ ἔχῃ σὲ πόλεμο ζωῆς ἤ θανάτου τοῦ Ἔθνους ἡ προδοσία ἑνός μεγάλου μυστικοῦ, ἔστω καὶ αὐτὸ ἂν ἔγινε ἀπὸ ἀφέλεια, χωρὶς τὴν παραμικρὴ κακὴ πρόθεσι. Φυσικὰ ἔχω τὸν λόγον σας...

Mὴ νομίσητε ὅτι ἡ ἀπόφασις τοῦ ΟΧΙ πάρθηκε ἔτσι, σὲ μιὰ στιγμή. Μὴν φαντασθῆτε ὄτι ἐμπήκαμε στὸν πόλεμο αἰφνιδιαστικά. Ἤ ὅτι δὲν ἔγινε πᾶν ὅ,τι ἐπετρέπετο καὶ μποροῦσε νᾶ γίνει διὰ νὰ τὸν ἀποφύγωμε.

Ἀπὸ τὴν ἐποχὴν τῆς καταλήψεως τῆς Ἀλβανίας τὸ Πάσχα πέρυσι τὸ πρᾶγμα ἄρχισε νὰ φαίνεται. Ἀπὸ τὸν περασμένο Μάιο εἶπα καθαρὰ στὸν κ. Γκράτσι [2]ὅτι ἀν προσεβαλλόμεθα εἰς τὰ ἐθνικὰ κυριαρχικά μας δικαιώματα, θὰ ἀνθιστάμεθα ἀντί πάσης θυσίας καὶ δι' ὅλων τῶν μέσων. Συγχρόνως ὅμως μοῦ ἢρχοντο ἀπὸ την Ρώμην, ἀπὸ τὴν Βουδαπέστην, ἀπὸ τὰ Τίρανα, ἀπὸ παντοῦ πληροφορίαι ἀντίθετοι [3].

Εἰς τὰς 15 Αὐγούστου ἔγινεν ὁ τορπιλλισμὸς τῆς ΕΛΛΗΣ. Γνωρίζετε ὅτι ἀπὸ τὴν πρώτην στιγμὴν διεπιστώθη ὅτι τὸ ἔγκλημα ἦτο Ἰταλικόν. Ἐν τούτοις δὲν ἐπετρέψαμεν νὰ γνωσθῆ ὅτι εἰχομεν καὶ τὰς ὑλικὰς πλέον ἀποδείξεις περὶ τῆς ἐθνικότητος τοῦ ἐγκληματίου [4]. Συγχρόνως ὅμως διέταξα τὰ ἀντιτορπιλικά τὰ ὁποῖα συνώδευον τὰ πλοῖα ποὺ μετέφερον τοὺς προσκηνητὰς ἀπὸ τὴν Τῆνον μετὰ τὸ ἔγκλημα, ἄν προσβληθοῦν ἀπὸ ἀεροπλάνα ἢ ὁπωσδήποτε ἄλλως νὰ κάμουν ἀμέσως χρῆσιν τῶν ὅπλων των.

Θὰ σᾶς ἀποκαλύψω τὼρα, ὅτι τότε διέταξα νὰ βολιδοσκοπηθῆ καταλλήλως τὸ Βερολῖνον. Μοῦ διεμηνύθη ἐκ μέρους τοῦ Χίτλερ, ἡ σύστασις νὰ ἀποφύγω οἱονδήποτε μέτρον δυνάμενον νὰ θεωρηθῆ ἀπὸ τὴν Ἰταλίαν πρόκλησις. Ἔκαμα τὸ πᾶν διὰ νὰ μὴ μποροῦν οἱ Ἰταλοὶ νὰ ἐμφανισθοῦν ὡς δυνάμενοι νὰ ἔχουν ὄχι ἀφορμὰς εὐλόγους, ἀλλ' οὐτε εὐλογοφανὲς παράπονον ἐκ μέρους μας, ἄν καὶ ἀπὸ τὴν πρώτην στιγμὴν ἀντελήφθην τὶ πράγματι ἐσήμαινεν ἡ ὅλως ἀόριστος σύστασις τοῦ Βερολίνου. Σεῖς καλύτερον παντὸς ἄλλου γνωρίζετε ὅτι ἔκαμα τὸ πᾶν διὰ νὰ μὴ δώσωμεν ἀφορμὴν ἐμφανίσεως τῆς Ἰταλίας ὡς δυναμένης νὰ ἔχῃ εὐλογοφανεῖς κἂν ἀφορμὰς αἰτιάσεων. Λόγῳ τοῦ ἐπαγγέλματός σας εχετε παρακολουθήσει εἰς ὄλας τὰς λεπτομερείας τὴν ἱστορίαν τῶν ἀτελειώτων ἰταλικῶν προκλήσεων δημοσιογραφικῶν καὶ ἄλλων, ἀλλὰ καὶ τὴν χριστιανικὴν ὐπομονὴν τὴν ὁποίαν ἐτηρίσαμεν, προσποιούμενοι ὅτι δὲν τὰς καταλαβαίνουμε, περιοριζόμενοι μόνον σὲ δημοσιογραφικάς ἀνασκευὰς τῶν ἰταλικῶν ἐναντίον μας κατηγοριῶν [5].

Ὁμολογῶ ὅτι ἐμπρὸς εἰς τὴν φοβερὰν εὐθύνην τῆς ἀναμίξεως τῆς Ἑλλάδος εἰς τέτοιον μάλιστα πόλεμον, ἔκρινα πώς καθῆκον μου ἦτο νὰ δῶ ἐάν θὰ ἦτο δυνατὸν νὰ προφυλάξω τὸv τόπον ἀπὸ αὐτὸν ἔστω καὶ διὰ παντὸς τρόπου, ὁ ὁποῖος ὅμως θὰ συμβιβάζετο μὲ τὰ γενικώτερα συμφέροντα τοῦ Ἔθνους. Εἰς σχετικάς βολιδοσκοπήσεις πρὸς τὴν κατευθυνσιν τοῦ Ἄξονος μοῦ ἔδόθη νὰ ἐννοήσω σαφῶς ὅτι μόνη λύσις θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι μία εκουσία προσχώρησιν τῆς Ἑλλάδος εἰς τὴν "Νέαν Τάξιν" [6]. Προσχώρησις ποὺ θὰ ἐγένετο ὅλως εὐχαρίστως δεκτὴ ἀπὸ τὸν Χίτλερ "ὡς ἐραστήν τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος".

Συγχρόνως ὅμως μοῦ ἐδόθη νὰ ἐννοήσω ὅτι ἡ ἔνταξις εἰς τὴν Νέαν Τάξιν προϋποθέτει προκαταρκτικήν ἄρσιν ὅλων τῶν παλαιῶν διαφορῶν μὲ τοὺς γείτονάς μας, καὶ ναὶ μὲν αὐτὸ θὰ συνεπήγετο φυσικὰ θυσίας τινάς διὰ τὴν Ἑλλάδα, ἀλλὰ αἱ θυσίαι θὰ ἔπρεπε νὰ θεωρηθοῦν ἀπολύτως "ἀσήμαντοι" ἐμπρὸς εἰς τά "οἰκονομικά καὶ ἀλλα πλεονεκτήματα" τὰ ὁποῖα θὰ εἶχεν διὰ τὴν Ἑλλάδα ἥ Νέα Τάξις εἰς τὴν Εὐρώπην καὶ εἰς τὴν Βαλκανικήν. Φυσικὰ μὲ πᾶσαν περίσκεψιν καὶ ἀνεπισήμως ἐπεδίωξα δι' ὅλων τῶν μέσων νὰ κατατοπισθῶ συγκεκριμένως ποῖαι θὰ ἦσαν αἱ θυσίαι αὐταί, μὲ τὰς ὁποίας ἡ Ἑλλάς θὰ ἔπρεπε νὰ πληρώσῃ τὴν ἀτίμωσιν της ἐξ ἰδίας θελήσεως προσφορᾶς της νὰ ὑπαχθῆ ὑπὸ την Νέαν Τάξιν.

Μὲ καταφανῆ προσπάθειαν ἀποφυγῆς σαφοῦς καθορισμοῦ μοῦ ἐδόθη νὰ καταλάβω ὅτι ἡ πρὸς τοὺς Ἕλληνας στοργὴ τοῦ Χίτλερ ἦτο αἱ ἐγγυήσεις oτι αἱ θυσίαι αὐταὶ θὰ περιορίζοντο "εἰς τὸ ἐλάχιστον δυνατόν". Ὅταν ἐπέμεινα νὰ κατατοπισθῶ, πόσον ἐπὶ τέλους θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι αὔτὸ τὸ ἔλάχιστον τελικῶς, μᾶς ἐδόθη νὰ καταλάβωμεν ὅτι τοῦτο συνίστατο εἰς μερικὰς ἱκανοποιήσεις πρὸς τὴν Ἰταλίαν δυτικῶς μέχρι Πρεβέζης, ἴσως καὶ πρὸς τὴν Βουλγαρίαν ἀνατολικῶς μέχρι Δεδεαγάτς [7].

Δηλαδὴ θὰ ἔπρεπε διὰ νὰ ἀποφύγωμεν τov πόλεμον, νὰ γίνωμεν ἐθελονταὶ δοῦλοι καὶ νὰ πληρώσωμεν αὐτὴν τὴν τιμήν... μὲ τὸ ἀπλωμα

 τοῦ δεξιοῦ χεριοῦ τῆς Ἑλλάδος πρὸς ἀκρωτηριασμὸν ἀπὸ τὴν Ἰταλίαν καὶ τοῦ ἀριστεροῦ πρὸς ἀκρωτηριασμὸν ἀπὸ τὴν Βουλγαρίαν. 

Φυσικὰ δὲν ἦτo δύσκολον νὰ προβλέψῃ κανείς ὅτι εἰς μίαν τοιαύτην περίπτωσιν οἱ Ἀγγλοι θὰ ἔκοβαν καὶ αὐτοὶ τὰ πόδια τῆς Ἑλλάδος. 

Καὶ μὲ τὸ δίκαιόν των.Κυρίαρχοι πάντοτε τῆς θαλάσσης δὲν θὰ παρέλειπον, ὑπερασπίζοντες πλέον τὸν εαυτόν των, ἔπειτα ἀπὸ μίαν τοιαύτην αὐτοδούλωσιν τῆς Ἑλλάδος εἰς τοὺς ἐχθρούς των νὰ καταλάβουν τὴν Κρήτην καὶ τὰς ἄλλας νήσους μας τουλάχιστον. 

Τὸ συμπέρασμα αὐτὸ δὲν προέκυψεν μόνον ἀπὸ τὴν πλέον ἁπλῆν λογικήν, ἄλλὰ καὶ ἀπὸ ἀσφαλεῖς καὶ βεβαίας πληροφορίας ἐξ Αἰγύπτου, καθ' ἃς εἶχεν ἠδη προμελετηθῆ καῖ ἀντιμετωπισθῆ ἥ ἐνέργεια ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ γίνῃ ὡς φυσικόν ἐπακόλουθον πάσης τυχὸv ἑκουσίας ἢ ἀκουσίας συνεργασίας τῆς Ελλάδος μὲ τὸν Ἄξονα, εἰς τὰς ἑλληνικὰς νήσους καὶ πρὸς παρεμπόδισιν ἐν περιπτώσει τῆς δυνατότητος διὰ τὸν Ἀξονα νὰ τὰς χρησιμοποιήσῃ. 

Δὲν δύναμαι ἀφ' ετέρου νὰ μὴ παραδεχθῶ ὅτι εἰς μίαν τοιαύτην περίπτωσιν τὸ δίκαιον δὲν θὰ εὑρίσκετο μὲ τὸ μέρος τῆς Κυβερνήσεως τῶν Ἀθηνῶν καὶ νὰ μὴν ἀναγνωρίσω, ὅτι ὅταν ἕνας λαός, ὅπως ὁ ἀγγλικός, ἀμύνεται διὰ τὴν ζωήν του, θὰ ἦτο πλήρως δικαιολογημένος νὰ κάνῃ τὰ ἀνωτέρω. 

Ἀλλὰ τότε ὁ ἑλληνικὸς λαὸς δικαίως θὰ ἐτάσσετο ἐναντίον τῆς κυβερνήσεως ἡ ὁποία διὰ vὰ τὸν προφυλάξῃ ἀπὸ τὸν πόλεμον θὰ τὸν κατεδίκαζε εἰς εθελουσίαν ὑποδούλωσιν μετ' ἐθνικοῦ ἀκρωτηριασμοῦ. Αὐτὴ ἡ δῆθεν προφύλαξις θὰ ἦτο διὰ τὴν τύχην τῆς εἰς τὸ μέλλον ἑλληνικῆς φυλῆς, πλέον ὀλεθρία καὶ ἀπὸ τὰς χειροτέρας ἔστω συνεπείας ὁποιουδήποτε πολέμου. Τὸ δίκαιον λοιπόν, δὲν θὰ ἦτο μὲ τὸ μέρος τῆς Κυβερνήσεως τῶν Ἀθηνῶν, ἐὰν ἡ τελευταία ἐνήργει κατὰ τὰς ὑποδείξεις τοῦ Βερολίνου ποὺ ἀνέφερα. Τὸ δίκαιον θὰ ἦτο μὲ τὸ μέρος τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ὁ ὁποῖος θὰ κατεδίκαζεν αὐτήν, καὶ τῶν Ἄγγλων οἱ ὁποῖοι ὑπερασπίζοντες τὴν ὕπαρξίν των ἐπίσης δικαίως θὰ ἐλάμβανον τὰ μέτρα ποὺ ἐφέροντο ἔχοντες μελετήσει, εἰσακούοντες ἄλλωστε τὰς δικαίας αἰτιάσεις τῶν Ἑλλήνων, οἷαι θὰ προέκυπτον ἐν καιρῷ ἐὰν ἐδίδετο ἥ εὔλογος αὐτὴ ἀφορμή.

Θὰ ἐδημιουργούντο ἔτσι ὄχι δύο, ὅπως τὸ 1916, ἄλλὰ τρεῖς αὐτὴν τὴν φοράν Ελλάδες [8].

Ἡ πρώτη θὰ ἦτο ἡ επίσημος τῶν Ἀθηνῶν ἡ ὁποία εἶχεν φθάσει εἰς τὴν πόρωσιν καὶ τὸ κατάντημα διὰ νὰ ἀποφύγῃ τὸν πόλεμον νὰ δεχθῆ νὰ γίνῃ ἐθελοντής δοῦλος, πληρώνουσα μάλιστα τὴν τιμὴν αὐτὴν καὶ μὲ τὴν συγκατάθεσίν της νὰ αὐτοακρωτηριασθῆ τραγικώτατα, παραδίδουσα εἰς τὴν δουλείαν πληθυσμοὺς ἀμιγῶς ἑλληνικούς καὶ μάλιστα δύναμαι νὰ εἰπω τοὺς ἑλληνικωτέρους τῶν ἑλληνικῶν τοιούτους.

 Δευτέρα θὰ ἦτο ἡ πραγματικὴ Ἑλλάς. Δηλαδὴ ἡ παμψηφία τῆς κοινῆς γνώμης τοῦ Ἔθνους, τὸ ὁποῖον ποτὲ δὲν θὰ ἀπεδέχετο τὴν ἑκουσίαν του ὑποδούλωσιν πληρωνομένην μάλιστα μὲ ἐθνικόν ἀκρωτηριασμὸν ἀφόρητον καὶ ἰσοδυναμοῦσαν μὲ ὁριστικήν ἀτίμωσιν καὶ μελλοντικὴν βεβαίαν ἐκμηδένισιν τοῦ Ἑλληνισμοῦ ὡς ἐννοίας καὶ ὀντότητος, ἐκμηδένισιν πρῶτον ἠθικήν καὶ δεύτερον ἐν συνεχείᾳ τῆς ἠθικῆς καὶ ὑλικήν.

Tο Ἔθνος οὐδέποτε θὰ συνεχώρει εἰς τὸν Βασιλέα καὶ τὴν Ἐθνικὴν Κυβέρνησιν τῆς 4ης Αὐγούστου, τοιαύτην πολιτικήν.

Τρίτη τέλος θὰ προέκυπτε μία ἀκόμη Ἑλλάς, ἡ Ἑλλάς τὴν ὁποίαν δὲν θὰ παρέλειπον νὰ δημιουργήσουν, φυσικὰ μὲ τὴν ἐπίκλησιν τοῦ δημοκρατισμοῦ, οἱ δημοκρατικοὶ Ἕλληνες ὑπὸ τὴν κάλυψιν τοῦ βρεττανικοῦ Στόλου εἰς τὰς νήσους, Κρήτην καὶ εἰς τὰς ἄλλας.

 Ἡ τρίτη αὐτὴ Ἑλλάς, ἡ "Δημοκρατική" θὰ εἶχε μὲ τὸ μέρος της ὄχι μόνον τὴν πρόθυμον ὑποστήριξιν τῆς Ἀγγλίας εἰς τὴν ὁποῖαν θὰ ἔδιδε τὸ δικαίωμα νὰ καλύψῃ τὰς νήσους μας, καλυπτομένη καὶ ἡ ἰδία εἰς τὴν Βόρειον Ἀφρικήν, ἀλλὰ θὰ εἶχε μὲ τὸ μέρος της καὶ τὸ Ἐθνικόν δίκαιον. 

Ἡ ἠθική της δύναμις λοιπὸν θὰ ἀπερρόφα μοιραίως τὴν ἐπίσημον Ἑλλάδα, διότι θὰ διέθετεν ἡ τρίτη αὐτὴ Ἑλλάς, τὴν ἀνεπιφύλακτον ἔγκρισιν καὶ ἐνίσχυσιν τῆς ἀνεπισήμου, τῆς "δευτέρας" Ἑλλάδος, τῆς Ἑθνικής δημοσίας γνώμης ἐν τῇ παμψηφίᾳ της.

Ἔζησα κύριοι τὴν περίοδον τοῦ Ἐθνικοῦ Διχασμοῦ ποὺ ἐδημιουργήθη τὸ 1916 ὅταν ἀπὸ τὴν κατάστασιν ἐκείνην προέκυψαν δύο Ἑλλάδες, ἡ τῶν Ἀθηνῶν καὶ τῆς Θεσσαλονίκης. Τὸν κίνδυνον ἀπὸ μίαν νέαν διαίρεσιν τῆς Ἑλλάδος προκύπτουσαν συνεπείᾳ τοῦ Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, ὅπως ἡ διαίρεσις τοῦ 1916 πρέκυψε συνεπείᾳ τοῦ Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, μίαν νέαν διαίρεσιν μάλιστα πολύ τραγικωτέραν, διότι ὄπως τὴν ἐσκιαγράφησα δὲν θὰ εἶναι κἂν διχασμός, ἀλλά τριχοτομισμός.

 Toν κίνδυνον αὐτὸν τὸν θεωρῶ κύριοι, διὰ τὸ Ἔθνος καὶ τὸ μέλλον του ἀσυγκρίτως χειρότερον ἀπὸ τὸν πόλεμον, ἔστω καὶ αὐτὸν τὸν πόλεμον, ἀπὸ τὸν ὁποῖον εἶναι δυνατὸν καὶ δουλωμένη ἀκόμη νὰ βγῆ προσωρινῶς ἡ Ελλάς.

 Λέγω προσωρινῶς, διότι πιστεύω ἀκράδαντα ὅτι τελικῶς ἡ νίκη θὰ εἶναι μὲ τὸ μέρος μας. 

Γιατὶ οἱ Γερμανοὶ δὲν θὰ νικήσουν. 

Δὲν μπορεῖ νὰ νικήσουν.

Ὑπάρχουν πολλὰ εμπόδια.

Ἡ Ελλάς εἶναι ἀποφασισμένη νὰ μὴ προκαλέσῃ, μέν, μὲ κανένα τρόπο κανένα, ἀλλὰ καὶ μὲ κανένα τρόπο νὰ μὴν υποκύψῃ. Πρὸ παντὸς εἶναι ἀποφασισμένη νὰ ὑπερασπίσῃ τὰ ἐδάφη της, ἐστω καὶ ἄν πρόκειται νὰ πέσῃ.

Ἤδη δέ, ἡ ἀπόφασίς της αὐτή καὶ ἡ πολιτική της αυτή, χάρις εἰς τὴν ὀποίαν ἀπρόκλητα προσεβλήθη, χάρισαν στὸν τόπο καὶ στὸν λαό μας τὸ πλέον ἀνεκτίμητον τῶν ἀγαθῶν καὶ τὸ μεγαλύτερον στοιχεῖον τῆς δυνάμεως του: 

Αὐτὴ ἡ πολιτικὴ ἔδωσεν εἰς τὸν λαόν τὴν ἀπόλυτη ψυχική, καὶ πανεθνική ἕνωσί του [9].

Σήμερα ὅμως ἐπί πλέον ὑπάρχουν καὶ μερικοὶ ἄλλοι παράγοντες ποὺ προδικάζουν τὴν τελική μας νίκη. Ἡ Τουρκία δὲν εἶναι ὁπως τὸ 1916 σύμμαχος τῶν Γερμανῶν. Εἶναι σύμμαχος τῶν Ἀγγλων [10]. Ἡ Βουλγαρία βέβαια ἐνεδρεύει καὶ τώρα ὅπως καὶ τότε, ἀλλ' ἐν πάσῃ περιπτώσει αὐτὴν τὴν ἐποχὴν τουλάχιστον πρὸς τὸ παρόν δὲν τολμᾶ. Ὁ καιρός ὅμως δὲν δουλεύει γιὰ τὸν Ἄξονα. Δουλεύει γιὰ τοὺς ἀντιπάλους του. Τέλος διὰ τὴν Γερμανίαν ἡ νίκη θὰ ἦτο ἐν πάσῃ περιπτώσει δυνατὴ μόνο μὲ κοσμοκρατορίαν.

Ἀλλ' ἡ κοσμοκρατορία διὰ τὴν Γερμανίαν κατέστη ὁριστικά ἀδύνατος στὴν Δουνκέρκη [11]. Ὁ πόλεμος διὰ τὸν Ἄξονα ἔχει χαθή, ἀπὸ τὴν στιγμήν ποὺ ἡ Αγγλία διεκήρυξε: "Θὰ πολεμήσωμεν ἔστω καὶ μόνον είς τὸ νησί μας

 καὶ πέραν τῶν θαλασσῶν, θα πολεμήσωμεν μέχρι τῆς νίκης" [12]. 

Ἀλλά ἐπί πλέον καὶ ημεῖς οἱ Ἕλληνες πρέπει νὰ γνωρίζωμεν ὅτι δεν πολεμοῦμεν μόνον διὰ τὴν νίκην, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν δόξαν [13].

Δὲν ξέρω ἂν κανείς ἀντιβενιζελικὸς ἀπὸ σας 

εἶναι πάντοτε ἀδιάλλακτος.

"Εἶμαι ἐγώ, κύριε Πρόεδρε", ἀπήντησεν ὁ παριστάμενος παλαίμαχος και αδιάλλακτος ἀρθρογράφος τοῦ ἀντιβενιζελικοῦ τύπου κ. Κρανιωτάκης [14].

Λοιπόν ἀκοῦστε διὰ νὰ συνεννοηθοῦμε. Ἐγώ, κύριοι, ὅπως ἐπαρκῶς σᾶς ἐξήγησα, ἐτήρησα μέχρι σήμερον τὴν πολιτικὴν τοῦ ἀειμνήστου Βασιλέως Κωνσταντίνου, δηλαδὴ τὴν πολιτικήν τῆς αὐστηρᾶς οὐδετερότητος. Ἔκαμα τὸ πᾶν διὰ νὰ κρατήσω τὴν Ἑλλάδα μακράν τῆς συγκρούσεως τῶν μεγάλων κολοσσῶν. 

Ἤδη μετὰ τὴν ἄδικον ἐπίθεσιν τῆς Ἰταλίας, ἡ πολιτικὴ τὴν ὁποίαν ἀκολουθῶ εἶναι ἡ πολιτική τοῦ ἀειμνήστου Βενιζέλου. Διότι εἶναι ἡ πολιτική τοῦ συνταυτισμοῦ τῆς Ἑλλάδος μὲ τὴν τύχην τῆς δυνάμεως, διὰ τὴν ὁποίαν ἠ θάλασσα εἶναι ἀνέκαθεν ὅπως καὶ διὰ τὴν Ἑλλάδα, ὄχι τὸ ἐμπόδιον ποὺ χωρίζει ἀλλὰ ἡ ὑγρὰ λεωφόρος ποὺ συνδέει. Βέβαια εἰς τὴν ἰστορίαν μας τὴν νεωτέραν δὲν εἴχομεν μόνον ευγνωμοσύνης λόγους καὶ ἀφορμὰς διὰ τὴν Ἀγγλίαν, τῆς οποίας άλλως τε ἡ μεταπολεμική, πολιτική τῶν τελευταίων ἰδίως ἐτῶν, εἶναι πολιτικὴ μεγίστων καὶ ἱστορικῶν ἀγγλικῶν εὐθυνῶν [15]. 

Ἀλλὰ τὰς εὐθύνας της αὐτὰς ἡ Ἀγγλία τὰς ἀποδίδει σήμερον μὲ τὴν ὑπερήφανον ἀποφαστικότητα λαοῦ μεγάλου, σώζοντος τὴν ἐλευθερίαν τοῦ κόσμου καὶ τοῦ πολιτισμοῦ.

 Διὰ τὴν Ἑλλάδα ἡ Ἀγγλία εἶναι ἡ φυσική φίλη 

καὶ ἐπανειλημμένως ἐδείχθη προστάτρια, 

ενίοτε δὲ ἡ μονη προστάτρια.

 Ἡ νίκη θὰ εἶναι καὶ δεν μπορεῖ παρὰ νὰ εἶναι δική της. Θὰ εἶναι νίκη τοῦ Ἀγγλοσαξωνικοῦ κόσμου, ἀπέναντι τοῦ ὁποίου ἡ Γερμανία, ἡ ὁποία ἀφοῦ ἕως τώρα δὲν ἠδυνήθη νὰ ἐπιτύχῃ ὁριστικόν ἀποτέλεσμα, εἴναι καταδικασμένη νὰ συντριβῆ. 

Διότι ἀπὸ τώρα καὶ πέρα ὁ ὁρίζων δὲν πρέπει νὰ θεωρῆται διὰ τὸν Ἄξονα ἀνέφελος οὐτε προς Ἀνατολὰς καὶ ἠ Ἀνατολὴ εἶναι πάντοτε μυστηριώδης [16]. Πάντοτε ἦτο, ἀλλὰ σήμερον ὑπὲρ ποτέ εἶναι γεμάτη ἀπρόοπτα και μυστήριο.

 Τελικῶς λοιπὸν θὰ νικήσωμεν. Καὶ θέλω φεύγοντες ἀπὸ τὴν αἴθουσαν αὐτὴν νὰ πάρετε μαζί σας όλην τὴν δική μου ἀπόλυτη βεβαιότητα, ὅτι θα νικήσωμεν. 

Ἐν τούτοις πρέπει νὰ σᾶς ἐπαναλάβω ὅ,τι ἐπισημότερον διεκήρυξα ἀπὸ τὴν πρώτην στιγμήν· ἡ Ἑλλάς δεν πολεμᾶ διὰ τὴν νίκην. Πολεμᾶ διὰ τὴν Δόξαν. Καὶ διὰ τὴν τιμήν της. Ἔχει ὑποχρέωσιν πρὸς τὸν ἑαυτόν της νὰ μείνῃ ἀξία τῆς ἱστορίας της. 

Ἡ Ἰταλία εἶναι μεγάλη δύναμις, ὅταν δὲ προχθές ἔγινεν ἡ πρώτη ἀεροπορική επιδρομή, ὁμολογῶ ὅτι μὲ ἔκπληξιν ἤκουσα εἰς σχετικὴν ἐρώτησίν μου τὴν ἀπάντησιν, ότι τὰ ἐπιδραμόντα ἀεροπλάνα ἦσαν μόνον ἰταλικά [17].

 Αὐτὸ φθάνει νὰ σᾶς δώσῃ να καταλάβετε μὲ ποιὲς ἰδέες μπῆκα στὸν πόλεμο.

 Ἀλλὰ ὑπάρχουν στιγμὲς κατὰ τὶς οποῖες ἕνας λαός ὀφείλει, ἄν θέλῃ νὰ μείνῃ μεγάλος, νὰ εἶναι ἱκανός νὰ πολεμήσῃ, ἐστω καὶ χωρὶς καμμίαν ἐλπίδα νίκης. Μόνον διότι πρέπει. 

Γνωρίζω ὅτι ὁ ἑλληνικὸς λαὸς θὰ ἦτο ἀδύνατον νὰ δεχθῆ ἀλλο τι αὐτὴν τὴν στιγμήν. Διότι εἶναι ἐλεύθερος καὶ ἀπερίσπαστος εἰς τὴν φυσικήν εὐθυκρισίαν καὶ υπερηφάνειαν, ἐφ' ὅσον δὲν ἐδόθη εὐκαιρία νὰ θολωθῆ ἡ κρίσις του δι' ἀγοραίων θορύβων και παραπλανητικῶν ἐκστρατειῶν. Ἐκάμαμεν ὅτι ἦτο δυνατὸν διὰ νὰ μὴν ἔχωμεν τὸ παραμικρόν ἄδικον. Καὶ θὰ ἐξακολουθήσωμεν τὴν ἰδίαν τακτικὴν μέχρι τέλους. 

Σᾶς ἐχω στὸ τραπέζι μερικὰ ἔγγραφα. Εἶναι ολαι αἱ ἀποδείξεις τῆς ἰταλικής ἐνέδρας εκ προμελέτης. Ὅταν τελειώσω μπορεῖτε νὰ τὰ δεῖτε. Περιττὸν νὰ πάρετε σημειώσεις. Συντομώτατα θὰ δημοσιευθούν εἰς τὴν Λευκήν Βίβλον, ἡ ὁποία διέταξα νὰ ἐκδοθῆ τὸ ταχύτερον.

 Δὲν σᾶς κρύβω κύριοι, ὅτι η κατάστασις εἶναι ἐξαιρετικά δύσκολη. Μᾶς περιμένουν μάλιστα δοκιμασίαι μεγάλαι. Διὰ νὰ μὴ δώσω εὐκαιρίαν πρὸς τὴν ἐπιζητουμένην διὰ παντὸς τρόπου ἀφορμήν κατασυκοφαντήσεώς μας, εὑρέθην ὑποχρεωμένος νὰ πάρω μίαν ἀπόφασιν ἐξόχως σοβαράν. Νὰ μὴν κάμω τὴν ἐπιστράτευσιν, ὅταν ἀπό καιροῦ τὴν ἐζήτησε καὶ ἐξηκολούθησεν ἐπανειλημμένως νὰ μοῦ τὴν ζητᾶ τὸ Ἐπιτελείον... [18]

Ὁ ἰταλικός ὄγκος λοιπὸν εὑρῆκεν ἀπέναντι του δυνάμεις πάρα πολύ ἀσθενεῖς, τουλάχιστον διὰ τὴν κροῦσιν τῶν πρώτων ἡμερών. Ὁ ρόλος σας εἶναι σήμερον μεγάλος καὶ ἐπισημότατος.

Μὴν χάνετε τὸ θάρρος σας, ὁτιδήποτε καὶ ἄν γίνῃ. Διότι ἄλλως ἀδύνατον νὰ φανῆτε ἄξιοι τοῦ λαοῦ σας καὶ τοῦ καθήκοντος σας, τὁ ὁποίον εἶναι νὰ συντηρήσητε τὴν ἱερὰν  φλόγα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, νὰ βοηθήσητε τὸν μαχόμενον Στρατόν, νὰ ὑπάρξητε συνεργάται τῆς Κυβερνήσεως, ὅτι καὶ ἄν αισθάνεσθε δι' αὐτήν. Πρέπει νὰ πιστεύσητε σεῖς διὰ νὰ μπορέσετε νὰ μεταδώσητε τὴν πίστιν εἰς τὸ κοινόν σας, μολονότι αὐτὴν τὴν φοράν ἔχομεν ὅλοι μας νὰ πάρωμεν ἀπὸ τὸν ἑλληνικόν λαόν, καὶ ἀπό τὸ ἀπερίγραπτον θάρρος του καὶ ὀχι νὰ τοῦ δώσωμεν.

Θέλω ἀκόμη νὰ σᾶς εἰπῶ κάτι. Ξέρω μὲ βεβαιότητα ὅτι ἀπὸ τὴν φοβεράν αὐτὴν δοκιμασίαν ἡ Ελλάς θὰ ὐποφέρῃ. Ξέρω ὅμως ἐπίσης μὲ βεβαιότητα ὅτι τελικῶς θὰ ἐξέλθη ὄχι μόνον ἔνδοξος ἀλλὰ και μεγαλύτερη. Θα προσέξατε τὸ τηλεγράφημα τοῦ κ. Τσῶρτσιλ τὸ ὁποῖον ἐδημοσιεύθη σήμερον εἰς τὰς ἐφημερίδας, ἀνακοινωθέν ἀπό τοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικών [19]. 

Λοιπόν ἐπιθυμῶ νὰ σᾶς τονίσω τούτο: ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι εἰς τὸ τηλεγράφημα αὐτό δὲν βλέπουν γραπτὴν τὴν ἐπιβεβαίωσιν ἀγράφου συμφωνίας διὰ τὰ Δωδεκάνησα, δὲν ξέρουν νὰ διαβάζουν μέσα ἀπὸ τὶς γραμμές. Καὶ κάτι ἄλλο. Τὰ Δωδεκάνησα προδικάζουν...

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΤΑΞΑΣ

______

Πηγή:

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 8. (Αρχείον ΔΙΣ Φ.618/ΣΤ/1)

[ ΣΗΜΕΙΩΣΗ:  ἄν καὶ τὸ κείμενο ἔχει ἀμφισβητηθεῖ ὡς πρὸς τὴν  μορφὴ  του ( καθότι πρόκειται γιὰ ἀπόρρητη ὁμιλία τοῦ Ἐλληνος Πρωθυπουργοῦ)  ΔΕΝ ΑΜΦΙΣΒΗΤΕΙΤΑΙ Η ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ  διότι ἀποδίδει πράγματι  τὴν πολιτικὴ σκέψη  καὶ γραμμὴ τοῦ Μεταξᾶ ,ὅπως ἅλλωστε ἐπιβεβαίωσαν καὶ   τὰ ἰστορικὰ  γεγονότα.]

_______

Παραπομπές.

1. Τὰ ἄρθρα τοῦ Συντάγματος τοῦ 1911 τὰ ὁποῖα ἀνεστάλησαν τὴν 4ην Αυγούστου 1936 ἦταν τὰ 5,6,10,11,12,14,20 και 95. Τὸ 14 ἐξασφάλιζε τὴν ἐλευθερία τοῦ Τύπου καὶ ἀπαγόρευε τὴν λογοκρισία.

2. Ἐμμανουέλλε Γκράτσι. Ἰταλός πρεσβευτὴς  στὴν Αθήνα ἀπό 19 Απρ. 1939. Προσπάθησε νὰ ἀποτρέψει τὸν Μουσσολίνι καὶ τὸν Τσιάνο (ὑπουργό Ἐξωτερικῶν) ἀπὸ τὸ νὰ ἐπιχειρήσουν ἰταλικὴν εἰσβολὴν στὴν Ἑλλάδα.

3. Ἰδίως οἱ πληροφορίες ποὺ ἔστελνε ὁ πρεσβευτὴς  μας στὴν Ρώμη Ἰωάννης Πολίτης ἦταν πολύτιμες. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι, μὲ τηλεγράφημά του στὶς 23 Ὀκτωβρίου, προέβλεπε ἐκδήλωση τῆς ἰταλικής ἐπιθέσεως τὸ τεραήμερο 25 ἑως 28 Ὀκτωβρίου.

4. Μὲ ἀνακοινωθέν τοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου Ναυτικοῦ τῆς 30ῆς Ὀκτωβρίου 1940, τὸ Ὑπουργεῖο Ναυτικῶν ἀνεκοίνωσε, ἐπισήμως πλέον, ὅτι τὸν τορπιλισμόν τοῦ εὐδρόμου μας ΕΛΛΗ "...ἐξετέλεσεν ἰταλικόν ὑποβρύχιον... τὸ γεγονός τοῦτο δὲν ἀνεκοινώθη μέχρι τοῦδε ἐπισήμως διὰ λόγους πολιτικῆς σκοπιμότητος, οἵτινες βεβαίως ἐξέλιπον ἠδη".

5. Ἀπαντήσεις στὶς ἰταλικές αἰτιάσεις ἐδινε τὸ "Ἀθηναϊκόν Πρακτορεῖον". 

6. "Νέα Τάξις". Ὁρος τῆς ναζιστικῆς προπαγάνδας γιὰ τὴν Νέα Εὐρώπη μετὰ τὴν ἐπικράτηση τῶν Γερμανῶν.

7. Δεδεαγάτς. Ὀνομασία τῆς Ἀλεξανδρουπόλεως ἐπί Τουρκοκρατίας.

8. Ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος σχηματίζει "προσωρινή" κυβέρνηση, στὶς 13 Σεπτεμβρίου 1916 (π.ημ.), ἀρχικῶς στὰ Χανιά τῆς Κρήτης καὶ ἀπό 26 Σεπτεμβρίου στὴν Θεσσαλονίκη. Ἐπί ἐννιά μῆνες ἡ χώρα εχει δύο κυβερνήσεις. Στις 22 Μαΐου 1917 ἀπομακρύνεται ἀπὸ το θρόνο ὁ βασιλιᾶς Κωνσταντίνος μὲ πραξικόπημα τῶν Ἀγγλογάλλων.

 Στὶς 11 Ιουνίου 1917 παραιτεῖται ὁ Ἀλέξανδρος Ζαΐμης, πρωθυπουργός τῆς κυβερνήσεως τῶν Ἀθηνῶν, καὶ στὶς 17 Ἰουνίου ἐπιστρέφει στὴν Ἀθήνα ὁ Βενιζέλος βγάζοντας στὸν Πόλεμο τὴν Ἑλλάδα ὑπὲρ τῆς Ἀντάντ.

9. Εἶναι γεγονός ὅτι τὴν 28η Ὀκτωβρίου 1940, ὁ ἑλληνικὸς  λαός  βρέθηκε, ὀσο ποτέ άλλοτε, ἑνωμένος.

10. Ἡ Τουρκία θὰ παραβιάσει κατάφωρα την ἀγγλο-γαλλο-τουρκικήν συμμαχίαν τῆς 19ης Ὀκτωβρίου 1939 καὶ δὲν θὰ βγεῖ στὸν πόλεμον παρά μόνον στὶς 12 Φεβρουαρίου 1945.

11. Πράγματι ἡ Γερμανία ἔχασε τὴν εὐκαιρία νὰ αἰχμαλωτίσει στὴν Δουνκέρκη τὸ Βρεττανικό Ἐκστρατευτικό Σῶμα. Το "θαύμα" τῆς ἐκκενώσεως τῆς Δουνκέρκης στέρησε τὴν Γερμανία ἀπὸ τὴν δυνατότητα νὰ κάμψει τὴν ἀντίσταση τῆς Βρεττανίας καὶ να κερδίσει τὸν πόλεμον τὸ καλοκαίρι τοῦ 1940.

12. Ἀπὸ τὴν μνημειώδη ὁμιλία τοῦ Τσῶρτσιλ στὸ Βρεττανικό κοινοβούλιο στὶς 4 Ἰουνίου 1940.

13. Ἡ φράση αὐτή, καθὼς καὶ μιὰ ἰδιόχειρη σημείωση πρὸς τὸν ἐκδότη τῆς ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ Γεώργιον Βλάχον, "υπέρ την Νίκην η Δόξα", θα δώσουν αφορμή σε ορισμένους να υποστηρίξουν ὅτι ὁ Μεταξᾶς δεν πίστευε ὅτι ἦταν δυνατόν να νικήσουμε τὶς δυνάμεις τοῦ Ἄξονα ,διαβλέποντας ὅτι στὸ τέλος ὁ Χίτλερ θὰ ἔσπευδε πρὸς βοήθειαν τοῦ συμμάχου του Μουσσολίνι μὴν ἀφήνοντας τον νὰ ἠττηθεῖ..

14. Πρόκειται, κατὰ πᾶσαν πιθανότητα, γιὰ τὸν Νικόλαον Κρανιωτάκην, αρχισυντάκτη της ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ και της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ.

15. Ἐννοεί τὴν ἠττοπαθῆ πολιτικήν, ἰδίως τοῦ Νέβιλ Τσάμπερλαιν, ποὺ ἐπέτρεψε στον Χίτλερ νὰ κερδίσει χρόνο γιὰ συμπλήρωση τῶν ἐξοπλισμῶν τῆς Γερμανίας καὶ νὰ ἀποτολμήσει τῆν ἀνακατάληψη τῆς Ρηνανίας, τὴν ενσωμάτωση τῆς Αὐστρίας, τὴν διάλυση τῆς Τσεχοσλοβακίας κ.λπ.

16. Ίσως νὰ προβλέπει ὀ Μεταξᾶς ὁτι παρ' ὁλον ὁτι ὑπάρχει τὸ Σύμφωνον Ρίμπεντροπ-Μολότωφ τῆς 23ης Αὐγούστου 1939, δὲν αποκλείεται, μελλοντικῶς, ἀναμέτρηση τῆς Γερμανίας μὲ τὴν Σοβιετική Ἕνωση—ὅπως κι ἔγινε..

17. Ὑπαινιγμὸς γιὰ τὸ ὁτι τελικὰ  ὁ Χίτλερ θὰ σπεύσει νὰ βοηθήσει τὸν Ἰταλό δικτάτορα.

18.  Ὁ Ἄγγελος Σ. Βλάχος στὸ βιβλίο του "Μιὰ φορά κι ἕναν καιρὸ ἑνας διπλωμάτης", τόμος Α', σελ. 57, περιγράφει μιὰ πολιτικοστρατιωτικὴ σύσκεψη, περί τὰ τέλη Σεπτεμβρίου 1940, στὴν ὁποίαν ἔλαβε μέρος καὶ ὁ ίδιος. Στὴν έντονη σύσταση τοῦ Στρατηγοῦ Ι. Πιτσίκα, ποὺ ἦταν Διοικητής τοῦ Τμήματος Στρατιᾶς Δυτικῆς Μακεδονίας, γιὰ ἄμεση ἐπιστράτευση, ὁ Μεταξᾶς ἀποκρίθηκε: "Ἄκουσε Πιτσίκα! Δὲν κινδυνεύεις ἐσύ νὰ σὲ βγάλει προδότη ἡ Ιστορία! Κινδυνεύω ἐγώ! Ἄν διατάξω ἐπιστράτευση, γιὰ ἐναν στρατιώτη ποὺ θὰ στέλνω στὰ σύνορα ὁ Μουσσολίνι θὰ στέλνει δύο καὶ τότε ἡ ἐλάχιστη ἐλπίδα ποὺ ἔχουμε νὰ μὴν ἐπιτύχει τὸ σχέδιό τους θὰ ἐξατμισθεῖ!".

19. Πρόκειται, προφανῶς, γιὰ τὸ γνωστὸ τηλεγράφημα τοῦ Τσῶρτσιλ, τὸ οποῖον κατέληγε μὲ τὴν φράση: "Μαζί θὰ μοιρασθῶμεν την Νίκην".