Η ΑΓΝΟΙΑ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ. Ἐσωτεριστές & Θετικιστές.ΟΙ ΔΥΟ "ΠΑΡΑΤΑΞΕΙΣ" ΤΩΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΩΝ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ.

Στά "ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ" μιλᾶ  ὁ Ἀριστοτέλης γιὰ μιὰ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ καὶ ΑΓΡΑΦΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ τοῦ Πλάτωνος σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ὁ Πλάτων ὡς  Ἀνώτατες Ἀρχὲς τοῦ Παντὸς θεωροῦσε τὸ ΕΝ καὶ τὸ ΑΠΕΙΡΟΝ—κάτι ποὺ.ΑΝΤΙΦΑΣΚΕΙ μέ τὴν θεωρία τῶν ΙΔΕΩΝ {=μορφῶν} τῶν πλατωνικῶν Διαλόγων:

< ἐπεὶ δ' αἴτια τὰ εἴδη τοῖς ἄλλοις, τἀκείνων στοιχεῖα πάντων ᾠήθη τῶν ὄντων εἶναι  στοιχεῖα. ὡς μὲν οὖν ὕλην τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν εἶναι ἀρχάς, ὡς δ' οὐσίαν τὸ ἕν: ἐξ ἐκείνων γὰρ κατὰ μέθεξιν τοῦ ἑνὸς [τὰ εἴδη] εἶναι τοὺς ἀριθμούς.>

{ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: τὰ στοιχεῖα τῶν Ἰδεῶν, ἐπειδὴ οἱ Ἰδέες εἶναι τὰ Αἴτια τῶν πάντων, εἶναι καὶ στοιχεῖα ὅλων τῶν ὄντων. Ἔτσι λοιπόν, τὸ Μέγα καὶ τὸ Μικρὸ —ΑΠΕΙΡΟΝ—εἶναι ἀρχὲς ὡς Ὕλη, ἐνῶ τὸ ΕΝΑ  εἶναι ἀρχή ὡς Οὐσία. Καὶ  οἱ Ιδέες εἶναι οἱ ΑΡΙΘΜΟΙ ποὺ προκύπτουν ἀπὸ τὸ Μέγα καὶ τὸ Μικρό —ΑΠΕΙΡΟΝ—μέσῳ μέθεξης στὸ ΕΝΑ. / Ἀριστοτέλης, Μετὰ τὰ φυσικά 987b18-988a15.)

Παρόμοια μέ τὰ παραπάνω περὶ τῶν ἐσχάτων ἀρχῶν ΕΝΟΣ καὶ ΑΠΕΙΡΟΥ—ΠΟΥ ΔΕΝ ΣΥΝΑΔΟΥΝ ΜΕ ΤΑ ΓΡΑΦΟΜΕΝΑ ΣΤΟΥΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥΣ—ἀνέφερε ὁ Πλάτων καὶ στὴν μοναδικὴ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΛΕΞΗ του "Περὶ τάγαθοῦ", λέγοντας ὅτι"πέρας ὅτι ἀγαθόν ἐστιν ἕν" , (ΑΡΙΣΤΟΞΕΝΟΣ,ΑΡΜΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, 

39, 4–40, 8).

 Ἐξηγῶ  ἐπ’ αὐτῶν ,ἐν συντομίᾳ·

Τὸ ΕΝ  ἐκδηλούμενο, δηλ. ἐρχόμενο στὴν ὕπαρξη , ἐμφανίζεται αύτομάτως ὡς ΠΟΛΛΑΠΛΟ : καταρχὰς ΔΙΠΛΟ, διακρινόμενο ἀφενὸς σὲ   ΕΝΟΤΗΤΑ , ἀφετέρου σὲ ΥΠΑΡΞΗ. Κατόπιν  τὰ δύο αύτά "μἐρη" διακρίνονται καὶ αὐτά, σὲ "Ἑνότητα" καί  "Ὕπαρξη" καὶ οὕτω καθεξῆς σὲ μίαν ἐπ’ἄπειρον διαιρετικότητα.

Τὸ ΕΝ καὶ τὸ ΑΠΕΙΡΟΝ (Πολλαπλότητα) λοιπὸν συνιστοῦν τὶς ΕΣΧΑΤΕΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΣ—κατὰ τὴν προφορική, ἐσωτερικὴ καὶ ΑΓΡΑΦΗ διδασκαλία τοῦ Πλάτωνος.

Καὶ βεβαίως , ἐπειδὴ  ἡ Πολλαπλότητα σημαίνει ΑΡΙΘΜΗΣΗ ἕπεται ὅτι ΑΜΕΣΩΣ μετὰ τὶς Ἔσχατες Ἀρχὲς τοῦ Ἑνὸς καὶ τοῦ Ἀπείρου, ἀκολουθοῦν οἱ ΑΡΙΘΜΟΙ ποὺ συνιστοῦν τὶς ΙΔΕΕΣ. 

 Ὅλες τὶς παραπάνω διδασκαλίες τῶν ΑΓΡΑΦΩΝ ΔΟΓΜΑΤΩΝ μπορεῖ νὰ τὰ ἰχνηλατήσει κανεὶς καὶ σὲ πολλούς—κυρίως ὕστερους—πλατωνικοὺς Διαλόγους  (πχ. ὅσα ἁνἐφερα γιὰ τὴν συνάφεια ΕΝΟΣ καὶ ΠΟΛΛΑΠΛΟΥ ὑπάρχουν στὴν 2η ΥΠΟΘΕΣΗ τοῦ πλατωνικοῦ Διαλόγου "ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ") .

 

Κατόπιν τῶν ἀνωτέρω,  πολλοὶ πλατωνιστές, οἱ λεγόμενοι "ΕΣΩΤΕΡΙΣΤΕΣ"  ἤδη ἀπὸ τὴν ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ (1) θεώρησαν ὅτι ἡ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ διδασκαλία τοῦ Πλάτωνος ἦταν ἡ ΑΓΡΑΦΗ , ἠ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ  καὶ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ, τῆς ὁποίας  ψὴγματα* μποροῦμε νὰ ἀνασυνθέσουμε ἀπὸ τίς σχετικὲς ἀναφορὲς  τοῦ Ἀριστοτἐλη καὶ τῶν σχολιαστῶν του περὶ αὐτῆς.

Ἀντίθετη ἄποψη ἐξέφρασαν ἄλλοι πλατωνιστές,  ἤδη ἀπὸ τὸν 19ο αἰ.(2)  οἱ λεγόμενοι "ΘΕΤΙΚΙΣΤΕΣ" ὐποστηρίζοντας ὁτι ΚΑΜΜΙΑ ΑΓΡΑΦΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΕ καὶ ὅλο αύτὸ ἀποτελεῖ μιὰ ΠΑΡΑΝΟΗΣΗ ποὺ προῆλθε ἁπὸ τὴν ΠΑΡΕΡΜΗΝΕΙΑ τῆς πλατωνικῆς φιλοσοφίας ἀπὸ τὸν ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ. 

 Εἰδικῶς ὁ CHERNISS (3)  ἔγραψε τὴν διετία 1944‒45 ὅτι ὁ Ἀριστοτέλης ἑρμήνευσε ΜΕ ΔΙΚΟΥΣ ΤΟΥ ΟΡΟΥΣ τὴν πλατωνικὴ σκέψη (πχ. τὴν ΧΩΡΑ τοῦ Τίμαιου τὴν θεώρησε ΥΛΗ καὶ τὶς ΙΔΕΕΣ ἀριθμούς) κι ἐτσι προἐκυψε ἕνας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΖΩΝ πλατωνισμὸς ὁ ὁποῖος ἑπειδὴ διἐφερε ἀπὸ τούς πλατωνικοὺς ΔΙΑΛΟΓΟΥΣ , θεωρήθηκε ἀπὸ τοὺς μεταγενέστερους ἀριστοτελικοὺς σχολιαστὲς ὡς ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ, ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ διδασκαλία τοῦ Πλάτωνος.

 Ἔκανε πολὺ θὀρυβο ὀ "θετικιστής" CHERNISS  μεταπολεμικὰ,  ἀλλὰ στά μέσα τῆς δεκαετίας '60

 ἡ ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΤΥΒΙΓΓΗΣ (4) τῶν "ἐσωτεριστῶν" KRÄMER & GAISER  ἔδειξε ὅτι στοὺς ΥΣΤΕΡΟΥΣ τουλάχιστον ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΥΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥΣ (Παρμενίδη, Φὶληβο κλπ) ΥΠΑΡΧΕΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΕΡΙ ΕΝΟΣ ΚΑΙ ΑΠΕΙΡΟΥ ποὺ ἀναφέρει ὡς ΑΓΡΑΦΗ ὁ Ἀριστοτέλης. 

 Ἔτσι σήμερα οἱ περισσότεροι πλατωνιστὲς φρονοῦν ὅτι  ἡ ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ πλατωνικὴ σκέψη ποὺ ὑπάρχει στὴν ΑΓΡΑΦΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ,  μπορεῖ νὰ ἀνιχνευτεῖ μέσα στοὺς ὕστερους πλατωνικοὺς Διαλόγους , ὀπως ἀκριβῶς ἐνημερώνει καὶ  ὁ Πλάτων στὴν Ζ' ΕΠΙΣΤΟΛΗ του.(5)

  Μιὰ ἄλλη ἐπίσης  "διαφωνία" τῶν πλατωνιστῶν ἔγκειται στὸ πρόβλημα τῆς ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ τοῦ Πλάτωνος.

 Πολλοί,  κρίνοντας ἀπὸ τὴν πορεία τῶν  ἀντιλήψεων ποὺ ἐκτίθενται στοὺς πλατωνικοὺς Διαλόγους καὶ εἰδικῶς τῆς  παρουσίασης τῆς  ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ  (ἡ ὁποία χρησιμοποιεῖται καὶ ὡς ἔνδειξη τῆς ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗΣ τους**) φρονοῦν ὅτι  Ο ΠΛΑΤΩΝ ΑΛΛΑΞΕ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΥΣΤΕΡΟΥΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥΣ  καὶ τὸ τεκμηριώνουν αυτὸ παραπἐμποντας στὸν "ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ" στὸν ὁποῖο παρουσιάζεται μιὰ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ καὶ στόν  "ΣΟΦΙΣΤΗ" μὲ τὴν γνωστή  "πατροκτονία" τοῦ Παρμενίδειου ἐλεατικοῦ ΜΟΝΙΣΜΟΥ. 

Μάλιστα ὁ J. Stenzel γράφει ὅτι ὁ "ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ" ἀποτελεῖ μιὰ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ.

 Ἀντιθέτως ἀρκετοὶ ἄλλοι πλατωνιστές, ὅπως οἱ Krämer & Gadamer, θεωροῦν ὅτι ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΠΡΩΙΜΟΥΣ ΣΩΚΡΑΤΙΚΟΥΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥΣ (πχ."Πρωταγόρας", "Λύσις") ὑπάρχουν ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΤΗΣ ΑΓΡΑΦΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΕΝΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΟΛΛΩΝ.

 Συνεπῶς, λἐνε, ὁ Πλάτων εἶχε διαμορφωμένη τὴν φιλοσοφία του  ἤδη ἀπὸ τὸ πρῶτο ταξίδι στὴν Σικελία (390πΧ) καὶ τὴν ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ (387πΧ) καὶ τοῦτο ἀποδεικνύεται ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΥ ΕΙΣΗΛΘΕ ΣΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΤΟ 367πΧ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΩΣ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΑΥΤΗΝ ΠΟΥ ΕΚΘΕΤΕΙ ΣΤΑ "ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ" ΩΣ ΑΓΡΑΦΑ ΔΟΓΜΑΤΑ (οἱ ἔσχατες ἀρχὲς τοῦ Ἑνὸς καὶ τοῦ  Ἀπείρου, οἱ Ἰδέες ὡς Ἀριθμοί κλπ). 

 Ἐξάλλου, διερωτῶνται εὔλογα οἱ ἐν λόγῳ πλατωνιστές, ΑΝ ΕΙΧΕ ΥΠΑΡΞΕΙ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ, ΑΠΟ ΤΟ 367 πΧ ΠΟΥ ΗΡΘΕ ΣΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑ Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΩΣ ΤΟ 347πΧ ΠΟΥ ΠΕΘΑΝΕ Ο ΠΛΑΤΩΝ, ΔΕΝ ΘΑ ΤΟ ΕΛΕΓΕ Ο ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ; (6)

_________________________

*γιὰ παρἀδειγμα ΑΓΝΟΟΥΜΕ τί ἐννοοῦσε ὁ Πλάτων μὲ τήν "ΧΩΡΑ" τοῦ "ΤΙΜΑΙΟΥ" (ἂν δηλ. τὴν ταύτιζε μὲ τὴν ΥΛΗ, ὅπως λέει ὁ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ἢ μὲ τὸν ΧΩΡΟ ἢ μὲ τὸ ΑΠΕΙΡΟΝ τοῦ "ΦΙΛΗΒΟΥ") ὅπως  ἐπίσης ἀγνοοῦμε ἂν ὄντως θεωροῦσε τὶς ΙΔΕΕΣ ὡς ΑΡΙΘΜΟΥΣ καὶ ποιὰ ἔννοια ἔδινε στοὺς ἀριθμοὺς αύτούς. 

Ὁ Taylor γράφει ἐν προκειμένῳ ὅτι ὁ Πλάτων εἶχε συλλάβει (γιὰ νὰ ἐπιλὺσει τὸ πρόβλημα τῶν ΑΡΡΗΤΩΝ) μιὰ ΝΕΑ ἔννοια ἀριθμοῦ, ΟΧΙ ΩΣ ΑΘΡΟΙΣΜΑΤΟΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΑΛΛΑ’ ΩΣ ΟΡΟΥ ΣΕΙΡΑΣ/ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ—δηλ. περίπου κάτι ΣΑΝ ΤΙΣ "ΤΟΜΕΣ DEDEKIND" ΤΟΥ 19ου αἰ....

** ὑπάρχουν καὶ ἄλλες ἐσωτερικὲς ἐνδείξεις χρονολόγησης τῶν πλατωνικῶν Διαλόγων· πχ. ἡ ἀναφορὰ τοῦ "Συμποσίου" στὸν διασκορπισμὸ τῶν Μαντινέων τὸ 386 πΧ ἢ ὁ θάνατος τοῦ Θεαίτητου τὸ 369πΧ γιὰ τὸν ὁποῖον ὁ Πλάτων προσφέρει ὡς μνημόσυνο τὸν ὁμώνυμο Διάλογο.

____________

(1) Πρῶτος ἐσωτεριστὴς ὑπῆρξε ὁ ΜΑΡΤΣΙΛΙΟ ΦΙΤΣΙΝΟ τὴν ἐποχὴ τῶν ΜΕΔΙΚΩΝ , ἐνῶ τὸν 18ο αἰ. ὁ TENNEMANN {W.G. Tennemann {βλ. System der platonischen Philosophie, I, Leipzig 1799, σσ. 111, 126, 128 κ.ε., 264} ἦταν ὁ μεγάλος είσηγητὴς τοῦ ΕΣΩΤΕΡΙΣΜΟΥ τοῦ Πλάτωνος, στὸν ἀντίποδα τοῦ Schleiermacher.

Ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰ. διἐπρεψε ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῶν ἐσωτεριστῶν  ὁ ROBIN {Βλ  L. Robin, La Théorie Platonicienne des Idées et des Nombres d' après Aristote, 1908} καὶ προπολεμικὰ ὁ GOMPETZ (1930)  ἀνέτρεψε τὴν ἑρμηνεία SOLA SCRIPTURA  τοῦ Schleiermacher.

(H.Gomperz, “Platons philosophische System” in G. Ryle (ed.), Proceedings of the Seventh International Congress of Philosophy, London 1931, σσ. 426-431. Αναδημοσίευση σε αγγλ. μτφρ. στο H. Gomperz, Philosophical Studies, Boston 1953, σσ. 119-124. 

(2) F . Schleiermacher, "Einleitung" in Platons Werke, I, 1, Berlin 1817) . Ὁ Γερμανὸς αύτὸς ΘΕΜΕΛΙΩΤΗΣ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗΣ μετέφερε τὴν ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΗ ΑΡΧΗ τοῦ ΛΟΥΘΗΡΟΥ Sola Scriptura  {=μόνη ἡ Γραφή} στὰ Πλατωνικὰ ἔργα.

(3 βλ. H.CHERNISS, )Aristotle's Criticism of Plato and the Academy" {Βαλτιμόρη: Johns Hopkins Press, 1944 } & "The Riddle of the Early Academy" {Berkeley: University of California Press, 1945},

(4)  Ἡ περίφημη ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΤΥΒΙΓΓΗΣ  ἐκπροσωπεῖται κυρὶως ἀπὸ τοὺς  KRÄMER  (βλ. H.J. Kràmer, Arete bei Platon und Aristoteles: Zum Wesen und zur Geschichte der platonischen Ontologie", 1959}  καὶ GAISER  (Βλ. Konrad Gaiser: Platons ungeschriebene Lehre. Klett-Cotta, Stuttgart 1963)

(5)..Στὴν Ζ' ΕΠΙΣΤΟΛΗ ὁ Πλάτων είδοποιεῖ ὅτι  γιὰ τὸ αντικείμενο  τῆς πραγματικῆς φιλοσοφικῆς του ἔρευνας, δὲν ἔχει γράψει ποτὲ κανένα σύγγραμμα ΟΥΤΕ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΓΡΑΨΕΙ (οὔκουν ἐμόν γε περὶ αὐτῶν ἔστιν σύγγραμμα οὐδὲ μήποτε γένηται", 341c} ,διότι ἡ γνώση τοῦ Ὄντος  ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΚΦΡΑΣΤΕΙ ΜΕ ΛΟΓΙΑ {="ρητὸν γὰρ οὐδαμῶς ἐστίν"} ἀλλὰ ἀποκτᾶται μέσῳ τῆς ἐπικοινωνίας μὲ τὸ Ὄν  {="ἐκ πολλῆς συνουσίας γιγνομένης περὶ τὸ πρᾶγμα αὐτό"} καὶ τότε ΞΑΦΝΙΚΑ {="ἐξαίφνης"} γεννιέται μέσα στὴν ψυχή {="ἐν τῇ ψυχῇ γενόμενον"} ἡ γνώση τοῦ Ὄντος δηλ.τῆς ΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΣ.

Ὡστόσο—συμπληρώνει ὁ Πλάτων στὴν ἴδια ἐπιστολή— στοὺς Διαλόγους του ἀφήνει  ΚΑΠΟΙΟΥΣ ΥΠΑΙΝΙΓΜΟΥΣ {=ΜΙΚΡΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ} γιὰ τοὺς λίγους {"ὀλίγους"} ποὺ θέλουν καὶ μποροῦν  νὰ ψάξουν νὰ βροῦν  τὴν ἀλήθεια {="ἀνευρεῖν διὰ μικρᾶς ἐνδείξεως", Ζ' ΕΠΙΣΤ. 341e}  στὰ κείμενα του,  αὐτὴν τὴν ἀλήθεια πού δίδαξε μόνο ΠΡΟΦΟΡΙΚΑ στὴν Ἀκαδημία.

(6) H. G. Gadamer, “Plato’s Unwritten Dialectic” in Gadamer, Dialogue and Dialectic: Eight Hermeneutical Studies on Plato, μτφρ. P. Christopher Smith, Yale Univ. Press, New Haven - London 1980, σ. 129. (Αρχική δημοσίευση: “Platons ungeschriebene Dialektik” in H. G. Gadamer and W. Schadewaldt (eds.), Idee und Zahl. Studien zur platonischen Philosophie, Heidelberg 1968, σσ. 9-30). Ο όρος που χρησιμοποιεί ο Gadamer είναι: “the arithmos structure of the logos”.