Τί δέν γνωρίζουμε γιὰ τὴν πλατωνικὴ Σκέψη...
Στά "ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ" ὁ Ἀριστοτέλης μιλᾶ γιὰ μιὰν ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ καὶ ΑΓΡΑΦΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ τοῦ Πλάτωνος σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ὁ Πλάτων θεωροῦσε ὡς Ἔσχατες Ἀρχὲς τοῦ Παντὸς τὸ ΕΝ καὶ τὸ ΑΠΕΙΡΟΝ, κάτι ποὺ ΑΝΤΙΦΑΣΚΕΙ μέ τὴν θεωρία τῶν ΙΔΕΩΝ {=μορφῶν} τῶν πλατωνικῶν Διαλόγων:
< ... ὡς μὲν οὖν ὕλην τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν εἶναι ἀρχάς, ὡς δ' οὐσίαν τὸ ἕν: ἐξ ἐκείνων γὰρ κατὰ μέθεξιν τοῦ ἑνὸς [τὰ εἴδη] εἶναι τοὺς ἀριθμούς.>
{ΑΡΙΣΤ., ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ, 987b18-988a15}
{ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: τὸ Μέγα καὶ τὸ Μικρὸ —ΑΠΕΙΡΟΝ—εἶναι ἀρχὲς ὡς Ὕλη, ἐνῶ τὸ ΕΝΑ εἶναι ἀρχή ὡς Οὐσία. Καὶ οἱ Ιδέες εἶναι οἱ ΑΡΙΘΜΟΙ ποὺ προκύπτουν ὅταν τὸ Μέγα καὶ τὸ Μικρό —ΑΠΕΙΡΟΝ— μετέχει στὸ ΕΝΑ ].
Παρόμοια περὶ ΕΝΟΣ καὶ ΑΠΕΙΡΟΥ δίδαξε καὶ ΔΗΜΟΣΙΩΣ ὁ Πλάτων στὴν περίφημη —καὶ μᾶλλον μοναδική—Διἀλεξη του "Περὶ τάγαθοῦ" λίγα χρόνια πρὶν τὸν θἀνατό του*.
Ἄρα μποροῦμε νὰ συμπερἀνουμε ὅτι τὶς ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ του φιλοσοφικὲς ἀντιλήψεις
ΔΕΝ ΤΙΣ ΕΞΕΘΕΣΕ ὁ Πλάτων στοὺς Διαλόγους του, παρὰ μὸνον ΥΠΑΙΝΙΚΤΙΚΩΣ**.
Αὐτό βεβαιὠνεται ἄλλωστε—παρὰ τὶς ἁντιρρήσεις κάποιων σὺγχρονων πλατωνιστῶν
ὅπως ὁ Cherniss***— καὶ ἁπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Ἀριστοτἐλης ποὺ εἰσῆλθε στὴν Ἀκαδημία 18ετὴς τὸ 367πΧ κι ἔμεινε ἐκεῖ ἕως τὸν θάνατο τοῦ Πλάτωνος τὸ 347πΧ , ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΣΕ ΑΛΛΗ ΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΑΠΟ ΑΥΤΗΝ ΠΟΥ ΑΚΟΥΣΕ ΣΤΑ "ΑΓΡΑΦΑ ΔΟΓΜΑΤΑ" ἀπὸ τὸν Πλάτωνα καὶ ἡ οποία ὑπάρχει ὐπαινικτικὰ ὠς ΥΠΟΜΝΗΣΗ τῆς Ἄγραφης Διδασκαλίας στούς Διαλόγους.
Καὶ πράγματι σήμερα ὅλοι οἱ ἐρευνητὲς τοῦ Πλάτωνος προσπαθοῦν νὰ ΑΝΙΧΝΕΥΣΟΥΝ στούς,
ὕστερους κυρίως, πλατωνικοὺς Διαλόγους (Παρμενίδη, Σοφιστή,Φίληβο,Νόμους), ἀλλ' ὄχι μόνο, τὴν ΑΓΡΑΦΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ περὶ τοῦ ΕΝΟΣ καὶ ΑΠΕΙΡΟΥ ὡς Ἀρχῶν τοῦ Παντός.
ΤΙ ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ ΑΚΟΜΗ;
1) πῶς ἐμπνεύστηκε ὁ Πλάτων τὰ περὶ ΕΝΟΣ καὶ ΑΠΕΙΡΟΥ; Μήπως ψάχνοντας λύση στὸ πρόβλημα τῶν ΑΡΡΗΤΩΝ ἀριθμῶν ( δηλ. ἀριθμῶν μὲ ἄπειρα δεκαδικὰ ψηφία ὅπως ἡ διαγώνιος τετραγώνου √2) ;
2) οἱ διαφορετικοὶ ὅροι ποὺ χρησιμοποιεῖ σὲ διαφορετικοὺς Διαλόγους ὁ Πλάτων (πχ ΑΠΕΙΡΟΝ στὸν Φὶληβο, ΠΟΛΛΑ στὸν Παρμενίδη, ΜΗ ΟΝ στὸν Σοφιστή, ΧΩΡΑ στὸν Τίμαιο) μήπως ἀνσφέρονται στὸ ἴδιο "πρᾶγμα" σὲ αὐτὸ δηλ. ποὺ ἀποκαλοῦσε στὴν Ἄγραφη Διδασκαλία "Ἀόριστη Δυάδα" ἤ "Μέγα καὶ Μικρόν" ;
3) ταύτιζε ὁ Πλάτων τὶς ΙΔΕΕΣ μὲ τοὺς ΑΡΙΘΜΟΥΣ ἢ ὄχι;
Μήπως ἰσχύει τὸ ἐκπληκτικὸ ποὺ γράφει ὁ TAYLOR ,ὅτι ὁ Πλάτων εἶχε συλλάβει μιὰ νέα ἔννοια τοῦ ἀριθμοῦ, ὂχι πιὰ ὡς ἄθροισμα μονάδων, ἀλλὰ ὡς ὅρου ἀκολουθίας (σειρᾶς) 2400 χρόνια πρὶν τὶς ΤΟΜΕΣ DEDEKIND;
2400 χρόνια ἔχουν περάσει ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Πλάτωνος καὶ ἡ ΑΓΝΟΙΑ μας γιὰ τὴν Σκέψη τοῦ μεγαλύτερου φιλοσόφου ὅλων τῶν ἐποχῶν ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ....
________
* ἐπειδὴ ἡ Ζ' ΕΠΙΣΤ. τοῦ Πλάτωνος ποὺ ἐγράφη μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Δίωνος τὸ 354πΧ ,ΑΓΝΟΕΙ τὸ γεγονὸς τῆς Διαλἐξεως "Περὶ τάγαθοῦ" {τὸ περιεχόμενο τῆς ὁποίας διέσωσε στὸ ὁμώνυμο—χαμένο γιὰ μᾶς σήμερα— βιβλίο του ὁ Ἀριστοτἐλης} θεωροῦμε ὅτι ἡ ἐν λόγῳ Διἀλεξη ἔλαβε χώρα τά τελευταῖα ἔτη τῆς ζωῆς τοῦ Πλάτωνος, ὁ ὁποῖος ἁπεβίωσε τὸ 347πΧ.
Γιὰ τὴν Διἀλεξη αὐτή (πού κατὰ τὸν βυζαντινὸ ΘΕΜΙΣΤΙΟ ἔλαβε χώρα στὸν Πειραιᾶ
Themistii, Οratio XXI, 245 c-d (Orationes, Lipsiae, 1832, σ. 299 Dindorf ) ὁ ΑΡΙΣΤΟΞΕΝΟΣ, μαθητὴς τοῦ Ἀριστοτἐλους, γράφει τὰ ἑξῆς :
<Ἀριστοτέλης ἀεὶ διηγεῖτο τοὺς πλείστους τῶν ἀκουσάντων παρὰ Πλάτωνος τὴν περὶ τἀγαθοῦ ἀκρόασιν παθεῖν· προσιέναι μὲν γὰρ ἕκαστον ὑπολαμβάνοντα λήψεσθαί τι τῶν νομιζομένων τούτων ἀνθρωπίνων ἀγαθῶν οἷον πλοῦτον, ὑγίειαν, ἰσχύν, τὸ ὅλον εὐδαιμονίαν τινὰ θαυμαστήν· ὅτε δὲ φανείησαν οἱ λόγοι περὶ μαθημάτων καὶ ἀριθμῶν καὶ γεωμετρίας καὶ ἀστρολογίας καὶ τὸ πέρας ὅτι ἀγαθόν ἐστιν ἕν, παντελῶς οἶμαι παράδοξόν τι ἐφαίνετο αὐτοῖς, εἶθ' οἱ μὲν ὑποκατεφρόνουν τοῦ πράγματος, οἱ δὲ κατεμέμφοντο. tί οὖν τὸ αἴτιον; οὐ προῄδεσαν...> {ΑΡΙΣΤΟΞΕΝΟΣ,ΑΡΜΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ,
39, 4–40, 8
[ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ :
ὁ Ἀριστοτέλης συνήθιζε πάντα νὰ διηγεῖται αὐτὸ ποὺ ἔπαθαν οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς ἀκροατὲς τῆς διάλεξης τοῦ Πλάτωνος Περὶ τἀγαθοῦ.
Ὁ καθένας ἀπὸ αὐτοὺς περίμενε νὰ μάθει κάτι σχετικὸ γιὰ πράγματα ποὺ γενικὰ θεωροῦνται ὡς ἀγαθὰ ἀπὸ ὅλους, ὅπως ὁ πλοῦτος, ἡ ὑγεία, ἡ ἰσχύς, ἡ πλήρης εὐδαιμονία, ἡ ὁποία εἶναι καὶ ἄξια θαυμασμοῦ.
Ὅμως ὅταν ἀντιλήφθηκαν ὅτι ἡ ὁμιλία τοῦ Πλάτωνος ἀναφερόταν στὰ μαθηματικά, τοὺς αριθμούς, τὴ γεωμετρία, τὴν ἀστρολογία καὶ ὅτι τὸ Ἀγαθὸ εἶναι τὸ ΕΝ ποὺ ἀποτελεῖ τὴν οὐσία τοῦ ΠΕΡΑΤΟΣ, τοὺς φάνηκε πιστεύω ἐντελῶς παράδοξο τὸ θἐμα τῆς ὁμιλίας ὥστε ἄλλοι τὸ περιφρόνησαν καὶ ἄλλοι τὸ ἀπέρριψαν.
Ποιὸς ἦταν ὁ λόγος;
Δὲν κατάλαβαν περί τίνος ἐπρόκειτο.... ]
**Στὴν Ζ' ΕΠΙΣΤΟΛΗ ὁ Πλάτων είδοποιεῖ ὅτι γιὰ τὸ αντικείμενο τῆς πραγματικῆς φιλοσοφικῆς του ἔρευνας, δὲν ἔχει γράψει ποτὲ κανένα σύγγραμμα ΟΥΤΕ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΓΡΑΨΕΙ (οὔκουν ἐμόν γε περὶ αὐτῶν ἔστιν σύγγραμμα οὐδὲ μήποτε γένηται", 341c} ,διότι ἡ γνώση τοῦ Ὄντος ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΚΦΡΑΣΤΕΙ ΜΕ ΛΟΓΙΑ {="ρητὸν γὰρ οὐδαμῶς ἐστίν"} ἀλλὰ ἀποκτᾶται μέσῳ τῆς ἐπικοινωνίας μὲ τὸ Ὄν {="ἐκ πολλῆς συνουσίας γιγνομένης περὶ τὸ πρᾶγμα αὐτό"} καὶ τότε ΞΑΦΝΙΚΑ {="ἐξαίφνης"} γεννιέται μέσα στὴν ψυχή {="ἐν τῇ ψυχῇ γενόμενον"} ἡ γνώση τοῦ Ὄντος δηλ.τῆς ΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΤΟΣ.
Ὡστόσο—συμπληρώνει ὁ Πλάτων στὴν ἴδια ἐπιστολή— στοὺς Διαλόγους του ἀφήνει ΚΑΠΟΙΟΥΣ ΥΠΑΙΝΙΓΜΟΥΣ {=ΜΙΚΡΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ} γιὰ τοὺς λίγους {"ὀλίγους"} ποὺ θέλουν καὶ μποροῦν νὰ ψάξουν νὰ βροῦν τὴν ἀλήθεια {="ἀνευρεῖν διὰ μικρᾶς ἐνδείξεως", Ζ' ΕΠΙΣΤ. 341e} στὰ κείμενα του, αὐτὴν τὴν ἀλήθεια πού δίδαξε μόνο ΠΡΟΦΟΡΙΚΑ στὴν Ἀκαδημία.
*** ὁ εὐφυὴς Cherniss ὑποστήριξε ὅτι ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΕ ΑΓΡΑΦΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΙΑΛΟΓΟΥΣ , ἀλλὰ ὅλη. αὐτὴ ἡ παράδοση προἐκυψε ἀπὸ τὴν ΠΑΡΑΝΟΗΣΗ τοῦ Ἀριστοτελη. Δηλ. κατὰ τὸν Cherniss ,ὁ Ἀριστοτἐλης ΑΠΕΔΩΣΕ ΔΙΚΕΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ στὴν πλατωνικὴ φιλοσοφία (πχ. ταυτίζοντας τὴν ΧΩΡΑ τοῦ Τίμαιου μὲ τὴν ΥΛΗ) ἐπειδὴ οἱ ἀντιλήψεις αὐτὲς τοῦ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΖΟΝΤΟΣ ΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΥ διέφεραν ἀπό τοὺς πλατωνικοὺς Διαλόγους , γεννήθηκε στοὺς μεταγἐστερους ἡ πεποίθηση γιὰ μιὰ δῆθεν Ἄγραφη Διδασκαλία τοῦ Πλάτωνος...
Εὐφυὴς ἡ σκἐψη τοῦ Cherniss, ἀλλὰ ΑΝΤΙΦΑΣΚΕΙ ΜΕ ΟΛΗΝ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΔΙΑΛΕΞΗΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ τὸ περιεχόμενο τῆς ὁποίας εἶναι ἀκριβῶς τὸ ἴδιο μὲ τὸ περιεχόμενο ποὺ διασώζει ὡς ΑΓΡΑΦΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ τοῦ Πλάτωνος, στά "ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ" ὁ Ἀριστοτἐλης.
H.CHERNISS, )Aristotle's Criticism of Plato and the Academy" {Βαλτιμόρη: Johns Hopkins Press, 1944 } & "The Riddle of the Early Academy" {Berkeley: University of California Press, 1945},
