Ο ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΘΕΪΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ.
Ὁ Πλάτων στὸ 10ο βιβλίο τῶν "ΝΟΜΩΝ" παρουσιάζει τὶς θεολογικὲς του ἀντιλήψεις στὸν μονὸλογο τοῦ ἀνώνυμου ΑΘΗΝΑΙΟΥ Νομοθέτη ( πού πιθανῶς ὑποκρύπτει τὶν ἴδιο) σὲ μιὰν ἐποχὴ ποὺ στὴν Ἑλλἀδα ἀνοικοδομοῦνται νέες πόλεις (πχ.Μεγαλόπολις) ἢ ξανακτίζονται παλιές (πχ.Μεσσήνη) καὶ ζητοῦνται νομοθέτες ἁπὸ τὸ περιβάλλον τῆς πλατωνικῆς Ἀκαδημίας.
Ἡ υπόθεση τῶν "ΝΟΜΩΝ" ἔχει ὡς ἑξῆς·
τρεῖς γέροντες νομοθέτες, ὁ Σπαρτιἀτης ΜΕΓΓΙΛΟΣ, ὁ Κνώσιος ΚΛΕΙΝΙΑΣ καὶ ὁ ΑΝΩΝΥΜΟΣ Ἀθηναῖος συζητοῦν καθ'ὀδὸν πρὸς τὸν Δικταῖο Ἄντρο ποιοὺς νόμους θὰ θεσπίσουν στὴν ἀναβίωση μιᾶς κατεστραμμένης πόλης πού πρόκειται νὰ ξανακτίσουν οἱ κάτοικοι τῆς Κνωσοῦ.
Στό 10ο βιβλίο λοιπὸν ἡ συζήτηση ἔχει φτάσει στὸ σημεῖο γιὰ τὸν τρόπο νομοθετικῆς καταπολέμησης τῆς ΑΘΕΪΑΣ ποὺ ὀδηγεῖ τὴν νεολαία στὸν ΑΜΟΡΑΛΙΣΜΟ.
Καὶ ἐπειδὴ ἡ ἀθεΐα θεμελιοῦται στὴν (ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΑ) ἀντίληψη ὃτι τὰ στοιχεῖα τῆς ὕλης Κ̣ΙΝΟΥΜΕΝΑ ΤΥΧΑΙΑ πλάθουν κόσμους,
ὁ Ἀθηναῖος Ἀνώνυμος νομοθἐτης
(δηλ. ὁ Πλάτων) προτίθεται νά ΑΠΟΔΕΙΞΕΙ ΛΟΓΙΚΑ τὴν ὕπαρξη θεοῦ μὲ βάση τὸ μετἐπειτα ἀποκληθὲν ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ θεμελιώνοντας ἔτσι τὴν ΦΥΣΙΚΗ ἢ φιλοσοφικὴ ΘΕΟΛΟΓΙΑ.
Ὑποστηρίζει λοιπὸν ὁ Ἀνώνυμος Ἀθηναῖος ὅτι στὸν οὐρανὸ οἱ παρατηρούμενες κινήσεις τῶν οὐρανίων σωμάτων εἶναι κατὰ βάση ΚΥΚΛΙΚΕΣ δηλ.ἁρμονικές , πρᾶγμα ποὺ σημαίνει ὅτι τὸ αἴτιο πού τὶς κινεῖ εἲναι ΑΡΙΣΤΟ αἴτιο.
Κι ἐπειδὴ οἱ θεμελιώδεις κινήσεις εἶναι κατὰ βάση δύο, ἡ μεταβιβάσιμη καὶ ἡ αύθόρμητη , μέ ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΗ ΤΗΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΣΗ , φαίνεται ὅτι ΚΑΠΟΙΑ ΨΥΧΗ {=νοῦς} κινεῖ τοὺς οὐρανοὺς διότι μὸνο ἠ ψυχὴ εἶναι ΑΥΤΟΚΙΝΟΥΜΕΝΗ καὶ αύτὸς ὁ αὐτοκινούμενος ΝΟΥΣ (Ψυχή) ποὺ κινεῖ ἁρμονικὰ τὰ οὐράνια σώματα , εἶναι ὁ Θεός*.
Ὡστόσο, παρατηροῦμε καὶ ΑΤΑΚΤΕΣ** κινήσεις στοὺς οὐρανούς, πχ .οἱ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΛΑΝΗΤΩΝ.
Ἄρα μποροῦμε νὰ συμπερἀνουμε ὅτι ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΚΑΚΕΣ ΨΥΧΕΣ—ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΜΙΑ—στὸ Σύμπαν. Ὅμως ἡ ΑΡΙΣΤΗ ΨΥΧΗ εἶναι ἡ ΥΠΕΡΤΑΤΗ ποὺ διευθύνει τοὺς οὐρανούς.
Αύτὴ εἶναι περίπου ἡ θεολογικὴ πραγματεία τῶν "ΝΟΜΩΝ" καὶ ἁποτελεῖ κάτι μοναδικὸ γιὰ τοὺς πλατωνικοὺς Διαλόγους στοὺς ὁποίους ὁ Πλάτων συνήθως "κρύβεται" καὶ μιλᾶ ΥΠΑΙΝΙΚΤΙΚΑ καὶ ΔΙΦΟΡΟΥΜΕΝΑ..
(Γιὰ τοῦτο μερικοὶ φιλὸλογοι ἔχουν σπεύσει νὰ ἀποδὼσουν τούς "ΝΟΜΟΥΣ" στὸν ΦΙΛΙΠΠΟ ΟΠΟΥΝΤΙΟ κι ὄχι στὸν Πλάτωνα***—ἤδη ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Διογένη Λαέρτιου)
Τί συμπεραίνουμε ἀπὸ τὰ παραπάνω;
1) γιὰ τὸν Πλάτωνα ὁ θεὸς ΔΕΝ εἶναι ΙΔΕΑ, οὔτε κἂν ἡ Ἰδέα τοῦ ΑΓΑΘΟΥ, ἀλλὰ Ψυχή, δηλ.ΝΟΥΣ (καθότι στὸν Πλάτωνα ἠ Ψυχή—ὁ ΗΝΙΟΧΟΣ—ταυτίζεται μὲ τὴ ΝΟΗΣΗ, τὸ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΝ)
2) ἡ ὕλη ΔΕΝ εἶναι ΚΑΚΗ· ἡ κακία ἀναφέρεται σὲ κακὲς ΨΥΧΕΣ κι ὄχι στὴν ὕλη
3) δὲν ὑπάρχει ἔννοια ΔΙΑΒΟΛΟΥ στὸν Πλάτωνα· οἱ κακὲς ψυχές—τουλάχιστον ΜΙΑ—ποὺ κινοῦν ΑΝΩΜΑΛΩΣ τοὺς πλανῆτες ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΙΣΟΤΙΜΕΣ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥΣ τῆς ΜΙΑΣ ΑΡΙΣΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ποὺ διευθύνει τὸ Σύμπαν.
Καὶ κατά τοῦτο ὁ Πλάτων ΔΕΝ ἦταν Πανθεϊστὴς ἀλλὰ ὐπῆρξε ὁ θεμελιωτὴς τοῦ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΥ ΘΕΪΣΜΟΥ.
Τελικὰ κατὰ τὸν Πλάτωνα ἕνας θεϊκὸς ΝΟΥΣ πλάθει τὸν χῶρο μὲ βάση τὰ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ {="ἐνατενίζοντας τὶς Ἰδέες"}
____
* ὁ Ἀριστοτἐλης προχωρᾶ ἕνα βῆμα πέρα ἀπὸ τὸν πλατωνικὸ συλλογισμὸ καὶ ψἀχνει πιὸ πίσω
ἀπὸ τὴν ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ γιὰ ἕνα ΑΚΙΝΗΤΟ Πρῶτο Κινοῦν.
** στόν "ΤΙΜΑΙΟ" ὁ Πλάτων θεωρεῖ ὅτι οἱ ἄτακτες κινήσεις τῶν πλανητῶν εἶναι ΦΑΙΝΟΜΕΝΙΚΕΣ (γιὰ μᾶς ποὺ βλέπουμε ἀπὸ τὴν γῆ) καὶ μποροῦν νὰ ἐξηγηθοῦν μαθηματικὰ καὶ νὰ ἀναλυθοῦν τελικὰ σέ ὁμαλὲς κυκλικὲς κινήσεις {=ΣΩΖΕΙΝ ΤΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ}.
Στούς "ΝΟΜΟΥΣ" ὅμως φαίνεται νὰ ἀποδέχεται τὴν ΕΓΓΕΝΗ ἀνωμαλία τῶν πλανητικῶν τροχιῶν καὶ τὴν ἀποδίδει στὴν δράση ΚΑΚΩΝ ΨΥΧΩΝ.
*** ὑπάρχει μιὰ διάσταση ἀπόψεων μεταξὺ τῶν λεγομένων στήν "ΠΟΛΙΤΕΙΑ" περὶ τῆς ὑπερτάτης ΙΔΕΑΣ ΤΟΥ ΑΓΑΘΟΥ καὶ τῶν "ΝΟΜΩΝ" ὅπου ὑπερτάτη Ἀρχὴ εἶναι ὁ ΝΟΥΣ/ΨΥΧΗ τοῦ Κόσμου. Φαἰνεται σὰν νὰ γράφει διαφορετικὸς ἄνθρωπος ἢ ὁ ἴδιος ΠΟΥ ΟΜΩΣ γερνῶντας ΕΧΕΙ ΑΛΛΑΞΕΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ..
Όμως αὐτὸ δέν ἰσχύει·
φαίνεται ἀπὸ πρώιμους διαλόγους (πχ ΛΥΣΙΣ) ὅτι ὁ Πλάτων εἶχε καταλήξει ΕΝΟΡΑΤΙΚΑ στὴν πεποίθηση ὅτι ἡ ΕΣΧΑΤΗ ΑΡΧΗ τοῦ Παντός, ὁ θεός, εἶναι τὸ ΕΝ , δηλ. αὐτὸ πού προσδίδει ΕΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΔΟΜΗ, δηλ ΝΟΗΜΑ, στὰ Ὄντα. ΑΥΤΟ ΔΙΔΑΣΚΕ ΗΔΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΠΟΥ ΠΗΓΕ ΣΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑ Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ τὸ 367πΧ, ὡς ΑΓΡΑΦΗ, ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ.
Τμήματα αὐτῆς τῆς διδασκαλίας παρουσιάζει ΑΝΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ καὶ ἀνὰ ὄψη στοὺς Διαλόγους του · στὸν ΛΥΣΙ μιλᾶ γιὰ τό "ΦΙΛΟΝ" , στό "ΣΥΜΠΟΣΙΟ" γιὰ τό "ΚΑΛΟΝ" στήν "ΠΟΛΙΤΕΙΑ" γιὰ τό "ΑΓΑΘΟΝ" , στόν "ΠΑΡΜΕΝΙΔΗ" γιὰ τό "ΕΝ" , χωρὶς αὐτές οἱ ἀπόψεις νὰ εἶναι κατ’άνάγκην ἀντιφατικὲς ἀφοῦ συνιστοῦν ΟΨΕΙΣ τοῦ ἴδιου "πράγματος" τοῦ ΕΝΟΣ.
Τὰ παραπάνω βεβαίως δὲν σημαίνουν ὅτι ὀ Πλάτων δὲν ΒΕΛΤΙΩΝΕ τὶς ἀντιλήψεις του·
πχ. ΣΤΟΝ "ΣΟΦΙΣΤΗ" ΕΙΣΑΓΕΙ ΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ "ΜΗ ΟΝΤΟΣ" ΚΑΙ ΣΤΟΝ "ΤΙΜΑΙΟ" ΤΗΣ "ΧΩΡΑΣ".
Πιὸ σωστὸ θὰ ἦταν νὰ λέγαμε λοιπὸν ὅτι προϊόντος τοῦ χρὸνου ὁ Πλὰτων ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΖΕΙ ἔτι περαιτέρω τὶς ἀντιλήψεις του παρὰ τὶς ἀναθεωρεῖ—αὐτὸ ἀποκαλύπτουν ἄλλωστε καὶ οἱ συνεχεῖς ἀλλαγὲς στὴν ὀρολογία τοῦ ΙΔΙΟΥ "πράγματος" ἀνὰ Διάλογο. Βλ. πχ. μή ὄν {ΣΟΦΙΣΤΗΣ} = ἂπειρον {ΦΙΛΗΒΟΣ} =πολλά {ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ} =χώρα {ΤΙΜΑΙΟΣ} =ἀόριστη δυάδα {ΑΓΡΑΦΑ ΔΟΓΜΑΤΑ}
