Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσει τὸ Βυζάντιο τὶς ταυτόχρονες ἐπιθέσεις σὲ πολλὰ μέτωπα —πχ ΣΛΑΒΟΙ στὸ Βορρᾶ, ΑΡΑΒΕΣ στὴν Ἀνατολή—μεταρρύθμισε τὴν διοικητικὴ ὀργάνωση τῶν ΕΠΆΡΧΙΩΝ τοῦ ΔΙΟΚΛΗΤΙΑΝΟΥ ,
σὲ ΘΕΜΑΤΙΚΗ διοίκηση ,ἤδη ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (7ος αἰ.)
Ἐξηγῶ·
"θέμα" σήμαινε ἀρχικὰ τὸν ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΤΑΛΟΓΟ μιᾶς περιοχῆς ,κατόπιν τὸ ἴδιο τὸ ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ ,γιὰ νὰ καταλήξει ἐν τέλει νὰ σημαίνει τὴν ΠΕΡΙΟΧΗ ποὺ ἕδρευε τὸ συγκεκριμένο τμῆμα στρατοῦ.
Στρατεύσιμοι ἦσαν οἱ ντόπιοι τῆς περιοχῆς
καὶ γι αὐτὸ τοὺς παραχωροῦσε κτήματα πρὸς βιοπορισμὸ τὸ Κράτος
,ἐνῶ ὁ Διοικητὴς τοῦ ΘΕΜΑΤΟΣ, ὁ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ἤ κόμης/comes
συγκέντρωνε στὸ πρόσωπο του καὶ τὴν πολιτικὴ καὶ τὴν στρατιωτικη ἐξουσία ,
ἀντίθετα ἀπὸ τὸ σύστημα τοῦ Διοκλητιανοῦ
ὅπου οἱ ἐξουσίες αὐτὲς ἦταν ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ χωρισμένες, γιὰ τὴν ἀποφυγὴ πραξικοπημάτων.
Ἡ ΔΥΑΔΙΚΗ ὅμως διοὶκηση τοῦ Διοκλητιανοῦ
ἔπασχε σὲ ἀποτελεσματικότητα
εἰδικῶς σὲ περίπτωση ἄμεσου κινδύνου·
ἔτσι ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ἐφαρμόζεται ἡ περίφημη ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
μὲ ἑνιαία διοίκηση.
Τὰ θέματα ποικίλουν ἀνὰ χρονικὴ περίοδο·
τὰ συνεχῆ πραξικοπήματα καὶ οἱ συχνοὶ ΕΜΦΥΛΙΟΙ μετσξὺ τῶν ΣΤΡΑΤΗΓΩΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ—τῆς βυζαντινῆς δηλ.ἀριστοκρατίας—ἐπέβαλλαν τὴ συνεχῆ διαίρεση τους.
Πάντως τὰ πιὸ ἰσχυρὰ θέματα τοῦ Βυζαντίου ἦταν τὸ ΘΕΜΑ ΟΨΙΚΙΟΥ , τὸ ΘΕΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ , τὸ ΘΕΜΑ ΑΡΜΕΝΙΑΚΩΝ καὶ τὸ ΘΕΜΑ ΘΡΑΚΗΣΙΩΝ —βλ χάρτη.
Εἰδικῶς τὸ ΘΕΜΑ ΟΨΙΚΙΟΥ , ἀπέναντι ἀπὸ τὴν Κων/πολη ,στὴν ΒΔ Μικρά Ἀσία ,μέχρι τὴν ΑΓΚΥΡΑ,
εἶχε τὶς πιὸ ἐπίλεκτες στρατιωτικὲς δυνάμεις .
Τὸ ὄνομα του προέρχεται ἀπὸ τὸν ρωμαϊκὸ ὅρο obsequium [<ρῆμα sequor=ἀκολουθῶ] καὶ σήμαινε τὰ στρατεύματα τῶν ΑΚΟΛΟΥΘΩΝ* τοῦ Αὐτοκράτορα
[ ἔτσι σήμερα σὲ πολλὲς περιοχὲς τῆς Ἑλλάδας , ἡ λέξη ΨΙΚΙ , παραφθορὰ τοῦ "ΟΨΙΚΙΟΥ" σημαίνει τοὺς ἀκολούθους , τὴν πομπὴ τῆς νύφης , στοὺς γάμους. ]
Εἶναι ἀληθὲς ὅτι ἐνῶ τὰ βυζαντινὰ ΘΕΜΑΤΑ ἔσωσαν τὴν Αὐτοκρατορία ἀπὸ τὶς εἰσβολὲς ,ἀποτέλεσαν καὶ τὴν κύρια πηγὴ τῶν ὀλεθρίων ἐμφυλίων ποὺ τελικὰ ὑπονόμευσαν τὴν ἴδια τὴν ὕπαρξη τοῦ κράτους...
Σὲ κάθε περίπτωση πάντως, θεμέλιο τῆς αὐτοκρατορικῆς ἰδεολογίας τοῦ Βυζαντίου ὑπῆρξε ἡ οἰκουμενικὴ ἀντἰληψη τοῦ DOMINIO MUNDI
(=ΚΟΣΜΟΚΡΑΤΟΡΙΑ) σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία
μόνο ἐνα χριστιανικὸ κράτος νομιμοποιεῖται νὰ ὑπάρχει πάνω στὴν οἰκουμένη
καθόσον ἀποτελεῖ ἀντίγραφο ἐπὶ γῆς
τοῦ ἑνὸς οὐρἀνιου βασιλείου τοῦ Χριστοῦ .
__________
*ἡ φρουρὰ τοῦ Αὐτοκράτορα , τὰ 3 λεγόμενα "ΤΑΓΜΑΤΑ"
[ ΣΧΟΛΑΙ, ΕΞΚΟΥΒΙΤΟΡΕΣ, ΒΙΓΛΑ], ἀποτελεῖτο τοὺς πρώτους αἰῶνες ἀπὸ γόνους ἀριστοκρατικῶν οἰκογενειῶν, ἀργότερα ἀπὸ ξένους μισθοφόρους,
γιὰ λόγους ἀσφαλείας τοῦ ΘΡΟΝΟΥ ἀπὸ τοὺς στρατηγοὺς τῶν θεματικῶν στρατευμάτων·
τό Τάγμα τῆς ΒΙΓΛΑΣ—Vigiliae—στρατωνιζόταν μάλιστα στὸ πιὸ εὐάλωτο σημεῖο τοῦ Μεγάλου Παλατίου
στὸν ΣΚΕΠΑΣΤΟ ΙΠΠΟΔΡΟΜΟ.
[ οἱ ΣΧΟΛΕΣ / SCHOLAE
ἦταν 7 τὸν ἀριθμό, ἐξ 500 ἀνδρῶν ἑκάστη ]
Εἶναι συχνὸ φαινόμενο στὴ βυζαντινὴ ἱστορία , ἡ ξένη μισθοφορικὴ φρουρὰ τῶν ἀνακτορικῶν Ταγμάτων νὰ ὑπερασπίζεται τὸ νόμιμο αὐτοκράτορα κατὰ τῶν ἀνταπαιτητῶν στρατηγῶν τῶν θεμάτων,
συνήθως τοῦ Ἀνατολικοῦ θέματος καὶ τοῦ θέματος τῶν Ἀρμενιακῶν ποὺ ἦσαν πάντα ἀνταγωνιστικὰ μεταξὺ τους..
