ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ, "ΒΑΤΡΑΧΟΙ" : ἕνα χρονικὸ προαναγγελθέντος θανάτου

Γιὰ νὰ κατανοηθεῖ ἕνα ἀρχαῖο κείμενο, ἐν προκειμένῳ μιὰ ἀριστοφάνεια κωμῳδία εἶναι ἀπαραίτητη ἡ γνώση τοῦ πολιτικοῦ  background τῆς ἐποχῆς (γι αὐτὸ καὶ δὲν ἀρκεῖ ἡ μετάφραση ἑνὸς κειμένου ,ἀλλὰ εἶναι ἄκρως ἀπαραίτητα τὰ ἑρμηνευτικὰ καὶ φιλολογικὰ σχόλια).

 Οἱ "ΒΑΤΡΑΧΟΙ"  τοῦ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ ἀνέβηκαν στὰ ΛΗΝΑΙΑ τὸν ΙΑΝΟΥΑΡΙΟ τοῦ 405 πΧ ,ὅπου ἀπέσπασαν τὸ 1ο βραβεῖο καὶ ἀποτελοῦν τὴν πλέον ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΗ γιὰ τὴν πολιτικὴ δραστηριότητα  τοῦ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗ , κωμῳδία.

 Ἰδοὺ γιατὶ ·

 Ἤδη  τὸ 405 πΧ ἔχει γίνει ἡ ναυμαχία στὶς ΑΡΓΙΝΟΥΣΕΣ ὅπου .ἔχουν νικήσει τοὺς Σπαρτιᾶτες οἱ Ἀθηναῖοι ἀλλὰ ἐπειδὴ λόγῳ τῆς θαλασσοταραχῆς δὲν μαζεύτηκαν οἱ πολυπληθεῖς ναυαγοὶ  (χάθηκαν τότε περὶ τοὺς 5000 ἀνδρες) ὁ ἀθηναϊκὸς λαὸς καταδικάζει ὁμαδικὰ , πρωτοστατοῦντος τοῦ δημαγωγοῦ Κλεοφῶντος, σὲ θάνατο ΜΕ ΜΙΑ ΨΗΦΟ ὅλους τοὺς στρατηγοὺς—μόνο ὁ Σωκράτης ἀντέδρασε σὲ αὐτὸ τὸ δικαστικὸ ἔγκλημα..

 Ἡ κατάσταση στὴν Ἀθήνα εἶναι χαοτικὴ καὶ ὅλοι ζητοῦν ΔΙΕΞΟΔΟ ἀπό τὸν Πόλεμο ,τώρα ποὺ εἶναι νικητὲς , μὲ τὸ κεφάλι ψηλὰ, καθόσον οἱ Σπαρτιᾶτες εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ κάνουν προτάσεις εἰρήνης· διαφωνεῖ ὅμως  ὁ πολεμοκάπηλος δημαγωγὸς ΚΛΕΟΦΩΝ.

Σὲ αὐτὸ τὸ χρονικὸ σημεῖο  (ΙΑΝ-405πΧ) στὰ ΛΗΝΑΙΑ ἀνεβάζει τοὺς ΒΑΤΡΑΧΟΥΣ ὁ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ μὲ τὴν ἑξῆς ὑπόθεση τοῦ ἔργου :

Κατεβαίνει ὁ ΔΙΟΝΥΣΟΣ, ὁ προστάτης τῆς Τραγῳδίας, στὸν ΑΔΗ γιὰ νὰ ὀργανώσει δραματικὸ ἀγῶνα μεταξὺ ΑΙΣΧΥΛΟΥ καί ΕΥΡΙΠΙΔΗ γιὰ τὸ ποιὸν  Τραγικὸ ποιητὴ

ΘΑ ΑΝΕΒΑΣΕΙ ΠΑΛΙ ΣΤΗ ΓΗ προκειμένου ΝΑ ΣΩΣΕΙ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ καὶ τὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὸν ἀδελφοκτόνο Πελοπ.Πόλεμο.

  [ Ὁ Αἰσχύλος εἶχε πεθάνει πολλὰ χρόνια ΠΡΙΝ ΓΕΝΝΗΘΕΙ Ο ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ , τὸ 456 πΧ ἐξόριστος στὴ Γέλα τῆς Σικελίας ,ἐνῶ ὁ Εὐριπίδης ἕνα χρόνο πρίν, τὸ 406 πΧ ,ἐξόριστος στὴν ΠΕΛΛΑ ].

 Ὥς ἐδῶ τὰ πράγματα εἶναι κατανοητὰ κι ἀναμενόμενα ·

 ἐκ προοιμίου νὰ πῶ ὅτι τελικά ,μετὰ απὸ πολλὰ εὐτράπελα καὶ διδακτικὰ ἐπεισόδια,

 ὁ Διόνυσος λέει ὅτι ,ἄν καὶ ἡ γλῶσσα του προτιμᾶ τὸν Εὐριπίδη, ἐπιλέγει νὰ ξαναφέρει στὴ ζωὴ 

τὸν ΑΙΣΧΥΛΟ , ἐπειδὴ τὴν ὥρα ἐκείνη ἡ Ἀθήνα χρειάζεται τὶς ΑΡΧΕΣ , ΤΙΣ ΙΔΕΕΣ & ΤΑ ΙΔΑΝΙΚΑ

 ΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΩΝ ΣΑΛΑΜΙΝΟΜΑΧΩΝ..

 Ὅμως ὁ ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ δέν σταματᾶ σὲ αὐτὸ τὸ ..ἠθικιστικό, τρόπον τινα, κήρυγμα ,ἀλλὰ ΠΡΟΒΑΙΝΕΙ ΣΕ ΠΡΟΕΞΑΓΓΕΛΙΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΕΤΡΩΝ  .

Συγκεκριμένα προτείνει τὴν ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΕΞΟΡΙΣΤΩΝ ΟΛΙΓΑΡΧΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 411 πΧ :

" Ἄτιμόν φημι χρῆναι μηδέν' εἶν'ἐν τῇ πόλει"
( στ.692)καὶ τὸ κυριώτερο ΠΡΟΑΝΑΓΓΕΛΛΕΙ ΤΗΝ ΘΑΝΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΑΓΩΓΟΥ ΚΛΕΟΦΩΝΤΑ μὲ τὴν μοναδικὴ φράση

 "ὡς ἀπολεῖται ,κἄν ἴσαι γένωνται"(στ.685)

ποὺ μεταφράζεται :

 ΘΑ ΧΑΘΕΙ (=Ο ΚΛΕΟΦΩΝ) ΑΚΟΜΑ ΚΙ ΑΝ ΒΓΕΙ ΙΣΟΨΗΦΙΑ ΣΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ , ἀντίθετα μὲ τὸ ἀρχαῖο νομικὸ ἔθος —βλ ΟΡΕΣΤΕΙΑ,ΑΙΣΧΥΛΟΥ— νὰ ἀθωώνεται ὁ κατηγορούμενος σὲ περιπτώσεις ἰσοψηφίας " σὺν τῇ Ἀθηνᾷ ψήφῳ"..

Οἱ ΒΑΤΡΑΧΟΙ ἐνθουσίασαν τὸ κοινὸ  —ἰδιαιτέρως λόγῳ τῶν προτεινόμενων μέτρων ΑΜΝΗΣΤΕΙΑΣ τῶν Ὀλιγαρχικῶν τοῦ 411—  κι οἱ θεατὲς ζήτησαν

 νά ξανανεβεῖ  ἡ παράσταση στὰ ΜΕΓ. ΔΙΟΝΥΣΙΑ τὸν ΜΑΡΤΙΟ τοῦ 405 πΧ, ὅπως παραδίδει ὁ ΔΙΚΑΙΑΡΧΟΣ (μαθητὴς τοῦ Ἀριστοτέλη).

Τὸ ἐκπληκτικὸ εἶναι πὼςὅ,τι  προανήγγειλε ὁ Ἀριστοφάνης, στοὺς ΒΑΤΡΑΧΟΥΣ ὄντως ἔγινε·

Τὸν ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ τοῦ 405 πΧ ὁ ἀθηναϊκὸς στόλος καταστράφηκε στοὺς ΑΙΓΟΣ ΠΟΤΑΜΟΥΣ

 καὶ ἡ ΑΘΗΝΑ ΠΑΡΑΔΟΘΗΚΕ στὸν Λύσανδρο.
Τότε  μὲ τὸ ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΕΙΔΗ δόθηκε ἀμνηστεία στοὺς ἐξορίστους ὀλιγαρχικούς, ἐνῶ ὁ πολεμοκάπηλος δημαγωγὸς ΚΛΕΟΦΩΝ πέθανε  ἀκριβῶςὅπως  τὸ  εἶχε προαναγγείλει στὸν στιχ.685 τῶν ΒΑΤΡΑΧΩΝ 

ὁ Ἀριστοφάνης..( βλ.ΛΥΣΙΑΣ, ΚΑΤΑ ΝΙΚΟΜΑΧΟΥ, 10-13 καὶ ΚΑΤΑ ΑΓΟΡΑΤΟΥ, 13 ]

Γι αὐτὸ γράφει στὸ βιβλίο του "Ο ΚΛΕΟΦΩΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΕΘΑΝΕΙ" ὁ γνωστὸς  Ἰταλὸς κλασσικὸς φιλόλογος Canfora , 

ὅτι ὁ Ἀριστοφάνης ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ἦταν ἐξαρχῆς  ΕΝΕΡΓΟ μέλος ὀλιγαρχικοῦ ὁμίλου , 

γι αὐτὸ πάντοτε ὄ,τι λέει στὶς κωμῳδίες του δὲν εἶναι ἁπλῶς σάτιρα , ἀλλὰ πολιτικὴ παρέμβαση *
μὲ συγκεκριμένες στοχεύσεις.

______

* γράφει ὁ Canfora στὸ ἐν λόγῳ σύγγραμμα ( ποὺ δυστυχῶς δὲν ἔχει μεταφραστεῖ στὰ ἑλληνικά) 

ὅτι ἀκόμα καὶ τὰ πολιτικὰ μέτρα ποὺ ἀναγγέλει ἡ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ στὴν ὁμώνυμη κωμῳδία τοῦ 411

—περιορισμὸ τοῦ σώματος τῶν Πολιτῶν καὶ κατάργηση  τῶν βουλευτικῶν ἐπιδομάτων τῶν τριῶν ὀβολῶν—καθιερώθηκαν,  λίγους μῆνες μετὰ, στὸ ὀλιγαρχικὸ πραξικόπημα τοῦ 411 πΧ ,

 ποὺ τόσο ἐκθειάζει κι ὁ Θουκυδίδης..

______________

youtube.com/ΔιαμαντήςΚούτουλας