Ἀδεῶς καὶ γενναίως* : Η ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ
Γράφει ὁ U. WILCKEN στὸ καλὐτερο πιθανῶς σύγγραμμα ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ:
<Στὴν Ελλάδα γενικὰ δὲν ὑπῆρχε τάξη ίερέων καὶ ἔτσι δὲν ύπῆρχε καὶ ό κίνδυνος — δπως συχνὰ συνέβη στὴν 'Ανατολή — νὰ σχηματίσει τό Ιερατεῖο κράτος έν κράτει. 'Αντίστοιχα δὲν ύπῆρξε στὴν Ἑλλάδα μιὰ προκαθορισμένη διδασκαλία ἢ θεολογικὸ δόγμα, άλλὰ καθένας εἶχε τὴν πλήρη έλευθερία νὰ ἀντιλαμβάνεται τὴν θρησκευτικὴ παράδοση σύμφωνα μὲ τὴν κοσμοθεωρία του,έπειδή δέ, κάθε ποιητής μποροῦσε νὰ έρμηνεύει τούς μύθους καὶ νὰ τοὺς διασκευάζει άκόμη μὲ τὸν δικό του τρόπο οἱ μῦθοι ἔμειναν πάντοτε νέοι. Στὴν Ελλάδα οἱ θρησκευτικὲς Ιδέες δὲν ἀνσπτύχθηκαν άπό ίερεϊς, άλλὰ άπὸ ποιητὲς καὶ φιλοσόφους. >
{ U. WILCKEN, ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, μετ.Ι.ΤΟΥΛΟΥΜΑΚΟΣ σελ.95, ἐκδ. ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ Ἀθήνα, 1976}
Καὶ ἐξηγεῖ ὁ Wilcken παρακάτω :
<Τὸ γεγονὸς δτι τὸ ὀρφικό αύτό «Εύαγγέλιο» δὲν έπεκράτησε — παρ’ δλη τὴν προπαγάνδα πού ἔκαναν οί προφῆτες του κηρύσσοντας άπὸ τὸ ἕνα μέρος στὸ ἀλλο — ἦταν εὐτύχημα γιὰ τὴν 'Ελλάδα διότι μολονότι εἶχε ὁρισμένες βαθειὲς καὶ ὡραΐες Ιδέες, μὲ τὸν δογματικὸ καθορισμὸ τῶν άρχῶν του καὶ τοὺς φραγμοὺς ποὺ ἔθετε ἔτσι στὸ πνεῦμα ἔκρυβε πολλοὺς κινδύνους γιὰ τὴν έλεύθερη άνάπτυξη τοῦ έλληνικοῦ πνεύματος, έφ’δσον εὔκολα μποροῦσε νὰ όδηγήσει στὴν πνευματικὴ κυριαρχία τοῦ ίερατείου καὶ σὲ ἕνα άναγκαστικὸ τρόπο τοῦ σκέπτεσθαι, δπως συνέβαινε στοὺς άνατολικοὺς λαούς.
Τὸ δτι διατηρήθηκε ή πνευματικὴ έλευθερία στοὺς Έλληνες όφειλόταν στὸ άντίθετο μεγάλο πνευματικὸ ρεῦμα ποὺ ἦλθε άπὸ τὴν Ιωνία άκριβῶς στὴν ϊδια έποχή, δηλ. κατὰ τὸν 6ο αί. π.Χ., ὅταν ό ’Ορφισμὸς πῆρε τὴν όριστική του μορφὴ στὴν 'Αττική. Προϋπόθεση τοϋ πνευματικοῦ αύτοῦ κινήματος, ὅπως ἄλλωστε καὶ τοϋ 'Ορφισμοῦ, ἦταν τὸ δτι ή έπίσημη όλυμ-πιακὴ θρησκεία δὲν Ικανοποιοῦσε·
ὁμως τὸ πνευματικὸ κίνημα ποὺ προῆλθε άπὸ τὴν ’Ιωνία ζητοῦσε νὰ βρεῖ τὴν λύση στὴν άντίθετη άκριβῶς κατεύθυνση άπὸ έκείνη ποὺ άκολουθοῦσε ό 'Ορφισμός, άπορρίπτοντας δηλ. τὴν παράδοση καὶ κάθε εἶδος «άποκαλύψεως» ,άξίωνε πλήρη πνευματική έλευθερία.
Αύτὸ ἦταν τὸ μεγάλο έπίτευγμα τῶν Ίώνων φυσικῶν φιλοσόφων, ποὺ κατέστησαν έτσι γιά πρώτη φορὰ δυνατὴ τήν έπιστημονικὴ σκέψη.> {ὅ.π. σελ.164—165}.
Μὲ βάση τὶς παραπάνω διαπιστώσεις τοῦ ἱστορικοῦ Wilcken πού ἀφοροῦν στὴν ΙΔΙΟΜΟΡΦΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ἀντιγράφω ἀπὸ τὸ βιβλίο "ΓΡΑΙΚΥΛΟΙ" τοῦ Ρόδη Ρούφου (1967) ποὺ περιγράφει τὴν τελευταία ΕΛΕΥΘΕΡΗ** ΑΘΗΝΑ τὸ 86 πΧ , λίγο πρὶν τὴν Καταστροφὴ της ἀπὸ τὸν Ρωμαῖο στρατηγὸ ΣΥΛΛΑ :
«Μὴ λυγίσεις νοῦ, στὸν ὕστατο τοῦτο πειρασμό.
Μεῖνε ἑλληνικός, μὴν παραιτηθεῖς ἀπὸ τὴν καθαρὴ σου θέαση...αδεῶς καὶ γενναίως. Αὐτὸ θὰ μείνει ἀπὸ τὸν Ἑλληνισμό, αὐτὸ δὲν θὰ τὸ καταστρέψουν οἱ λεγεῶνες. Ἄν ποτέ σκοτεινιάσει ο κόσμος ἀπό καινούργιους βαρβάρους καὶ δεισιδαιμονίες, ἡ λέξη "Ἑλληνας" ἄς ἐξακολουθήσει νὰ σημαίνει ἐκεῖνον ποὺ κρατάει τὴ σκέψη του ἄφοβη καὶ ἀδέκαστη...
Ἐμεῖς πρέπει τἄχα νὰ γίνουμε μιὰ ξεπεσμένη ράτσα κολάκων, ταπεινοὶ καὶ περιφρονημένοι Γραικύλοι;
Καὶ ἀπαντᾶ ὁ ἰδιος:
Ὄχι · Δὲν θὰ σβήσει ὁ ἑλληνισμός,
γιατί εἶναι μιὰ ἐννοια ποὺ ξεπερνάει
τὶς ἐφήμερες τύχες τῶν φυλῶν..»
________
* ἡ φράση εἶναι ἀπὸ τὸν διάλογο "ΦΑΙΔΩΝ" τοῦ ΠΛΑΤΩΝΟΣ (57a26) καὶ ἀναφέρεται στὸ πῶς ἀντιμετώπησε τὸν θάνατο ὁ ΣΩΚΡΑΤΗΣ :
"ἀδεῶς(=χωρὶς φόβο) καὶ γενναίως
(=μὲ γενναιότητα" ).
(=μὲ γενναιότητα" ).
-------
** ἄν καὶ ἡ ἀθηναϊκὴ δημοκρατία κατελύθη μετὰ τὴν ἦττα στὸν Πελοπ.Πόλεμο, ἀποκαταστάθηκε λίγους μῆνες μετὰ καὶ στὴν συνέχεια τῶν αἰώνων ,συχνὰ καταλυόταν καὶ πάλι ἀποκαθιστόταν ,ἀναλόγως τῶν περιστάσεων καὶ συμμαχιῶν (Μακεδόνες, Ἑλληνιστικὰ βασίλεια, Ρωμαῖοι).
Στοὺς "ΓΡΑΚΥΛΟΥΣ" ὁ Ροῦφος‒Κανακἀρης ἀσχολεῖται μὲ τὴν τελευταία ἀποκατάσταση τῆς δημοκρατίας λίγο πρὶν τὸν ΣΥΛΛΑ .
Ὡστόσο τὸ "πάτριον πολίτευμα" τῆς ἀθηναϊκῆς δημοκρατίας ἀποκαταστάθηκε γιὰ, ΠΡΑΓΜΑΤΙ, τελευταία φορὰ στὴν Ἱστορία , τὸ 124 μΧ απὸ τὸν αὐτοκράτορα ΑΔΡΙΑΝΟ ὃταν ἐπισκέφτηκε τὴν Ἀθήνα καὶ ἵδρυσε τὴ νέα πόλη πρὸς ἀνατολὰς (βλ ΠΥΛΗ ΑΔΡΙΑΝΟΥ) .
Στὰ ὑστερρορωμαϊκὰ χρόνια ἡ πόλη ΙΣΟΠΕΔΩΘΗΚΕ τὸ 267 μΧ ἀπὸ τοὺς ΕΡΟΥΛΟΥΣ (σώθηκε μόνο ἡ ΑΚΡΟΠΟΛΗ καὶ τὸ ΘΗΣΕΙΟ=ΝΑΟΣ ΗΦΑΙΣΤΟΥ) καὶ ἔκτοτε περιορίστηκε στὴν σημερινή ΠΛΑΚΑ , ἐνῶ τὸ Πολίτευμα της ἀκολούθησε τὰ ὀλιγαρχικὰ πρότυπα τῶν ἄλλων πόλεων τῆς ρωμαϊκῆς καὶ κατόπιν βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας.
Τελευταία ἀναλαμπὴ στὰ βυζαντινὰ χρόνια , τὸν 5ο καὶ 6ο αἰ. ὅταν γέμισε ΦΙΛΟΣΟΦ̣ΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ (βλ Γυμνάσιον Γιγάντων , στὴν άρχαία Ἀγορὰ) μέχρι τὸ 529 μΧ ποὺ τὶς ἔκλεισε ὁ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ
ἐνῶ στὴν συνέχεια ἡ περιοχὴ καταστράφηκε ἁπὸ τοὺς ΣΛΑΒΟΥΣ.
