Πῶς ὁ Καβάφης ἀνέτρεψε τὶς ἱστορικοφιλοσοφικές μας ἀντιλήψεις.
1. Ο ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ ΟΡΩΝ ΟΛΙΓΩΡΙΑΝ.
Ὁ Καβάφης ,ὅπως ὅλοι οἱ μεγάλοι ποιητὲς εἶχε βαθιὰ αἴσθηση τῆς Ἱστορίας ὡς ὀξυδερκὴς ἱστορικός. Ἔτσι κατανόησε τὴν ΑΛΗΘ̣ΝΗ αἰτία τῆς ἀποτυχίας τοῦ ΙΟΥΛΙΑΝΟΥ ποὺ λίγοι ἰστορικοὶἔχουν ἀντιληφθεῖ·
ὁ ΕΚ ΓΕΝΕΤΗΣ Χριστιανὸς Ἰουλιανὸς ΜΕΤΕΣΤΡΑΦΗ στὸν παγανισμό, κατ'οὐσίαν στὴ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΘΕΟΥΡΓΙΑ τοῦ ΙΑΜΒΛΙΧΟΥ—γιὰ ὅσους γνωρίζουν—καὶ προσπάθησε , ὡς αναθρεμμένος μὲ τὴν χριστιανικὴ ἀντίληψη τοῦ ΔΟΓΜΑΤΟΣ (ΟΙ ΠΑΓΑΝΙΣΤΙΚΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΔΟΓΜΑΤΑ) νὰ "ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙ" τὸ νεοπλατωνισμό,νὰ μετατρέψει δηλ. σὲ ΔΟΓΜΑ τὴν Φ̣ΙΛΟΣΟΦΙΑ—γιὰ τοῦτο καὶ ἡ προσπάθεια του ἦταν ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΡΩΝ καταδικασμένη.
Ὅλα αὐτὰ ποὺ ἀποτελοῦν πορίσματα ἐνδελεχοῦς ἱστορικῆς μελέτης, τὰ συνοψίζει σὲ λίγους στίχους ὁ ΚΑΒΑΦΗΣ φτάνοντας στὴν ΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ καὶ ἀκουμπῶντας τὸ μαχαίρι στὸ κόκκαλο :
Ὁ Ἰουλιανὸς προσπάθησε νὰ μετατρέψει τὸ Νεοπλατωνισμὸ σὲ
" ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΑΣΤΕΙΟΝ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΣΥΛΛΗΨΙ
ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ".
[ ΥΓ διδακτικὸ τὸ ἐν λόγῳ ποίημα
γιὰ πολλοὺς σύγχρονους "νεοπαγανιστές" ...]
2. Ο ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΟΧΕΙΣ.
Μέχρι πρότινος * πιστεύαμε ὅτι οἱ ἀρχαῖοι Ἑλληνες θεωροῦσαν τὴν ΦΥΣΗ καὶ τὴν ΥΛΗ ἔνθεη, ἔνδυμα τῆς θεότητας καὶ ἀπόδειξη πρὸς τοῦτο ἔφεραν τὴν ΑΡΜΟΝΙΑ {=λὸγον} τοῦ Κόσμου {=κόσμημα} προσπαθοῦντες ΕΚ ΤΗΣ ΦΑΝΕΡΗΣ ΑΡΜΟΝΙΑΣ ΝΑ ΑΝΑΧΘΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΦΑΝΗ [θεωρία Ἰδεῶν=αἰώνιων μορφῶν].
Ἀντιθέτως γιὰ τὴν Βίβλο , ἡ Φύση θεωρεῖται κτῖσμα καὶ ὁ ἄνθρωπος καλεῖται νὰ ΚΑΤΑΚΥΡΙΕΥΣΕΙ αὐτῆς {"ΑΥΞΑΝΕΣΘΕ ΚΑΙ ΠΛΗΘΥΝΕΣΘΕ ΚΑΙ ΚΑΤΑΚΥΡΙΕΥΣΑΤΕ ΑΥΤΗΣ'-Γεν.1,28} ,ἐνῶ ἡ ΥΛΗ ἀποτελεῖ ἐμπόδιο στὴν πνευματικότητα τοῦ χριστιανοῦ—ἐξ οὗ καὶ ὁ ΑΣΚΗΤΙΣΜΟΣ καὶ τὸ "μῖσος" κατὰ τοῦ ΣΩΜΑΤΟΣ ,τοῦ Μεσαίωνα.
ΣΗΜΕΡΑ ΔΕΝ ΤΑ ΔΕΧΟΜΑΣΤΕ ΑΥΤΑ.
Ἡ σύγχρονη ἔρευνα ἔδειξε ὅτι τὸ ΑΝΤΙ—ΥΛΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ δέν εἶναι βιβλικό, ἀλλὰ ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΚΟ** θεωρῶντας τὴν ΥΛΗ ΩΣ ΚΑΚΕΚΤΥΠΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ (χωρὶς νὰ ἀνάγεται ὡστόσο,στὸν ἴδιο τὸν ΠΛΑΤΩΝΑ).
Παρόμοια ὑποστήριξε στὸ παραπάνω ποίημα του "Ο ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΟΧΕΙΣ" σὲ ἀνύποπτο χρόνο ὁ ΚΑΒΑΦΗΣ ,βάζοντας τοὺς βυζαντινοὺς Ἀντιοχεῖς νὰ ἀπορρίπτουν τὸν ἀντι—υλισμὸ καὶ τὸν ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΚΟ ΑΣΚΗΤΙΣΜΟ τοῦ ΙΟΥΛΙΑΝΟΥ καὶ νὰ προτιμοῦν τὰ..γλεντοκόπια τῶν χριστιανῶν {τὸ Χ καὶ τὸ Κ, δηλ.ΧΡΙΣΤΟΣ καὶ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΟΣ}.
ΠΟΣΟ ΠΑΡΑΔΟΞΗ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΥΤΗ Η ΑΝΤ̣ΙΛΗΨΗ τοῦ Καβάφη σὲ μᾶς ποὺ μεγαλώσαμε μέ ..ἀνάποδες ἰδέες ΠΙΣΤΕΥΟΝΤΑΣ ΟΤΙ Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΗΤΑΝ ΠΟΥ ΑΠΕΡΡΙΠΤΕ ΤΗΝ ΥΛΗ ΚΑΙ ΜΙΣΟΥΣΕ ΤΟ ΣΩΜΑ...!
Ἀποδεικνὐεται γιὰ μιὰν ἀκόμη φορά,ὅτι ἡ ΕΥΦΥΙΑ τῶν μεγάλων ποιητῶν συχνὰ ξεπερνᾶ τὴν ΟΞΥΔΕΡΚΕΙΑ τῶν ἰστορικῶν.
______
*βλ Σ.ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΣ,Ἡ παρουσία τῆς φυσικῆς ἐπιστήμης,1963.
**R.T.Walls, Neoplatonism, 1972
