<Ὅπλον> στά ἀρχαῖα ἑλληνικὰ σημαίνει <ἀσπῖδα>. Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ.
"ΟΠΛΟΝ" οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ὀνόμαζαν τὴν ΑΣΠΙΔΑ καὶ κατὰ συνἐπεια ἡ λἐξη "ΟΠΛΙΤΗΣ" σήμαινε τὸν ΑΣΠΙΔΟΦΟΡΟ. Ἡ μεγἀλη ἐφεύρεση πού ἄλλαξε τὶς τεχνικὲς τοῦ πολἐμου τὸν 6ο αἰ.πΧ ὀφειλόταν στὸν ΠΟΡΠΑΚΑ δηλ.τὸ δερμάτινο ἔλασμα στὸ κέντρο τῆς ἀσπῖδας ὅπου στηριζόταν ὁ ἀγκῶνας καὶ στὴν ΑΝΤΙΛΑΒΗ στὸ ἂκρο τῆς ἀσπῖδσς ἀπ'ὅπου τὴν κρατοῦσε ὁ ὁπλίτης (βλ.φωτό.)
Χἀρις στὸν πόρπακα καὶ τὴν ἀντιλαβὴ μποροῦσε ὁ ὁπλίτης νὰ ΕΛΕΥΘΡΡΩΣΕΙ ΤΟ ΔΕΞΙ ΤΟΥ ΧΕΡΙ γιὰ νὰ κρατήσει τὸ ξῖφος ἢ τὸ δόρυ, ἐνῶ τὴν ἀσπῖδα τὴν κρατοῦσε μὲ τὸ ἀριστερὸ ἀπὸ τὴν ΑΝΤΙΛΑΒΗ καὶ στερεωμένο τὸν ἀγκῶνα στὸν ΠΟΡΠΑΚΑ.
Αὐτὴ ἡ ἐφεὐρεση (ἴσως νὰ ἀποτελεῖ δημιουργία τῶν Σπαρτιατῶν ἢ τοῦ βασιλέως τοῦ Ἄργους ΦΕΙΔΩΝΟΣ) εἶχε ὡς συνἐπεια τὴν δημιουργία τῆς ΟΠΛΙΤΙΚΗΣ ΦΑΛΑΓΓΑΣ δηλ. τοῦ ἀρχαιοελληνικοῦ ΤΕΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ.
Στὴν φἀλαγγα πρωτεῦον ἦταν ΝΑ ΜΗΝ ΣΠΑΣΕΙ Η ΠΑΡΑΤΑΞΗ καὶ αὐτὸ τὸ νόημα ἔχει τό < Ἢ ΤΑΝ Ἢ ΕΠΙ ΤΑΣ> διότι ὁ κάθε ὁπλίτης στηριζόταν στὸν ΔΙΠΛΑΝΟ ΤΟΥ γιὰ νὰ φυλἀξει τὸ ΔΕΞΙΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ἐπειδὴ μέ τὴν ἀσπῖδα μόνο τὸ ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΚΑΛΥΨΕΙ.
Ἀπὸ χρονολογικὴ ἄποψη γνωρίζουμε ὅτι τὴν ἐποχὴ τοῦ καθοριστικοῦ γιὰ τὸ μέλλον τῆς Σπάρτης Β' ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (669—657πΧ) οἱ Λακεδαιμόνιοι ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΟΠΛΙΤΙΚΗ ΦΑΛΑΓΓΑ & ΤΗΝ ΝΕΑ ΑΣΠΙΔΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΡΠΑΚΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΛΑΒΗ διότι ὁ Τυρταῖος στὰ ποιήματα του προϋποθέτει ἄλλο εἶδος μάχης (άτομικῆς/ΠΡΟΜΑΧΩΝ) καὶ ὄχι τὴν μάχη κατά παράταξη τῆς φἀλαγγας.
Γράφει ἐν προκειμένῳ ὁ Wilcken:
< Στὰ μέσα τοῦ 6ου αἰ. ή σπαρτιατικὴ φάλαγξ παρουσιάζεται στὴν πλήρη της άνάπτυξη. Κατὰ τὸν δεύτερο Μεσσηνιακό πόλεμο οί Σπαρτιᾶτες βρίσκονταν άκόμη πολὺ μακρυά άπὸ τὴν όργάνωση αύτή, δπως δείχνουν τὰ ποιήματα τοῦ Τυρταίου: γιατί ό ποιητὴς παρακινεῖ τοὺς νέους πολεμιστὲς νὰ ζητοῦν στὴν μάχη τὴν πρώτη θέση μεταξὺ τῶν προμάχων, πρᾶγμα ποὺ θυμίζει τὶς μονομαχίες τῆς παλαιᾶς έποχῆς, στὴν φάλαγγα δμως δπου ό καθένας εἶχε μιὰν όρισμένη θέση αύτὸ άποκλειόταν.>
{U. Wilcken, ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, μετ.Ἰ.Τουλουμᾶκος, ἐκδ. Παπαζήση, Ἀθήνα 1976, σελ.106 }
Τὸ ἀρνητικὸ τῆς ὁπλιτικῆς φἀλαγγας ἦταν ὅτι ΜΟΝΟ ΟΙ ΔΥΟ ΠΡΩΤΕΣ ΣΕΙΡΕΣ μποροῦσαν νὰ ξιφουλκήσουν ἤ νά κτυπήσουν μέ τὸ δὀρυ, οἱ ὑπόλοιπες γραμμὲς ἁπλῶς ἔσπρωχναν {=ΩΘΙΣΜΟΣ}.
Χρειἀστηκε ἡ εύφυία τοῦ ΦΙΛΙΠΠΟΥ τῆς Μακεδονίας (πατέρα τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου) νά δημιουργήσει τὴν ΣΑΡΙΣΣΑ κι ἔτσι νὰ γίνει δυνατὴ ἡ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΩΝ, ΑΝ ΟΧΙ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΣΕΙΡΩΝ ΣΕ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΟ ΚΤΥΠΗΜΑ ΜΕ ΤΟ ΔΟΡΥ στὴν ἐχθρικὴ παράταξη μὲ τὴν μακεδονικὴ φἀλαγγα τῶν ΠΕΖΕΤΑΙΡΩΝ.
(Ἡ μακεδονικὴ φάλαγγα ἀναπτυσσόταν συχνὰ σὲ βάθος 16 σειρῶν, ἐνῶ ἡ ὁπλιτικὴ φάλαγγα κυμαινόταν ἀπὸ 4 σειρὲς ὣς 12 ).
Βεβαίως ἐπειδὴ ἡ σἀρισσα ἦταν βαριὰ λόγῳ τοῦ μήκους της ΑΧΡΗΣΤΕΥΤΗΚΕ Η ΑΣΠΙΔΑ ἡ ὁποία κρεμόταν δεμἐνη μπροστά στὸν θώρακα ὡς ΠΕΛΤΗ (ἢ δέν ὑπῆρχε καθόλου).
ΚΑΙ ΒΕΒΑΙΩΣ ΤΟ ΑΡΝΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΥΟ ΤΥΠΟΥ ΦΑΛΑΓΓΕΣ ΗΤΑΝ ΑΦΕΝΟΣ Ο ΔΥΣΚΙΝΗΤΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΑΦΕΤΕΡΟΥ ΤΟ ΟΤΙ ΕΠΡΕΠΕ ΠΑΝΤΑ ΝΑ ΠΟΛΕΜΟΥΝ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΔΑΦΟΣ.
(Ὡς γνωστὸν καὶ τὰ δύο αύτὰ προβλήματα ἐπέλυσαν ἀργότερα οἱ Ρωμαῖοι μέ τὴν δημιουργία τῆς ΛΕΓΕΩΝΑΣ μέ τὸ σχέδιο τῆς..σκακιέρας)
[ ΠΑΡΕΚΒΑΣΗ: βεβαίως ὅλων αύτῶν τῶν καινοτομιῶν τοῦ ΦΙΛΙΠΠΟΥ προηγήθηκε ὁ σχεδιασμὸς τῆς ΛΟΞΗΣ ΦΑΛΑΓΓΑΣ ἀπὸ τὸν ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑ —50 σειρὲς στὴν ἀριστερὴ πτέρυγα τῆς φἀλαγγος ἐπιτίθενται ἐπὶ τῶν 12 σειρῶν τοῦ δεξιοῦ κέρατος τῆς ἀντιπάλου φάλαγγος—καὶ φυσικὰ ἡ μεταρρύθμιση τοῦ ΙΦΙΚΡΑΤΗ , ὁ ὁποῖος αὔξησε τὸ μῆκος τοῦ δόρατος μικραίνοντας τὴν ἀσπῖδα (πἐλτη). Ἔτσι ὅμως δυσκόλεψε τὴν στρατιωτικὴ ἐκπαίδευση γι αύτὸ ἔκτοτε ἄκμασαν οἱ μισθοφόροι σὲ βάρος τῶν πολιτῶν—ὁπλιτῶν ποὺ ἀπἐφευγαν πλέον τὴν δύσκολη στρατιωτικὴ ἐκπαίδευση καὶ θητεία]
Ἡ σἀρισσα τῆς πρώτης σειρᾶς στὴν ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΦΑΛΑΓΓΑ εἶχε μῆκος 1,50 μέτρο, ἐνῶ τῆς τελευταίας σειρᾶς ἔφτανε τὰ 6 μέτρα.
ΜΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΥΠΕΡΟΠΛΟ ΚΑΤΑΦΕΡΕ Ο ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΝΑ ΝΙΚΗΣΕΙ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΠΛΙΤΙΚΕΣ ΦΑΛΑΓΓΕΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ—ΚΡΑΤΩΝ καὶ κατόπιν ὁ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ νὰ καταλάβει τὴν ΑΣΙΑ.
Ὡστόσο μέχρι τὴν ἐφεύρεση τῆς σάρισσας ἀπὸ τὸν Φίλιππο ἡ ὁπλιτικὴ.φάλαγγα ἡ βασιζόμενη στὸν ΠΟΡΠΑΚΑ καὶ τὴν ΑΝΤΙΛΑΒΗ τῆς ἀσπῖδας {=ὅπλου} ἀποτἐλεσε τὸ ὑπερόπλο τῆς ΚΛΑΣΣΙΚΗΣ ἀρχαιὀτητας ποὺ ἔφερε τὴν ΝΙΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΟΥΣ ΠΕΡΣΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ & ἀνέδειξε τὸν Ἕλληνα ΟΠΛΙΤΗ {=ἀσπιδοφόρο} ΩΣ ΤΟΝ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ.
