Ἡ Πηγὴ τῶν Λογίων (Q) καὶ τὸ εὐαγγέλιο τοῦ Θωμᾶ.
Ὁ καθηγητὴς Π.ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ (ἀπὸ τοὺς καλύτερους ὀρθόδοξους βιβλικοὺς θεολόγους) ἀποκάλεσε προσφυῶς "άρχαιότερο" Εὐαγγέλιο *τὴν περίφημη "Πηγή τῶν Λογίων" τοῦ Ἰησοῦ {="Q" ,ἐκ τοῦ γερμανικοῦ Quelle=πηγή} δηλ. τοὺς περίπου 240 ΚΟΙΝΟΥΣ ΣΤΙΧΟΥΣ τῶν συνοπτικῶν Εὐαγγελίων "ΜΑΤΘΑΙΟΥ" καὶ "ΛΟΥΚΑ".
Στὴν ΠΗΓΗ ΤΩΝ ΛΟΓΙΩΝ λοιπὸν, γραφεῖσα μᾶλλον ἑλληνιστὶ περὶ τὸ 50μΧ , ΑΠΟΥΣΙΑΖΕΙ ΤΟ ΠΑΘΟΣ καὶ ἡ Σωτηρία ἐπικεντρώνεται στὴν ΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΛΟΓΩΝ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ.
Ἐνῶ ὀμως ἡ ΓΡΑΠΤΗ αὐτὴ Πηγὴ τῶν Λογίων (Q), τὸ ἀρχαιότερο Εὐαγγέλιο, ΔΕΝ ΣΩΘΗΚΕ ΑΥΤΟΝΟΜΗ , ἀντιθέτως τὸ "ΚΑΤΑ ΘΩΜΑΝ" Εὐαγγέλιο ΒΡΕΘΗΚΕ ΑΥΤΟΤΕΛΕΣ τὸ 1945 στὸ Νag Hammadi , 60km βορείως τοῦ Luxor στὴν ἄνω Αἴγυπτο** ἀνάμεσα στὰ ΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ποὺ εἲχαν κρύψει τὸν 4ο αἰ.μΧ μέσα σὲ ἕνα πήλινο δοχεῖο θσμμένο κάτω ἀπὸ ἕναν βράχο κάποιοι μοναχοί.
Τὸ ΚΑΤΑ ΘΩΜΑΝ Εὐαγγἐλιο *** εἶναι γραμμένο σέ ΚΟΠΤΙΚΗ γλῶσσα μὲ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ καὶ ἀποτελεῖ μετάφραση ἐξ ἑλληνικοῦ πρωτοτύπου. Περιέχει 114 ΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ καὶ μοιάζει μὲ τὴν Πηγὴ τῶν Λογίων στό ὅτι ΔΕΝ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΚΑΘΟΛΟΥ ΣΤΟ ΠΑΘΟΣ.
Ἄν καὶ τὸ κοπτικὸ κείμενο ἀνήκει στὸ 350 μΧ , τὸ πρωτότυπο ΚΑΤΑ ΘΩΜΑΝ ἀνάγεται στὸν 1ο αἰ. ἐπειδὴ φιλολογικῶς πολλὲς ρήσεις (πχ 3 9,10,12,21,26,31,54,65,71,91,96 καὶ 113) ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΠΙΟ ΠΛΗΡΕΙΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΕΣ ΤΩΝ ΣΥΝΟΠΤΙΚΩΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΩΝ (τὰ παπύρινα ἀποσπάσματα τῆς ἑλληνικῆς ἐκδοχῆς τοῦ Κατὰ Θωμᾶν —POxyI,654 & 655 —ἀνάγονται στὸν 2ο αἰ.).
Τὸ σημαντικὸ στὰ δύο αὐτὰ κείμενα τοῦ πρώιμου χριστιανισμοῦ εἶναι ὅτι καὶ τὰ δυὸ ἀναπαράγουν μιά ἀρχαία ΕΚΦΑΝΣΗ τῆς πρώτης Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἐπικέντρωνε τὴν Σωτηρία στὴν ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ τοῦ Ἰησοῦ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΟ ΠΑΘΟΣ ΤΟΥ (ὅπως πχ δίδασκε ὁ Παῦλος μὲ τὴν theologia crucis).
Ὑπάρχει ὅμως καὶ μιὰ διαφορὰ μεταξὺ αύτῶν τῶν δύο κειμένων:
ἡ Πηγὴ τῶν Λογίων περιέχει τὸ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΚΟ μήνυμα "****πὼς ἄν δέν μετανοήσει ὁ Ἰσραὴλ θὰ καταστραφεῖ , ἐνῶ στό Κατὰ Θωμᾶν ἀπουσιάζει πᾶσα ἐσχατολογία (γι αὐτὸ καὶ οἱ καθηγητὲς τοῦ Jesus Seminar τοῦ Berkeley τῆς Καλιφόρνια μιλοῦν γιὰ ἕναν "γνήσιο" Ἰησοῦ ΜΑΚΡΑΝ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ θεωρῶντας τόν ἐσχατολογικό "ἀποκαλυπτισμό" τῶν συνοπτικῶν Εὐαγγελίων ,ΩΣ ΠΑΡΑΝΟΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΧΗΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ἐπηρεασθεῖσα ἀπὸ τὸ κλῖμα τῆς ἐποχῆς—βλ. πχ. ζηλωτές,Ἐσσαίους κλπ).
Σὲ κάθε περίπτωση τὸ κεντρικὸ μήνυμα τοῦ ΚΑΤΑ ΘΩΜΑΝ εἶναι τὸ ἑξἧς:
"γνωρίστε τὸν ἑαυτό σας ...κι ὅταν τὸν γνωρίσετε θὰ συνειδητοποιήσετε ὅτι ἐσεῖς εἶστε οἱ Υἱοὶ τοῦ Θεοῦ Πατρὸς τοῦ Ζῶντος" (ΡΗΣΗ 3)
_______
*Π.ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ, Τὰ Λόγια τοῦ Ἰησοῦ, Τὸ ἀρχαιότερο Εὐαγγέλιο, Ἄρτος Ζωῆς ,2005
**τὰ κοπτικὰ κείμενα τοῦ Nag Hammadi ἐκδόθηκαν ἀγγλιστὶ ἀπὸ τὸν J.ROBINSON καὶ στὰ ἑλληνικὰ ἀπὸ τὸν Σ.ΑΓΟΥΡΙΔΗ στὶς ἐκδ."Ἄρτος Ζωῆς" μὲ τίτλο "ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΓΝΩΣΤΙΚΙΣΜΟΣ". (2004)
*** ὡς συγγραφέας τοῦ ἐν λόγῳ Εὐαγγελίου παρουσιάζεται ὁ ΔΙΔΥΜΟΣ ΙΟΥΔΑΣ ΘΩΜΑΣ.
{ Κατὰ κάποια ἀρχαία παράδοση —βλ.ἀπόκρυφες "ΠΡΑΞΕΙΣ ΘΩΜΑ" τοῦ 3ου αἰ.— πρόκειται γιὰ τὸν ἀδελφὸ τοῦ Ἰησοῦ ποὺ λεγόταν Ἰούδας , ὁ ἀποκληθεὶς ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία "ἀδελφόθεος"}
Ὅμως, ἀφοῦ tauma στὰ ἑβραϊκὰ σημαίνει δίδυμος, τότε τὸ ὄνομα τοῦ συγγραφέα εἶναι : "Ἰούδας ὁ Δίδυμος".
**** ἡ πηγὴ τῶν Λογίων τελειώνει μὲ τὴν ἀφὴγηση τῆς ΗΜΕΡΑΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ <καθὼς ἐγένετο ἐν ταῖς ἡμέραις Νῶε, οὕτως ἔσται καὶ ἐν ταῖς ἡμέραις τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου · ἤσθιον, ἔπινον, ἐγάμουν, ἐγαμίζοντο, ἄχρι ἧς ἡμέρας εἰσῆλθεν Νῶε εἰς τὴν κιβωτόν καὶ ἠλθε ὁ κατακλυσμὸς καὶ ἀπώλεσεν πάντας...>{ΛΚ, 17, 23‒37 καὶ ΜΤ, 24,23‒28}
