Βιττγκενστάιν : "ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ "
Τὸ μεγάλο ἔργο τοῦ Βιττγκενστάιν εἶναι βεβαίως τὸ TRACTATUS LOGICO-PHILOSOPHICUS (=Πραγματεία λογικοφιλοσοφική) γραμμένη -καὶ ἐπηρεασμένη- μέσα στὰ χαρακώματα τοῦ Α' Παγκ.Πολέμου ὅπου ο Βιττγκενστάιν πολέμησε ἐθελοντὴς στὸν Αὐστροουγρικὸ Στρατό.
Η κύρια ἰδέα τοῦ ἔργου -τὴν ὀποίαν ὁ Βιττγκενστάιν ἐμπνεύστηκε ὅταν εἶδε τὰ ΟΜΟΙΩΜΑΤΑ στρατιωτῶν καὶ κανονιῶν ΕΠΙ ΧΑΡΤΟΥ στὸ Ἐπιτελεῖο- ἡ κύρια φιλοσοφική ἰδέα λοιπόν τοῦ tractatus εἶναι ὅτι ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ.
Συνεπῶς κάθε ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ὅπως πχ ἡ Γλῶσσα,
ἡ Λογική , τὰ Μαθηματικά κλπ ΩΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ
καὶ μόνον κι ὄχι ὡς πραγματικὰ ὄντα
ΕΙΝΑΙ ΤΑΥΤΟΛΟΓΙΕΣ ΚΕΝΕΣ ΝΟΗΜΑΤΟΣ.
Ιδιαίτερη σημασία ἔχει ἡ Παράγραφος 6.41 τοῦ Tractatus (ὅλο τὸ βιβλιο ἔχει 7 κεφάλαια -ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ἀναλυόμενες σὲ ἀριθμημένες παραγράφους).
Γράφει λοιπὸν στὴν Παράγραφο 6.41 ὁ Βιττγκενστάιν (τὴν ἰδέα ποὺ ἐμπνεύστηκε κατὰ τὴ διάρκεια μιᾶς καταδρομικῆς ἐπιχείρησης στὸ ἀνατολικὸ μέτωπο ἀνάμεσα σὲ ἐκρήξεις βομβῶν) ὅτι :
«… τὸ νόημα τοῦ κόσμου πρἐπει νὰ βρίσκεται ἔξω ἀπὸ τὸν κόσμο.
Μέσα στὸν κόσμο δὲν ὑπάρχει καμία ἀξία – καὶ ἂν ὑπῆρχε, δὲν θὰ εἶχε καμία ἀξία.
Ἂν ὑπάρχει μία ἀξία, ποὺ νὰ ἔχει ἀξία, πρέπει νὰ βρίσκεται ἔξω ἀπὸ ὅλα ὄσα συμβαίνουν καὶ εἶναι ἔτσι.
Γιατί ὅλα ὁσα συμβαίνουν καὶ εἶναι ἔτσι, εἶναι συμπτωματικά (zufällig)
Αὐτὸ ποὺ τὰ κάνει νὰ μὴν εἶναι συμπτωματικὰ δὲν μπορεῖ νὰ βρίσκεται μέσα στὸν κόσμο, γιατὶ τότε θὰ ἦταν καὶ αὐτὸ συμπτωματικό» *
[Λ. Βιττγκενστάιν,Tractatus Logico – Philosophicus 6.41 (μτφρ. Θ. Κιτσόπουλος, ἐκδ. Παπαζήση 1978 ]
Ἐπειδή τὸ πρωτότυπο εἶναι στὰ γερμανικὰ
σπεύδω νὰ ἐπισημάνω ὅτι μὲ τὸν ὅρο "συμπτωματικά/τυχαῖα"(γερμανιστί : zufällig)
ὁ Βιττγκενστάιν ἐννοεῖ ὅτι ΤΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΑΝΑΧΘΟΥΝ ΛΟΓΙΚΑ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ
ἐπειδή ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ-ΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΞΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ, ΣΑΝ ΑΥΤΉΝ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ
ΣΤΟΥΣ ΛΟΓΙΚΟΥΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥΣ
ΚΑΙ ΟΔΗΓΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΕΣ
ΣΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.
Τὸ Παρόν ἀποτελεῖ τὴν ἀναγκαία
ἀλλὰ ΟΧΙ ΤΗΝ ΙΚΑΝΗ ΣΥΝΘΗΚΗ
γιὰ τὸ Μέλλον ,γι αὐτὸ καὶ τὸ ἑκάστοτε Μέλλον
εἶναι ΑΠΡΟΒΛΕΠΤΟ (αὐτὸ εἶναι τὸ νόημα τοῦ "zufällig"στὸν Βιττγκενστάιν) .
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΔΕΝ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ ΩΣ ΠΡΟΪΟΝ ΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΟΝ.
[Τὸ γερμανικὸ πρωτότυπο
στὸ συγκεκριμένο σημεῖο ἔχει ὡς ἑξῆς :
Denn alles geschehen und so-sein ist zufällig
= ἐπειδὴ ὅλα (ὅσα) συμβαίνουν καὶ (εἶναι) ἔτσι
εἶναι συμπτωματικά.]
Συνεπῶς τὰ γεγονότα ὡς ἀπρόβλεπτα / ΤΥΧΑΙΑ (zufällig/ ἀγγλ.accidental) δηλ. μὴ ἀναγόμενα ΛΟΓΙΚΩΣ στὰ προγενέστερα "αἴτια" τους
εἶναι ΑΝΕΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ· δὲν ἀποτελοῦν Λογική Ἀκολουθία—ἄρα ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΝΟΗΜΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ.
Ἄν ὑπάρχει κάπου κάποιο νόημα
(δηλ ΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΑΦΕΙΑ) θὰ βρίσκεται ΕΚΤΟΣ τῆς ἀκολουθίας τῶν γεγονότων, ἐπειδή ,ἄν βρισκόταν ἐντός ,θὰ ἦταν κι αὐτὸ zufällig
δηλ "συμπτωματικό", μὴ λογικὰ προκῦπτον—
ΑΝΕΥ ΝΟΗΜΑΤΟΣ.
Τὸ νόημα τῶν ὄντων πρέπει νὰ βρίσκεται
ΕΚΤΟΣ τῆς Ἀκολουθίας τῶν ὄντων.
Αὐτὸ εἶναι τὸ περιεχόμενο
αὐτῆς τῆς περίφημης παραγράφου 6.41
ἀπὸ τὸ Tractatus τοῦ Βιττγκενστάιν.
(Θυμίζω ὅτι στὴν πρόταση 1 τοῦ Tractatus ὁ Βιττγκενστάιν ὁρίζει τὸν κόσμο ὡς ὁλότητα ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ -facts- ὄχι Πραγματων ὅπως ὁ Αριστοτέλης. Καὶ ὡς ΓΕΓΟΝΟΣ ὁ Βιττγκενστάιν ὁρίζει τὴν ΣΥΝΔΕΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ποὺ τὴν ἀποκαλεῖ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ)
Τὸ πρωτότυπο γερμανικὸ κείμενο αὐτῆς τῆς περίφημης φράσης τοῦ ΒΙΤΤΓΚΕΝΣΤΑΪΝ ἔχει ὡς ἑξῆς·
"Der Sinn der Welt muss außerhalb ihrer liegen" καὶ στὰ ἀγγλικὰ ἀποδόθηκε ὠς ἑξῆς·
The Sense of the World must lie outside the World , δηλ. ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ.
Ἐξάλλου σὲ κάθε ἰστορικὸ φαινόμενο ἀνήκει τὸ μἐλλον του στὸ ὁποῖο καὶ μόνο, θὰ παρουσιαστεῖ ἡ ΟΥΣΙΑ αὐτοῦ ποὺ πραγματικὰ εἶναι. Σὲ τοῦτο ἄλλωστε συνίσταται καὶ ἡ ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ τῶν ὄντων. Σὲ κάθε περίπτωση ἡ σημασία τῶν πραγμάτων ξεπερνᾶ τὰ ἴδια τὰ πράγματα.
_______
ΥΓ. ὑπ’ αὐτὴν τὴν ἔννοια καὶ ἡ διάσημη Πρόταση 7, ἡ τελευταία τοῦ Tractatus (=ΓΙ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ, ΓΙ ΑΥΤΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΙΩΠΟΥΜΕ) σημαίνει—ὅπως ἐξήγησε κι ὁ ἴδιος ὁ Βιττγκενστάιν στὸν μαθηματικὸ ΣΛΙΚ —ὅτι τὰ πιὸ σημαντικὰ πράγματα τῆς ζωῆς εἶναι αὐτὰ γιὰ τὰ ὁποῖα ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ νὰ μιλήσουμε.
__________
(*) Μετάφραση τῆς πρότασης 6.41
στὰ ἀγγλικὰ ἐκ τοῦ πρωτοτύπου γερμανικοῦ :
The sense of the world must lie outside the world. In the world everything is as it is, and everything happens as it does happen: in it no value exists—and if it did exist, it would have no value. If there is any value that does have value, it must lie outside the whole sphere of what happens and is the case. For all that happens and is the case is accidental. What makes it non-accidental cannot lie within the world, since if it did it would itself be accidental. It must lie outside the world.
