ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ.
ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ
Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ – ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
Αριστοτέλους, Ηθικά Νικομάχεια (Β,6,4-8)
"ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑ & ΩΣ ΠΡΟΣ ΗΜΑΣ'
(Αντικειμενικός-Υποκειμενικός)
Α.- ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ:
1.- Να έρθουν σε επαφή οι μαθητές με το Αριστοτελικό τρόπο σκέψης, ο οποίος υπήρξε αφετηρία πολλών επιστημών.
2.- Να αντιληφθούν οι μαθητές το πρόβλημα ορολογίας που αντιμετώπισε ο Αριστοτέλης, δηλαδή το γεγονός ότι ανακάλυψε περιεχόμενα εννοιών χωρίς να υπάρχουν οι αντίστοιχες ορολογίες (π.χ. κατά τό πρᾶγμα = αντικειμενικό, ὡς προς ἡμᾶς = υποκειμενικό), στο ζήτημα του περιεχομένου της μεσότητας.
3.- Να κατανοήσουν οι μαθητές το τι επιδιώκει με την ορολογία αυτή ο Αριστοτέλης, προκειμένου να ορίσει την ουσία της Αρετής.
ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ:
Γνώσεις του προβληματισμού του Αριστοτέλη και του θέματος των Ηθικών Νικομαχείων.
ΧΡΟΝΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Μία (1) διδακτική ώρα.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΜΠΛΟΚΗΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ:
Οι μαθητές θα κατανεμηθούν και θα εργασθούν σε 3 ομάδες:
Α ομάδα: Ανάλυση του όρου Αντικειμενικός
Β ομάδα: Ανάλυση του όρου Υποκειμενικός
Γ ομάδα: Σύγκριση μεταξύ των δύο ορολογιών σε σχέση με το θέμα της μεσότητος ως ουσίας της αρετής.
ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ:
Το σενάριο αποτελεί παράδειγμα συνεργατικής μελέτης της Αριστοτελικής σκέψης σε μοντέλο ανεστραμμένης τάξης με έμφαση σε ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες με την χρήση διαδραστικού πίνακα. Το σενάριο δίνει έμφαση στο γεγονός ότι ο Αριστοτέλης ανίχνευσε περιεχόμενα εννοιών (αντικειμενικό – υποκειμενικό), χωρίς να υπάρχουν στην εποχή του οι ανάλογοι ορισμοί.
Συγκεκριμένα:
ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ προσπαθώντας να ορίσει την αρετή ως ΜΕΣΟΤΗΤΑ και περιγράφοντας το ΜΕΣΟΝ ως ισαπέχον των άκρων συνειδητοποιεί ότι το ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟ μέσον ,όταν μιλάμε περὶ αρετής , δεν μπορεί να ισχύει ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ (μαθηματικά) αλλά μόνον ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ.
Γράφει πχ. ο Ἀριστοτέλης (ΗΘΙΚ. ΝΙΚ. Β,6,4—8) ότι αν 10 μνες είναι πολλὲς και 2 λίγες, το ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟ μέσο είναι βεβαίως το 6, αλλά αυτο δεν σημαίνει ότι ἐνας γυμναστής θα συστήσει σε ΟΛΟΥΣ τους μαθητές του να φανε 6 μνὲς τροφής, επειδὴ οι 6 μνες θάναι λίγες πχ για τον παλαιστὴ ΜΙΛΩΝΑ , πολλὲς όμως για τον ἀρχἀριο τής πάλης.
Το αριθμητικὸ μέσον , το ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ,
το ο ο ΑΡΙΣΤΟΤΈΛΗΣ "κατὰ τὸ πρᾶγμα" , ενώ το ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟ το αποκαλεί "ὡς πρὸς ἡμᾶς" , ΕΠΕΙΔΗ ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ "ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ—ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ" ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΑΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ.
Δηλ. Ο Αριστοτέλης "ανακάλυψε" τις έννοιες
" υποκειμενικός—αντικειμενικός" κι επειδὴ δεν υπήρχαν στην αρχαία ελληνική αντίστοιχες λέξεις ΕΦΗΥΡΕ ΠΕΡΙΦΡΑΣΕΙΣ για να τις αποδώσει και να δηλώσει με ακριβή τρόπο το περιεχόμενο τους.
ΕΝΔΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Δημήτριος Λυπουρλής, Αριστοτέλους, Ειδικά Νικομάχεια.
Annas J., Morality of Happiness, New York, 1993.
Barnes J. – Schofield M. – Sorabji R. (εκδ.), Articles on Aristotle 2: Ethics and Politics, London 1979.
Β.- ΒΑΣΙΚΗ ΡΟΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ .
ΑΦΟΡΜΗΣΗ:
Οι μαθητές έχουν ενημερωθεί μία (1) εβδομάδα πριν, για μελέτη της σχετικής ενότητας του σχολικού εγχειριδίου καθώς και του ιστότοπου:
(Μοντέλο ανεστραμμένης τάξης).
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ:
Οι μαθητές κρατούν σημειώσεις:
Για το περιεχόμενο της έννοιας «ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑ».
Για το περιεχόμενο της έννοιας «ΩΣ ΠΡΟΣ ΗΜΑΣ»
Για την σχέση των παραπάνω με τον ορισμό της «ΜΕΣΟΤΗΤΑΣ»
ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ:
Οι μαθητές χωρίζονται σε 3 ομάδες και ξεκινά ρητορικός αγώνας λόγων με θέμα τις έννοιες «ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΜΕΣΟΤΗΤΑ», «ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΜΕΣΟΤΗΤΑ» και σχέσεις με τον ορισμό της Αρετής ως Μεσότητας.
ΧΡΟΝΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ για τις 3 ομάδες:
10΄ + 10΄ + 5΄.
ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ:
Συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης για το περιεχόμενο της Μεσότητας ως ουσίας της Αρετής. Επισήμανση από τους μαθητές του παραπάνω αναφερομένου γεγονότος ότι ο Αριστοτέλης ανακάλυψε έννοιες όπως "ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ" – "ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ" για τις οποίες δεν υπήρχαν προηγουμένως ορολογίες και προσπάθησε με περιφραστικό τρόπο να τις ορίσει (Συνολικός χρόνος: 5΄).
ΕΠΕΚΤΑΣΗ-ΑΝΑΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ:
1.- Στους μαθητές ανατίθεται να βρουν πότε στον Μεσαίωνα με βάση το λατινικό ρήμα Jaceo {=ΚΕΙΜΑΙ} και τις προθέσεις OB και SUB φτιάχτηκαν οι όροι ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ/ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ – ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ/ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ (π.χ. Αγγλικά: Subject – Object) με βάση το εν λόγω κείμενο των Ηθικών Νικομαχείων του Αριστοτέλη.
2.- Συζήτηση περί του προβλήματος αν πραγματικά η Μεσότητα αποτελεί την ουσία της ηθικής (υπάρχει μέσος όρος της κακίας ή του καλού;).
Γ.- ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ:
Το σενάριο ολοκληρώνεται με την ανάθεση εργασιών και ασκήσεων με θέμα το περιεχόμενο των εννοιών "ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ – ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ" και τον ορισμό της Αρετής ως ΜΕΣΟΤΗΤΑΣ.
Δ.- ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ:
1.- Διαδραστικός Πίνακας (Διαδραστικό σχολικό βιβλίο)
2.- Ο προαναφερθείς ιστότοπος.
Ε.- ΟΔΗΓΙΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ:
1.- Κατανομή των μαθητών σε 3 ομάδες
2.- Αξιολόγηση από την ολομέλεια της τάξεως
3.- Επέκταση στο μάθημα Φιλοσοφίας
4.- Τελικό συμπέρασμα της ολομέλειας της τάξης για την παρουσίαση του Αριστοτελικού τρόπου σκέψης, τις δυνατότητές του καθώς και τους ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥΣ ΤΟΥ.
ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ (Διαμαντής) ΚΟΥΤΟΥΛΑΣ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
