Ἡ άστρονομικὴ σημασία τοῦ μύθου τοῦ Ἠρὸς στήν "Πολιτεία" Πλάτωνος.
Στὸ 10ο καὶ τελευταῖο βιβλίο τῆς "ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ"
ὁ Πλάτων παρουσιάζει τὸ πασίγνωστο μῦθο τοῦ Ἠρὸς τοῦ Ἀρμενίου ὁ ὁποῖος ἀφοῦ έμεινε νεκρὸς ἐπὶ 12ήμερον ἐπανῆλθε στὴν ζωὴ διηγούμενος ὅσα εἶχε δεῖ καὶ ζήσει στὸν Ἄλλο Κόσμο.
Βεβαίως ὁ μῦθος εἲναι ἐσχατολογικὸς μὲ προφανὲς ἠθικὸ περιεχόμενο ΟΡΦΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΑΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ .Καὶ πρἀγματι ἔτσι κατανοήθηκε ἔκτοτε καὶ μὲ αύτὸ τὸ νόημα ἐπηρέασε καὶ παρὸμοια μεταγενέστερα κείμενα ἀπὸ τὶς ἑλληνορρωμαϊκὲς "ΚΑΤΑΒΑΣΕΙΣ" {=ταξίδια στὸν Ἅδη} μέχρι τὶς ἰουδαιο‒χριστιανικὲς ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ
( ΕΝΩΧ, Ἀποκάλυψη Ἰωἀννη κλπ).
Ἰδοὺ ἐν συντομίᾳ ὁ μῦθος·
O Ἢρ ἐπιστρέφει στὴν ζωὴ 12 μέρες μετὰ τὸν θάνατό του καὶ ἐξιστορεῖ ὁσα εἶδε στὸν Ἄλλο Κόσμο. Ἔφθασε μὲ ἄλλες ψυχὲς σὲ ἕναν τόπον δαιμόνιον, ὅπου βρέθηκε μπροστά σὲ
τέσσερα χάσματα. Ἀνάμεσα στὰ χάσματα δίκαζαν δικαστές. Ἔστελναν στὸν οὐρανό τοὺς
δίκαιους γιὰ νὰ ἀνταμειφθοῦν καὶ στὸν Ἁδη τοὺς ἄδικους γιὰ νὰ τιμωρηθοῦν. Οἱ ψυχές, μετὰ
τὸν καθαρμό τους (ΚΑΘΑΡΤΗΡΙΟ) ἔμειναν σὲ ἕναν λειμῶνα ἑπτὰ μέρες ἐξιστορῶντας τὶς ἐμπειρίες τους καὶ τὴν ὄγδοη ξεκίνησαν και, ἀφοῦ περπάτησαν τέσσερις μέρες, εἶδαν ἕνα λαμπρὸ φῶς σὰν οὐράνιο τόξο ποὺ διαπερνοῦσε ὡς ἄξονας τὸν Οὐρανὸ καὶ τὴν Γῆ {=φῶς εὐθύ, οἷον κίονα, μάλιστα τῇ ἴριδι προσφερῆ}.
Στὸ φῶς ἔφθασαν τὴν ἄλλη μέρα και ἐκεῖ
ἀντίκρισαν ἕνα οὐράνιο κοσμικὸ ἀδράχτι {=Ἄτρακτος} ποὺ περιστρεφόταν στὰ γόνατα τῆς Ἀνάγκης. Τὸ ἀδράχτι εἶχε ὀκτώ στιβάδες {=σφονδύλους} ἡ μιὰ μέσα στὴν ἄλλη {=ὀκτὼ γὰρ εἶναι τοὺς σύμπαντας σφονδύλους,ἐν ἀλλήλλοις ἐγκειμένους} ἐκ τῶν ὁποίων ἡ ἐξωτερική περιστρεφόταν πρὸς τὰ δεξιά, ἐνῶ οἱ
ἑπτὰ ἐσωτερικὲς πρὸς τὰ ἀριστερά. Γύρω ἀπὸ τὸ ἀδράχτι στέκονταν οἱ τρεῖς Μοῖρες, ἡ Λάχεσις,
ἡ Κλωθὼ καὶ ἡ Ἀτροπος. Ἑνας Προφήτης ἀνήγγελε στὶς ψυχές τὴν μοῖρα τους, λέγοντάς τους ὅτι θὰ ἐπιστρέψουν γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ στὴν θνητὴ ζωὴ καὶ ὅτι ἡ κάθε ψυχὴ θὰ πρέπει μόνη
της νὰ διαλέξει τὸ εἶδος βίου ποὺ ἔμελλε νὰ ξαναζήσει. Oἱ ψυχές ἔκαναν, μὲ διάφορα κριτήρια,
τὴν ἐλεύθερη ἐπιλογή τους. Στὴν συνέχεια, πορεύονταν πρὸς τὴν καυτὴ πεδιάδα τῆς Λήθης,
καὶ ἔφθαναν στὸν ποταμὸ Aμέλητα, ὅπου ἐπιναν τὸ νερὸ τῆς λησμονιᾶς καὶ ξεχνοῦσαν ὅσα
ἔζησαν στὸν Ἄλλο Κόσμο. Κοιμόνταν καὶ ἐκσφεδονίζονταν στὴν γῆ, ὅπου ἄρχιζαν τὴν νέα
τους ζωή.
Ὁ μῦθος τοῦ Ἠρός χωρίζεται σὲ τρία μέρη:
Tὸ πρῶτο μέρος ἀφιερώνεται στὴν
διαδικασία τῆς κρίσης τῶν ψυχῶν καὶ στὶς τιμωρίες ποὺ ὑφίστανται οἱ ἄδικοι στὸν Ἀλλο Κόσμο (614b-616b). Tὸ δεύτερο εἶναι ἡ περιγραφή τοῦ κοσμικοῦ ἀδραχτιού τῆς Ἀνάγκης (616b-617d). Kαὶ τὸ τρίτο ἡ ἐπιλογή τοῦ μελλοντικοῦ βίου καὶ ἡ ἐπιστροφὴ τῶν ψυχῶν στὴν Γῆ (617d-621b).
Οἱ περισσότεροι ἔχουν ἐντοπίσει τὸ ἐνδιαφέρον τους στὸ ΟΡΦΙΚΟ περιεχόμενο τοῦ μύθου γιὰ τὴν ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ , ὡστόσο ὁ μῦθος παρουσιάζει καὶ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟ ἑνδιαφέρον διότι στὴν περιγραφὴ τοῦ Κοσμικοῦ Ἀδραχτιοῦ ἀπεικονίζονται—χωρὶς νὰ κατονομάζονται—οἱ ΕΠΤΑ ΠΛΑΝΗΤΕΣ.
Ἄν ὁ Πλάτων ἤθελε νά προβεῖ ΜΟΝΟ σὲ μιὰ ήθικὴ διδαχὴ ΟΡΦΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ, θὰ εἶχε περιοριστεῖ στὸ πρῶτο καὶ τρίτο μέρος τῆς διήγησης. Ὅμως ἐπιθυμεῖ νὰ διδάξει καὶ άστρονομία γι αύτὸ προσθέτει καὶ μιὰ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ περιγραφή.
Ἀλλὰ ἐδῶ γεννᾶται ἕνα πρόβλημα·
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΠΟΥ ΒΛΕΠΟΥΝ ΟΙ ΨΥΧΕΣ —τὸ κοσμικὸ ἀδρἀχτι μὲ τοὺς ὀκτὼ σφονδύλους—ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΡΑΤΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ ποὺ βλἐπουμε ἐμεῖς (καὶ οἱ τότε ἄνθρωποι διὰ γυμνοῦ ὀφθαλμοῦ ) ΜΕ ΤΙΣ ΑΤΑΚΤΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΛΑΝΗΤΩΝ (ἀνάδρομες τροχιὲς κλπ).
Ὁ οὐρανὸς ποὺ εἶδε ὁ Ἤρ εἶναι ΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο τὰ οὐράνια σώματα κάνουν ὀμαλὲς κυκλικὲς τροχιὲς οἱ ὁποῖες λόγῳ τῆς ΑΝΤΙΘΕΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΟΥΣ φαίνονται ἀπὸ τὴν γῆ ὡς ΑΝΩΜΑΛΕΣ.
Τί ἐπιδιώκει δηλαδὴ ὀ Πλάτων μὲ αύτὴν τὴν περιγραφὴ τοῦ Κοσμικοῦ Ἀδραχτιοῦ;
ΝΑ ΑΠΟΔΩΣΕΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΔΟΜΗ ΣΤΟ ΣΥΜΠΑΝ.
Γιατί;
Γιὰ νὰ δείξει ὅτι ἀφοῦ ὐπάρχει μαθηματικὴ ΛΟΓΙΚΗ στοὺς Ούρανοὺς ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΙ ΘΕΟΣ —δέν ἰσχὐουν τὰ μηχανιστικὰ αἴτια χωρὶς ΤΕΛΟΛΟΓΙΑ τῶν Προσωκρατικῶν.
ΑΥΤΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΜΥΘΟΥ ΤΟΥ ΗΡΟΣ κι ὂχι ἁπλῶς ἕνα φτηνὸ μάθημα ἠθικῆς βασισμένο σέ ὀρφικὲς θεωρίες μεταθανάτιας δικαιοσύνης.
____
ΥΓ.πρόχειρη βιβλιογραφία
Μεταπτυχιακό Ἐγχειρίδιο:
Β. Κάλφας, Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ, Κάλιππος, 2022
