ΤΟ "ΣΠΗΛΑΙΟ" ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ "ΥΠΟΓΕΙΟ" ΤΟΥ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ (Λ.Σεστώφ)

Γράφει ὁ Πλάτων στὴν περίφημη ΑΛΛΗΓΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ τῆς "ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ" τὰ ἀκόλουθα (μιλᾶ ὁ ΣΩΚΡΑΤΗΣ στὸν ΓΛΑΥΚΩΝΑ ἀδελφὸ τοῦ Πλάτωνος) :

<Ἰδὲ γὰρ ἀνθρώπους οἷον ἐν καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει, ἀναπεπταμένην πρὸς τὸ φῶς τὴν εἴσοδον ἐχούσῃ μακρὰν παρὰ πᾶν τὸ σπήλαιον, ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς καὶ τὰ σκέλη καὶ τοὺς αὐχένας, ὥστε μένειν τε αὐτοὺς εἴς τε τὸ πρόσθεν μόνον ὁρᾶν, κύκλῳ δὲ τὰς κεφαλὰς ὑπὸ τοῦ δεσμοῦ ἀδυνάτους περιάγειν, φῶς δὲ αὐτοῖς πυρὸς ἄνωθεν καὶ πόρρωθεν καόμενον ὄπισθεν αὐτῶν, μεταξὺ δὲ τοῦ πυρὸς καὶ τῶν δεσμωτῶν ἐπάνω ὁδόν, παρ' ἣν ἰδὲ τειχίον παρῳκοδομημένον, ὥσπερ τοῖς θαυματοποιοῖς πρὸ τῶν ἀνθρώπων πρόκειται τὰ παραφράγματα, ὑπὲρ ὧν τὰ θαύματα δεικνύασιν. 

Ὁρῶ, ἔφη. 

Ὅρα τοίνυν παρὰ τοῦτο τὸ τειχίον φέροντας ἀνθρώπους σκεύη τε παντοδαπὰ ὑπερέχοντα τοῦ τειχίου καὶ ἀνδριάντας καὶ ἄλλα ζῷα λίθινά τε καὶ ξύλινα καὶ παντοῖα εἰργασμένα, οἷον εἰκὸς τοὺς μὲν φθεγγομένους, τοὺς δὲ σιγῶντας τῶν παραφερόντων. 

Ἄτοπον, ἔφη, λέγεις εἰκόνα καὶ δεσμώτας ἀτόπους.

 Ὁμοίους ἡμῖν, ἦν δ' ἐγώ· 

τοὺς γὰρ τοιούτους πρῶτον μὲν ἑαυτῶν τε καὶ ἀλλήλων οἴει ἄν τι ἑωρακέναι ἄλλο πλὴν τὰς σκιὰς τὰς ὑπὸ τοῦ πυρὸς εἰς τὸ καταντικρὺ αὐτῶν τοῦ σπηλαίου προσπιπτούσας; >

{ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ : 

Φαντάσου σὰν μέσα σ' ἕνα σπήλαιο κάτω ἀπὸ τὴν γῆ, ποὺ νὰ ἔχει τὴν εἴσοδό του ἀνοιγμένη πρὸς τὸ φῶς σ' ὅλο τὸ μάκρος της . ἀνθρώπους ποὺ ἀπὸ παιδιὰ νὰ βρίσκουνται ἐκεῖ μέσα ἁλυσοδεμένοι ἀπὸ τὰ πόδια καὶ τὸν τράχηλο, σὲ τρόπο ποὺ νὰ  μένουν πάντα στὴν ἴδια θέση καὶ μόνο ἐμπρὸς τουε νὰ βλέπουν, χωρὶς νὰ μποροῦν νὰ στρέψουν  γύρω τὴν κεφαλή τους ἐξ αἰτίας τῶν  δεσμῶν τους . 

 καὶ  πίσω τους σὲ ἀρκετὴ ἀπόσταση καὶ ψηλὰ  νὰ ὑπάρχει ἀναμμένη φωτιά, ποὺ τὸ φῶς της νὰ ἔρχεται ὣς αὐτοὺς καὶ ἀνάμεσα στὴν φωτιὰ καὶ τοὺς δεσμῶτες ἕνας δρόμος πρὸς  τὰ ἐπάνω. 

καὶ πλάι στὸ δρόμο φαντάσου ἀκόμα παράλληλά του χτισμένο ἕνα μακρὺ τοῖχο σὰν ἐκεῖνα τὰ διαφράγματα ποὺ ἐχουν οἱ θαυματοποιοὶ ἐμπρὸς ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους (θέατρο σκιῶν)  καὶ τοὺς δείχνουν πάνω ἀπὸ κεῖ τὶς ταχυδακτυλουργίες τους.

Τὰ φαντάζομαι ὅλ' αὐτά. 

Φαντάσου τώρα ἀνθρώπους νὰ περνοῦν κατὰ μῆκος  αὐτοῦ τοῦ τοίχου φορτωμένοι κάθε λογῆς ἀντικείμενα, καθώς καὶ ἀγάλματα ἀνθρώπων καὶ ζώων κατασκευασμένα ἀπὸ ξύλο ἢ πέτρα ἢ ὅ,τι ἄλλο, ποὺ νὰ ξεπερνοῦν ὅλ' αὐτὰ πιο ψηλὰ ἀπὸ τὸν  τοῖχο κι αὐτοὶ ποὺ τὰ σηκώνουν, ὅπως εἶναι φυσικό, ἄλλοι νὰ μιλοῦν καθὼς περνοῦν μεταξὺ τους κι ἄλλοι νὰ σωπαίνουν. 

Πολύ παράξενη εἶναι ἡ εἰκόνα καὶ ἀλλόκοτοι οἱ δεσμῶτες σου.

 Καὶ μολαταῦτα ὅμοιοι μὲ μᾶς .

 καὶ πρῶτα πρῶτα νομίζεις πῶς αὐτοὶ οἱ δεσμῶτες ἔχουν δεῖ ποτὲ  καὶ ἀπὸ τοὺς ἑαυτούς τους  καὶ ἀπὸ τοὺς γύρω τους   τίποτε ἄλλο, ἐκτὸς ἀπὸ τὶς σκιὲς ποὺ πέφτουν ἀπὸ τὴν  λάμψη τῆς φωτιᾶς ἐπάνω στὸ ἀπέναντι τους μέρος τῆς σπηλιᾶς;]

Γιατὶ τὰ γράφει αὐτὰ ὁ Πλάτων; 

Γιὰ νὰ σὲ εἰδοποιήσει νὰ σκεφτεῖς μἠπως ὅλα ὅσα γὐρω σου θεωρεῖς ἀλἠθειες , εἶναι ψευδαισθήσεις καὶ σκιές.

Παρόμοια ὑποστηρίζει καὶ στό "ΥΠΟΓΕΙΟ" {1864} ὁ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ. Γράφει:

—ἡ Λογικὴ ξέρει μόνο αὐτὸ ποὺ πρόλαβε νὰ ΜΑΘΕΙ, ἐνῶ ἡ ἀνθρώπινη φύση λειτουργεῖ συνολικὰ μὲ ὅ,τι ἔχει ΗΔΗ μέσα της συνειδητὰ ἤ ἀσυνείδητα.(1)

—ὅλη ἡ ἀνθρώπινη ὑπόθεση συνίσταται στὸ ὅτι ὁ ἄνθρωπος θέλει κάθε τόσο νὰ ἀποδεικνύει στὸν ἑαυτὸ του ὅτι εἶναι ἄνθρωπος κι ὄχι βίδα , δηλ. ἐξάρτημα μηχανῆς.

—τὶ γίνεται, ἄν  τὸ ἀνθρώπινο συμφέρον μερικὲς φορὲς , πρέπει νὰ ἐπιθυμεῖ τὸ  λογικὰ ΑΝΩΦΕΛΟ  καὶ ὄχι τό  "ὠφέλιμο".  Ἄν  ἰσχύει αὐτὴ ἡ περίπτωση , τότε ὁλοι οἱ κανόνες γίνονται σκὸνη..

—τὸ πιὸ πολὺτιμο ποὺ ἔχουμε ὡς ἄνθρωποι 

εἶναι ἡ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ , ἡ ἀτομικότητα μας, ἡ ΙΔΙΟΠΡΟΣΩΠΙΑ ἑνὸς ἑκὰστου. 

—ὁ ἄνθρωπος ρέπει στὴν καταστροφὴ καὶ στὸ χάος ,ἐπειδὴ φοβᾶται ἐνστικτωδῶς μὴπως  ὁλοκληρώνοντας  τὸν σκοπὸ του ΑΠΟΤΕΛΜΑΤΩΘΕΙ (δηλ. χάσει τὴν ΟΥΣΙΑ του ὡς ΠΕΙΡΑΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ).

—τί δουλειὰ ἔχω μὲ τοὺς νόμους τῆς φύσης καὶ τὴν ἀριθμητική, ἀφοῦ γιὰ κάποιο ἄγνωστο λόγο , αὐτοὶ οἱ νόμοι καὶ τὸ 2+2=4 ΔΕΝ ΜΟΥ ΑΡΕΣΟΥΝ;

—ὁ πολιτισμὸς δὲν μᾶς ἔκανε πιὸ ἠθικούς· 

δὲν ἔχετε παρατηρήσει ὀτι οἱ πιό μαστόροι στὴν αἱματοχυσία  ἦταν σχεδὸν πάντα οἱ πιὸ πολιτισμένοι κύριοι; (2)

—ὁ ἄνθρωπος παντοῦ καὶ πάντοτε τοῦ ἄρεσε νὰ  ἐνεργεῖ ΟΠΩΣ ΗΘΕΛΕ κι ὄχι ὅπως τοῦ ἐπἐβαλαν ἡ ΛΟΓΙΚΗ καὶ τὸ ΣΥΜΦΕΡΟΝ..

—γιατὶ πιστεύετε μὲ τόση σιγουριὰ ὅτι τὸ νὰ μὴν πάει κάποιος ἐνάντια στὰ ὀφέλη ποὺ κατοχυρώθηκαν μὲ τὴ Λογικὴ καὶ τὰ  Μαθηματικὰ εἶναι πάντα ὠφέλιμο γιὰ τὸν ἄνθρωπο καὶ ἀποτελεῖ νόμο γιὰ ὁλόκληρη τὴν ἀνθρωπότητα ; Αὐτὸ εἶναι ,γιὰ τὴν ὥρα, μόνο μιὰ ΥΠΟΘΕΣΗ. Ἄς ὑποθέσουμε πὼς τοῦτο εἶναι νόμος τῆς Λογικῆς· ὅμως μπορεῖ ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΘΟΛΟΥ ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ. (3)

—εἶναι δυνατὸν νὰ κατασκευάστηκα μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ συμπεράνω ὅτι ὅλα εἶναι μία..φούσκα;  Εἶναι δυνατὸν σὲ αὐτὸ νὰ βρίσκεται ὁ σκοπός ;—Δέν τὸ πιστεύω..

Καὶ κάτι τελευταῖο·

Κατὰ τὸν Ντοστογιέφσκι, Η ΛΟΓΙΚΗ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΣΕ ΠΟΤΕ—ΟΥΤΕ ΘΑ ΜΠΟΡΕΣΕΙ—ΝΑ ΟΡΙΣΕΙ ΤΟ ΚΑΛΟ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΚΟ. Συνεπῶς θὰ ἀλληλοεξοντωθοῦν οἱ ἄνθρωποι στὴν προσπάθεια τους νὰ ἐπιβάλλουν οἱ μὲν  στοὺς δὲ  τὴν Λογική τους καὶ τελικὰ  θὰ μείνουν δύο ποὺ θὰ ἀλληλοσφαγοῦν καὶ ὁ μοναδικὸς ἐπιβιώσσς θὰ ΑΥΤΟΚΤΟΝΗΣΕΙ.

Συνεπῶς, στό "ΥΠΟΓΕΙΟ" μᾶς εἰδοποιεῖ ὁ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ πὼς ὅ,τι θεωροῦμε ὡς ἀλήθεια μέσα στὴν νεωτερική ΑΦΕΛΕΙΑ μας μπορεῖ νὰ εἶναι ΨΕΜΑ ,ΣΚΙΑ καὶ  ΑΥΤΑΠΑΤΗ . 

Καὶ στὸ σημεῖο αὐτὸ τό "ΥΠΟΓΕΙΟ" τοῦ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ εἶναι τὸ πλατωνικὀ "ΣΠΗΛΑΙΟ".

__________

(1) γενικὴ  κριτικὴ στὸν ΝΤΕΚΑΡΤ καὶ σὲ ὅλη τή ΝΟΗΣΙΑΡΧΙΚΗ φιλοσοφία.

(2) σαφὴς κριτικὴ στὸν ΧΕΓΚΕΛ καὶ στοὺς ΔΙΑΦΩΤΙΣΤΕΣ ποὺ πίστευαν στὴν πρόοδο καὶ τὴν ἠθικοποίηση τοῦ ἀνθρώπου μέσῳ τοῦ πολιτισμοῦ.

(3) εὐθεῖα κριτικὴ στὴν Κατηγορικὴ Προσταγὴ τοῦ ΚΑΝΤ.