Ὅταν ὁ Ἀριστοτέλης "ἀνακάλυψε" τὶς ἔννοιες "ὑποκειμενικός—ἀντικειμενικός".
Ὑπάρχουν στιγμὲς στὴν ἱστορία τοῦ Πνεύματος ὅπου μεγάλοι ἐπιστήμονες καὶ φιλόσοφοι ἀντιλαμβάνονται ἔννοιες ποὺ ἀκόμη δὲν ἔχουν βρεῖ ἔκφραση ,δὲν ὑπάρχουν δηλ. ὡς λέξεις, στὶς γλῶσσες ποὺ μιλοῦν .
Ἕνα τέτοιο κλασσικὸ παράδειγμα ἀποτελεῖ ὁ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ·
προσπαθῶντας νὰ ὁρίσει τὴν ἀρετὴ ὡς ΜΕΣΟΤΗΤΑ στὰ "ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ" καὶ περιγράφοντας τὸ ΜΕΣΟΝ ὡς ἰσαπέχον τῶν ἄκρων συνειδητοποιεῖ ὅτι τὸ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟ μέσον ,ὅταν μιλᾶμε περὶ Ἀρετῆς , δὲν μπορεῖ νὰ ἰσχύει ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ (μαθηματικά) ἀλλὰ μόνον ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ.
Γράφει ὁ Ἀριστοτέλης στὰ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ (Β,6,4—8) ὅτι ἄν 10 μνὲς εἶναι πολλὲς καὶ 2 λίγες, τὸ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟ μέσο εἶναι βεβαίως τὸ 6, ἀλλὰ αὐτὸ δὲν σημαίνει ὅτι ἐνας γυμναστὴς θὰ συστήσει σὲ ΟΛΟΥΣ τοὺς μαθητές του νὰ φᾶνε 6 μνὲς τροφῆς, ἐπειδὴ οἱ 6 μνὲς θἆναι λίγες πχ γιὰ τὸν παλαιστὴ ΜΙΛΩΝΑ , πολλὲς ὅμως γιὰ τὸν ἀρχἀριο τῆς πάλης.
Τὸ ἀριθμητικὸ μέσον , τὸ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ,
τὸ ὀνομἀζει "κατὰ τὸ πρᾶγμα" , ἐνῶ τὸ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟ τὸ ἀποκαλεῖ "ὡς πρὸς ἡμᾶς" , ΕΠΕΙΔΗ ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ "ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ—ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ" ΔΕΝ ΥΠΗΡΧΑΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ.
Δηλ. ὁ Ἀριστοτέλης "ἀνακάλυψε" τὶς ἔννοιες
" ὑποκειμενικός—ἀντικειμενικός" κι ἐπειδὴ δὲν ὑπῆρχαν στὴν ἀρχαία ἑλληνική ἀντίστοιχες λέξεις ΕΦΗΥΡΕ ΠΕΡΙΦΡΑΣΕΙΣ γιὰ νὰ τὶς ἀποδώσει καὶ νὰ δηλώσει μὲ ἀκριβῆ τρόπο τὸ περιεχόμενο τους.
Οἱ σημερινὲς λέξεις "ὑποκειμενικός—ἀντικειμενικός" ἀποτελοῦν ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ἀπὸ τὶς ΛΑΤΙΝΙΚΕΣ λέξεις τῶν ΣΧΟΛΑΣΤΙΚΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ τῆς μεσαιωνικῆς Δύσεως, οἱ ὁποῖοι μέ τὴν λέξη ob+jectus (<jaceo=κεῖμαι) ὀνόμασαν τὸ "ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑ" (ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ) τοῦ Ἀριατοτέλη καὶ μὲ τὴν λέξη sub+jectus τὸ "ΠΡΟΣ ΗΜΑΣ" (ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟ).
Κάτι παρόμοιο συνέβη ὅταν ὁ Ἀριστοτέλης "ΕΦΗΥΡΕ" λέξεις δημιουργῶντας ΝΕΟΥΣ ἐπιστημονικοὺς κλάδους (πχ ΦΥΣΙΚΗ, ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΑ, ΠΟΙΗΤΙΚΗ κλπ).
Τὰ μεγάλα Πνεὐματα προπορεύονται σχεδὸν πάντα ἀπὸ τὴν ἐποχή τους καί ἡ γλωσσικὴ ἔκφραση τῶν συγχρόνων τους συχνὰ δὲν τοὺς καλύπτει..
_________________________________________________
ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ
Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ – ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
Α.- ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ – ΦΑΚΕΛΛΟΣ ΥΛΙΚΟΥ .
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ (Β,6,4—8)
«ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑ και ΩΣ ΠΡΟΣ ΗΜΑΣ»
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ:
1.- Να έρθουν σε επαφή οι μαθητές με το Αριστοτελικό τρόπο σκέψης, ο οποίος υπήρξε αφετηρία πολλών επιστημών.
2.- Να αντιληφθούν οι μαθητές το πρόβλημα ορολογίας που αντιμετώπισε ο Αριστοτέλης, δηλαδή το γεγονός ότι ανακάλυψε περιεχόμενα εννοιών χωρίς να υπάρχουν οι αντίστοιχες ορολογίες (π.χ. κατά τό πρᾶγμα = αντικειμενικό, ὡς προς ἡμᾶς = υποκειμενικό), στο ζήτημα του περιεχομένου της μεσότητας.
3.- Να κατανοήσουν οι μαθητές το τι επιδιώκει με την ορολογία αυτή ο Αριστοτέλης, προκειμένου να ορίσει την ουσία της Αρετής.
ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ:
Γνώσεις του προβληματισμού του Αριστοτέλη και του θέματος των Ηθικών Νικομαχείων.
ΧΡΟΝΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Μία (1) διδακτική ώρα.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΜΠΛΟΚΗΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ:
Οι μαθητές θα κατανεμηθούν και θα εργασθούν σε 3 ομάδες:
Α ομάδα: Ανάλυση του όρου Αντικειμενικός
Β ομάδα: Ανάλυση του όρου Υποκειμενικός
Γ ομάδα: Σύγκριση μεταξύ των δύο ορολογιών σε σχέση με το θέμα της μεσότητος ως ουσίας της αρετής.
ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ:
Το σενάριο αποτελεί παράδειγμα συνεργατικής μελέτης της Αριστοτελικής σκέψης σε μοντέλο ανεστραμμένης τάξης με έμφαση σε ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες με την χρήση διαδραστικού πίνακα. Το σενάριο δίνει έμφαση στο γεγονός ότι ο Αριστοτέλης ανίχνευσε περιεχόμενα εννοιών (αντικειμενικό – υποκειμενικό), χωρίς να υπάρχουν στην εποχή του οι ανάλογοι ορισμοί.
ΕΝΔΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Δημήτριος Λυπουρλής, Αριστοτέλους, Ειδικά Νικομάχεια.
Annas J., Morality of Happiness, New York, 1993.
Barnes J. – Schofield M. – Sorabji R. (εκδ.), Articles on Aristotle 2: Ethics and Politics, London 1979.
Β.- ΒΑΣΙΚΗ ΡΟΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ .
ΑΦΟΡΜΗΣΗ:
Οι μαθητές έχουν ενημερωθεί μία (1) εβδομάδα πριν για μελέτη της σχετικής ενότητας του σχολικού εγχειριδίου καθώς και:
(Μοντέλο ανεστραμμένης τάξης).
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ:
Οι μαθητές κρατούν σημειώσεις:
Για το περιεχόμενο της έννοιας «ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑ».
Για το περιεχόμενο της έννοιας «ΩΣ ΠΡΟΣ ΗΜΑΣ»
Για την σχέση των παραπάνω με τον ορισμό της «ΜΕΣΟΤΗΤΑΣ»
ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ:
Οι μαθητές χωρίζονται σε 3 ομάδες και ξεκινά ρητορικός αγώνας λόγων με θέμα τις έννοιες «ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΜΕΣΟΤΗΤΑ», «ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΜΕΣΟΤΗΤΑ» και σχέσεις με τον ορισμό της Αρετής ως Μεσότητας.
ΧΡΟΝΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ για τις 3 ομάδες: 10΄ + 10΄ + 5΄.
ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ:
Συζήτηση στην ολομέλεια της τάξης για το περιεχόμενο της Μεσότητας ως ουσίας της Αρετής. Επισήμανση από τους μαθητές του παραπάνω αναφερομένου γεγονότος ότι ο Αριστοτέλης ανακάλυψε έννοιες (ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ – ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ) για τις οποίες δεν υπήρχαν προηγουμένως ορολογίες και προσπάθησε με περιφραστικό τρόπο να τις ορίσει (Συνολικός χρόνος: 5΄).
ΕΠΕΚΤΑΣΗ:
ΑΝΑΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ:
1.- Στους μαθητές ανατίθεται να βρουν πότε στον Μεσαίωνα με βάση το λατινικό ρήμα Jaceo (= ΚΕΙΜΑΙ) και τις προθέσεις OB και SUB φτιάχτηκαν οι όροι ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟ – ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ (π.χ. Αγγλικά: Subject – Object) με βάση το εν λόγω κείμενο των Ηθικών Νικομαχείων του Αριστοτέλη.
2.- Συζήτηση περί του προβλήματος αν πραγματικά η Μεσότητα αποτελεί την ουσία της ηθικής (υπάρχει μέσος όρος της κακίας ή του καλού;).
Γ.- ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ:
Το σενάριο ολοκληρώνεται με την ανάθεση εργασιών και ασκήσεων με θέμα το περιεχόμενο των εννοιών ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ – ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ και τον ορισμό της Αρετής ως ΜΕΣΟΤΗΤΑΣ.
Δ.- ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ:
1.- Διαδραστικός Πίνακας (Διαδραστικό σχολικό βιβλίο)
2.- Ο προαναφερθείς ιστότοπος.
Ε.- ΟΔΗΓΙΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ:
1.- Κατανομή των μαθητών σε 3 ομάδες
2.- Αξιολόγηση από την ολομέλεια της τάξεως
3.- Επέκταση στο μάθημα Φιλοσοφίας
4.- Τελικό συμπέρασμα της ολομέλειας της τάξης για την παρουσίαση του Αριστοτελικού τρόπου σκέψης, τις δυνατότητές του καθώς και τους ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥΣ ΤΟΥ.
ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΥΤΟΥΛΑΣ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
