ΤΟ "ΔΙΑΤΕΣΣΑΡΩΝ' ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΤΟΥ ΤΑΤΙΑΝΟΥ.
Ὁ ΤΑΤΙΑΝΟΣ ἦταν ἕνας Σύρος ποὺ ἔζησε τὸν 2ο αἰ.μΧ (+173μΧ) ὁ ὁποῖος ἔτρεφε μιά ἀπέχθεια (ἴσως λόγῳ ἐθνικῆς καταγωγῆς) γιὰ ὅλον συλλήβδην τὸν ΕΛΛΗΝΟΡΡΩΜΑΪΚΟ πολιτισμό τῆς ἐποχῆς του καὶ πρότεινε ἕναν sui generis χριστιανισμὸ ὡς ἐναλλακτικὴ πολιτιστικὴ πρόταση.Τὶς ἰδέες του αὐτές τὶς περιέλαβε στόν Λόγο του "ΚΑΤΑ ΕΛΛΗΝΩΝ" ἀλλὰ τὸ σπουδαιότερο ἔργο του ὑπῆρξε τὸ Εὐαγγέλιο "ΔΙΑΤΕΣΣΑΡΩΝ" στὸ ὁποὶο προσπάθησε νὰ ἐναρμονίσει τὶς ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ τῶν τεσσάρων Κανονικῶν Εὐαγγελίων τῆς ΚΑΙΝΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ. Τὸ ἔργο του αὐτὸ χάθηκε ἀλλὰ ΕΠΑΝΑΣΥΝΘΕΘΗΚΕ γιὰ πρώτη φορὰ μέσῳ μεταφράσεων* τὸ 1881 ἀπὸ τὸν βιβλικὸ θεολόγο T. Zahn (ἔκτοτε ἔχουν ὑπάρξει πολλὲς ἐπανασυνθέσεις τοῦ "ΔΙΑΤΕΣΣΑΡΩΝ" καὶ μεταφράσεις του στὰ ἀγγλικά διαθέσιμες καὶ στὸ διαδίκτυο).
Τὸ Εὐαγγέλιο αύτὸ τοῦ Τατιανοῦ ἀποτελεῖτο μᾶλλον ἀπὸ 170 παραγράφους
γράφτηκε πρωτοτύπως, μᾶλλον ἑλληνιστί, ἀλλὰ ταχέως μεταφράστηκε καὶ διαδόθηκε στὰ ΣΥΡΙΑΚΑ, γενόμενο δημοφιλὲς στοὺς Σύρους.
Ξεκινοῦσε μὲ τὸ "ἐν ἄρχῇ ἦν ὁ Λόγος" {ΙΩ.1,1}
καὶ τελείωνε μὲ τὸ" ἰδοὺ ἐγώ ἀποστέλλω τὴν ἐπαγγελίαν του πατρός μου ἐφ' ὐμᾶς· ὑμεῖς δε καθίσατε ἐν τῇ πόλει Ιερουσαλήμ ἔως ου ἐνδύσησθε δύναμιν ἐξ ὑψους." {ΛΟΥΚ.24,49}
Τὸ ἐνδιαφέρον στὸ "ΔΙΑΤΕΣΣΑΡΩΝ" Εὐαγγέλιο ἔγκειται στὸν τρόπο μέ τὸν ὁποῖον ἐναρμονίζει τὰ Εὐαγγέλια ἀλλὰ καὶ στὸ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ αύτῆς τῆς ἐναρμόνισης .
Καταρχὰς εἶναι γνωστὸ ὅτι ΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΤΟΥΝ ΠΛΗΡΩΣ διὀτι περιέχουν ΘΕΜΕΛΙΑΚΕΣ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ἐπειδὴ οἱ Εὐαγγελιστὲς ΣΥΝΕΝΩΣΑΝ διαφορετικὲς (καὶ συχνὰ ἀντιφάσκουσες) ΓΡΑΠΤΕΣ παραδόσεις (πχ. ΠΗΓΗ ΛΟΓΙΩΝ) τοποθετῶντας ὁ καθενας τὶς ΔΙΑΣΠΑΡΤΕΣ περικοπὲς ποὺ εἶχε ἐνώπιον του (δηλ. στὴν ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ του) σὲ ὅποια συνάφεια ἐξυπηρετοῦσε τὸν θεολογικό του σκοπό
ΚΑΙ ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΒΕΒΑΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΑ ΑΡΑΜΑΪΚΑ ΠΟΥ ΜΙΛΟΥΣΑΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ.
Ἔτσι :
1) τὸ ΚΑΤΑ ΛΟΥΚΑΝ γράφει ὅτι ὁ Ἰησοῦς γεννήθηκε τὴν ἐποχὴ τῆς Ἀπογραφῆς τοῦ Κυρήνιου τὸ 6μΧ, δηλ. μετὰ τὴν ἐκθρόνιση τοῦ Ἀρχέλαου γυιοῦ τοῦ Μ. Ἡρώδη ἀπὸ τὴν Ἰουδαία, ἐνῶ τὸ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ τοποθετεῖ τὴν γέννηση τοῦ Θεανθρώπου ἐπὶ τῆς βασιλείας τοῦ Μ. Ἡρώδη ( δηλ.πρὸ τοῦ 4πΧ πού— μᾶλλον— ἀπεβίωσε ὁ Μ.Ἡρώδης) μὲ συνέπεια ΤΟ ΠΟΤΕ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Ο ΙΗΣΟΥΣ ΝΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΓΝΩΣΤΟ.
Τὸ ἰδιο ἰσχύει μὲ τὸ πότε σταυρώθηκε ὁ Ἰησοῦς·
ΑΝΗΜΕΡΑ τοῦ ἑβραϊκοῦ Πάσχα τὴν 15η Νισὰν ὅπως γράφουν τὰ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ (ἀφοῦ ὁ Μυστικὸς Δεῖπνος ἢταν τὸ πασχἀλιο δεῖπνο τῆς παραμονῆς δηλ. τῆς 14ης Νισάν)
ἢ τὴν ΠΑΡΑΜΟΝΗ δηλ.τὴν 14η Νισὰν ὅπως γράφει τὸ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ (ὀπότε ὁ Ἰησοῦς δέν πρόλαβε τὸ πασχάλιο δεῖπνο, ἀφοῦ εἶχε πεθάνει τὸ μεσημέρι στὸν Σταυρό);
2) τὸ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ παρουσιάζει τὴν ΕΚΔΙΩΞΗ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΟ στὴν ἀρχὴ τῆς τριετοῦς δημόσιας δρἀσης τοῦ Ἰησοῦ, ἐνῶ τὰ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ στὸ τέλος αύτῆς, λίγο πρὶν τὸ Πάθος.
Ἐπίσης ἔχουμε καὶ πολλες παραλλαγὲς στὴν περιγραφὴ τοῦ ΙΔΙΟΥ γεγονότος ἀνάλογα μὲ τὸ τί ἔγραφε ἡ πηγὴ τοῦ κάθε εὐαγγελιστῆ
(Βλ. πχ. θεραπεία τυφλοῦ Βαρτιμαίου) ἔτσι τὸ κάθε συμβὰν τῆς ζωῆς τοῦ Ἰησοῦ νὰ βρίσκεται συχνά σὲ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ συνάφεια μέ ἀποτέλεσμα ΝΑ ΜΗΝ ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ ΠΌΤΕ ΑΚΡΙΒΩΣ ΣΥΝΕΒΗ ΤΙ.
3) ἀλλὰ ἀκόμα καὶ ὅταν περιγράφουν τὰ Εὐαγγέλια ἕνα κεντρικό, ΘΕΜΕΛΙΑΚΟ γεγονὸς τοῦ βίου τοῦ Ἰησοῦ ὅπως πχ. τὴν Σταύρωση, τὸ διανθίζουν μὲ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ κάθε φορὰ ΠΛΑΙΣΙΟ ἀνάλογα μέ τὶς ΘΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΕΣ τοῦ κάθε Εὐαγγελιστῆ.
Ἔτσι τὸ ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ παρουσιάζει ἕναν Ἰησοῦ ΣΙΩΠΩΝΤΑ κατὰ τὸ Πάθος ποὺ φωνάζει μόνο τό "Ἠλὶ ἠλὶ λαμὰ σαβαχθανί" καὶ μετὰ πεθαίνει, ἐνῶ τὸ ΚΑΤΑ ΛΟΥΚΑΝ παρουσιάζει ἕναν Ἰησοῦ ΔΙΑΛΕΓΟΜΕΝΟ , πότε μέ τὶς κλαίουσες γυναῖκες τῆς Ἱερουσαλὴμ στὴν πορεία πρὸς τὸν Γολγοθᾶ καὶ πότε μέ τὸν καλὸ ληστή..
Ὡστόσο, καὶ παρ’ ὅλα αύτά, διαθέτουμε ἕνα ΓΕΝΙΚΟ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ τοῦ βίου τοῦ Ἰησοῦ καὶ ΣΙΓΟΥΡΑ γνωρίζουμε τὴν ΗΘΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ τοῦ Θεανθρώπου (ποὺ αύτὸ ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΙ ΤΕΛΙΚΑ).
Ὅ ΤΑΤΙΑΝΟΣ λοιπὸν γιὰ νὰ ἐναρμονίσει τὶς εὐαγγελικὲς διηγήσεις καταρχὰς ἀφαίρεσε τὶς ἀνυπερβλητες ἀντιφάσεις τῶν Εὐαγγελίων (πχ. γενεαλογίες, ἐκδίωξη ἐμπόρων ἀπὸ τὸν Ναὸ κλπ) καὶ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ ΜΙΑΝ ΑΛΛΗ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ τοῦ βίου τοῦ Ἰησοῦ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΑΥΤΗΝ ΤΩΝ ΣΥΝΟΠΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟ ΑΥΤΗΝ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ.
Μὲ τὶς παραλλαγὲς τῶν εὐαγγελικῶν ἀφηγήσεων —πχ. στὴν θεραπεία τοῦ τυφλοῦ στὴν Ἱεριχώ— ἔκανε τὸ ἑξῆς·
ἀναφέρει μόνο ἕναν τυφλό, τὸν ΒΑΡΤΙΜΑΙΟ ποὺ θεραπεύτηκε ἀπὸ τὸν Ἰησοῦ ὅταν ΕΦΕΥΓΕ ἀπὸ τὴν Ἱεριχὼ σύμφωνα μὲ τὴν ἀφήγηση τοῦ ΚΑΤΑ ΜΑΡΚΟΝ (10:46 κ.ἑξ.) παραλείποντας κάθε ξεχωριστὴ ἀναφορά πχ. περὶ τῶν ΔΥΟ ἀνώνυμων τυφλῶν ποὺ θεραπεύτηκαν ἀπὸ τὸν Ἰησοῦ ὅταν ἔφευγε ἀπὸ τὴν Ἰεριχώ (ΜΑΤΘ. 20:29 κ.ἑξ.) ἢ τὴν θεραπεία ἀπὸ τὸν Ἰησοῦ ὅταν ΕΙΣΗΛΘΕ στὴν Ἰεριχώ τὴν προηγούμενη ἡμέρα, ΕΝΟΣ καὶ μόνο ἀνώνυμου τυφλοῦ (ΛΟΥΚ.18:35 κ.ἑξ.)
Δηλ. ὁ Τατιανὸς στό "ΔΙΑΤΕΣΣΑΡΩΝ" ἔκοψε καὶ ἔρραψε, εἴτε ΑΦΑΙΡΩΝΤΑΣ ἀντιφατικὲς διηγήσεις εἴτε ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΣ μεταξὺ ἀντιφατικῶν διηγήσεων.
Ἔτσι ὅμως τὸ "ΔΙΑΤΕΣΣΑΡΩΝ" τοῦ ΤΑΤΙΑΝΟΥ δημιούργησε ἕνα βίο τοῦ Ἰησοῦ ΠΟΥ ΔΕΝ ΥΠΆΡΧΕΙ ΣΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ἀποκαλύπτοντας ὅτι ὅποιος προσπαθεῖ τά ἑναρμονίσει τὰ Εὐαγγέλια τελικὰ φτιάχνει μιὰ νέα ΔΙΚΗ ΤΟΥ ἀφηγηματικὴ ἀκολουθία δηλ. ΓΡΑΦΕΙ ΤΟ ΔΙΚΟ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ
—εἴτε εἶναι ὀ ΤΖΕΦΙΡΕΛΛΙ εἰτε ὁ RICCIOTI, ὀ PAPINI ἢ ὀ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ .
Τά Εὐαγγέλια δὲν ἐναρμονίζονται διότι ἐκφράζουν ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ καὶ συχνὰ ἀντιφάσκουσες ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ. Καί ἡ Ἐκκλησία δὲν δέχτηκε τέτοιες ἐναρμονίσεις διότι συνειδητοποίησε ὅτι ἀφοῦ κάθε Εὐαγγέλιο ἐξυπηρετεῖ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ θεολογικὸ σκοπό, συνεπάγεται ὃτι ΚΑΘΕ ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΤΩΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΩΝ ΓΕΝΝΑ ΕΝΑ ΑΛΛΟ, ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ, ΜΙΑ ΝΕΑ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΔΟΧΗ τελικά (redaktionsgeschichte).
Καὶ ἡ ἀρχαία Ἐκκλησία δὲν ἤθελε μιὰ ἄλλη θεολογία πέραν τῆς παραδεδομένης τῶν Τεσσάρων ΚΑΝΟΝΙΚΩΝ Εὐαγγελίων τῆς Καινῆς Διαθήκης.
Ἄς ἔχει λοιπὸν κατά νοῦ ὁ καθένας πὼς ὀταν βλἐπει μία ταινία περὶ Ἰησοῦ ἢ διαβάζει κάποια βιογραφία Του ,στὴν πραγματικότητα ἔρχεται σὲ ἐπαφὴ μὲ ἐνα ΑΛΛΟ Εὐαγγέλιο ΠΟΥ ΔΕΝ ΥΠΆΡΧΕΙ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ ΔΙΑΘΗΚΗ..
______________________
* μιὰ σημαντικὴ πηγὴ τοῦ "ΔΙΑΤΕΣΣΑΡΩΝ " ἀποτελεῖ τὸ συριακὸ πρωτότυπο τοῦ ΣΧΟΛΙΟΥ ΤΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ποὺ ἀνακαλύφθηκε ἐκ νέου μόλις το 1957, ὅταν ἕνα χειρόγραφο ἀπέκτησε ὀ CHESTER BEATTY τὸ 1957 (Chester Beatty Syriac MS 709, Δουβλίνο) ποὺ ἀποδείχθηκε ὅτι περιεῖχε τὸ κείμενο τοῦ σχολίου τοῦ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ.
Τὸ χειρόγραφο ἀποτελοῦσε περίπου τὰ μισά φύλλα ἑνός τόμου συριακῶν κειμένων ποὺ εἶχαν καταγραφεῖ τὸ 1952 στὴν βιβλιοθήκη τοῦ κοπτικοῦ μοναστηριοῦ Deir es-Suriani στο Wadi Natrun τῆς ΑΙΓΥΠΤΟΥ. Στὴ συνέχεια, ἡ βιβλιοθήκη τοῦ Chester Beatty μπόρεσε νὰ ἐντοπίσει καὶ νὰ ἀγοράσει ἄλλα 42 φύλλα, ἔτσι ὤστε τώρα νὰ εἶναι διαθέσιμο περίπου τὸ ογδόντα τοῖς ἐκατό τοῦ συριακοῦ σχολίου στὸ ΔΙΑΤΕΣΣΑΡΩΝ (McCarthy 1994).
