ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ "ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ" ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ.

Από Διαμαντῆς Κούτουλας / ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ Ιανουαρίου 10, 2024

Καταρχὰς νὰ πῶ τοῦτο·

οἱ νεὠτεροι θεατρικοὶ συγγραφεῖς ἀδυνατοῦν νὰ κατανοήσουν τὸν ρόλο καὶ τὴν σημασία τοῦ ΧΟΡΟΥ στὸ ἀρχαῖο Δρᾶμα, γι αύτὸ κατακρεουργοῦν τὸν χορὸ στὶς σύγχρονες ἀποδόσεις ἀρχαίας Τραγωδίας ἢ τὸν ἐξαφανίζουν.

Ἐξηγῶ·

τὸ νεὠτερο δρᾶμα εἶναι ἔργο δωματίου, εἶναι ΑΣΤΙΚΟ δρᾶμα ΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΤΕΙΧΩΝ τοῦ οἴκου. (βλἐπε πχ. τὴν "Στέλλα Βιολάντη" τοῦ Γ. ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΥ ὄπου ἡ κοινὴ γνώμη δέν ἔμαθε ποτὲ τὸ πῶς & ΓΙΑΤΙ πέθανε ..).

Ἀντιθέτως ἡ ἀρχαία— ἡ ἀθηναϊκή, ἀκριβέστερα—Τραγωδία διαδραματίζεται ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΑ ΘΕΑ καὶ τὴν Πόλη ἐκπροσωπεῖ ὁ ΧΟΡΟΣ.

Δὲν ὑπάρχουν μυστικὰ στὸ ἀρχαῖο δρᾶμα·

ΟΛΟΙ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΤΙ ΕΓΙΝΕ.

Συνεπῶς ὁ ΧΟΡΟΣ ἀποτελεῖ κυρίαρχο μέρος τοῦ ΑΡΧΑΙΟΥ Δράματος καὶ μποροῦμε νὰ διακρίνουμε ἄν κάποιος ξένος (ἢ Νεοέλλην) σκηνοθέτης ΚΑΤΑΝΟΗΣΕ τὸ ἀρχαῖο ἔργο ποὺ θἐλει νὰ ἁνεβάσει, παρατηρῶντας πῶς παρουσιάζει τὸν ΧΟΡΟ..

Ὅσον ἀφορᾶ συγκεκριμένα στὴν ἑρμηνεία τῆς σοφόκλειας " Ἀντιγόνη" πρἐπει νὰ λάβουμε ὐπόψιν τὰ ἑξῆς:

α) ὑπῆρχε στὴν ἀρχαιότητα ἡ ποινὴ πού προἐβλεπε τὴν ΜΗ ΤΑΦΗ ἢ καὶ τὴν ΕΚΤΑΦΗ τῶν προδοτῶν ἢ ἱερόσυλων. ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΚΑΤΙ ΤΟ ΑΠΟΤΡΟΠΑΙΟ αἰσθητικὰ ἢ γιὰ λόγους ὑγιεινῆς (ὅπως γιὰ μᾶς σήμερα) τὸ νά μείνει κάποιος ΑΤΑΦΟΣ.

Δηλ. στὴν ἀρχαιότητα ΔΕΝ ΘΑΒΟΝΤΑΝ ΟΛΟΙ ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ..

β) ὁ δεσμὸς τοῦ αἵματος, ὁ ΟΙΚΟΣ, ἦταν στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα ΙΣΧΥΡΟΤΑΤΟΣ ΚΑΙ ΙΕΡΩΤΑΤΟΣ, γι αύτὸ ΣΕ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΕ ΑΥΤΟΝ μπόρεσε νὰ θεμελιωθεῖ ὀ θεσμὸς τῆς ΠΟΛΕΩΣ,ὁ ὁποῖος ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΕ ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΑΠΟ ΤΑ ΔΕΣΜΑ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ.

Καὶ κατὰ τοῦτο ἔχει δίκιο ὀ Ἔγελος ποὺ ἐξηγεῖ τὴν ΑΝΤΙΓΟΝΗ ὡς τὴν διαμάχη μεταξὺ ΟΙΚΟΥ καὶ ΠΟΛΕΩΣ.

γ) ἡ Ἀντιγόνη δὲν ἦταν μιὰ <πρὸ Χριστοῦ χριστιανοπούλα> ὅταν κραυγάζει <οὐτοι συνέχθειν ἀλλὰ συμφιλεῖν ἔφυν> {=δὲν γεννήθηκα γιὰ νὰ μισῶ ἀλλὰ γιὰ νὰ ἀγαπῶ} διότι

Η ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΑΦΟΡΑ ΜΟΝΟΝ ΣΤΟΥΣ ΔΕΣΜΟΥΣ ΑΙΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥ ΤΗΣ . Τὸ ἐξηγεῖ παρακάτω ὅταν λέει πὼς δὲν θὰ ἔκανε τὰ ἴδια ἂν ἐπρόκειτο γιὰ τὸν ἄνδρα της.

δ) ὅμως ὁ ΣΟΦΟΚΛΗΣ ἤθελε νὰ πεῖ κάτι παραπάνω ἀπὸ τόν <ἀνταγωνισμό> Οἴκου καὶ Πόλεως, ὅπως φανερώνεται ατὰ λόγια τοῦ ΑΙΜΟΝΑ* .

Κατὰ τὸν Σοφοκλῆ, δίκιο ἔχει ΚΑΙ ἡ Ἀντιγὸνη (ποὺ θέλει νὰ θάψει τὸν ἀδελφό της) ΚΑΙ ὁ Κρέων (ποὺ θἐλει νὰ τηροῦνται οἱ Νόμοι καὶ νὰ τμωροῦνται οἱ προδότες).

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΛΟΙ ΚΑΟΥΜΠΟΫΔΕΣ ΚΑΙ ΚΑΚΟΙ ΙΝΔΙΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΤΡΑΓΩΔΙΑ.

Τὸ ἀρχαῖο δρᾶμα δὲν εἶναι ἀμερικάνικο γουέστερν..

ΚΑΙ ΟΙ ΔΥΟ ΕΧΟΥΝ ΔΙΚΙΟ· γίνονται ὅμως ΑΔΙΚΟΙ ὅταν ἀπολυτοποιοῦν τὸ ΔΙΚΟ τους δίκιο, θεωρῶντας ὅτι μόνο ὁ καθενας τους ἔχει τὴν σωστὴ ἄποψη.

ΑΥΤΟ ΛΕΕΙ ΚΑΘΑΡΑ Ο ΑΙΜΩΝ καὶ αὐτὴν τὴν συνειδητοποίηση ἀποκαλεῖ <ΦΡΟΝΗΣΗ> στὸ τέλος τοῦ ἔργου, τὴν ΕΞΟΔΟ, ὁ Χορὸς :

<πολλῷ τὸ φρονεῖν εὐδαιμονίας πρῶτον ὑπάρχει>{=ἡ φρόνηση εἶναι τὸ πιὸ σημαντικὸ γιὰ τὴν εὐδαιμομία—στιχ. 1348}

Καὶ αύτὸ ἀποτελεῖ τὸ μέγιστον δίδαγμα τῆς ἀθηναϊκῆς Τραγωδίας.

______

* ὁ Αἴμων γυιὸς τοῦ Κρέοντα καὶ ἐρωτευμένος μέ τὴν Ἀντιγόνη,ξεκινᾶ τὸν λόγο του μὲ τὴν φράση

< Πάτερ σὸς εἰμι· καὶ σὺ μοι γνώμας ἔχων χρηστὰς ἀπορθοῖς> {635}

Τὸ ρῆμα <ἀπορθῶ> εἶναι συνηρημένο σέ ‒όω>ῶ καὶ ἔχει ΚΟΙΝΟ ΤΥΠΟ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ (ποὺ δηλώνει ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ) καὶ ΕΥΚΤΙΚΗΣ (ποὺ δηλώνει ΠΙΘΑΝΟ ΓΕΓΟΝΟΣ).

Δηλ. ὁ Αἴμων ἐννοεῖ τό <ἀπορθοῖς> ὠς εύκτικὴ ἔγκλιση {=ΜΑΚΑΡΙ ΝΑ ΜΕ ΟΔΗΓΕΙΣ ΣΩΣΤΑ} ἐνῶ ὁ Κρἐων τὸ λαμβάνει ὡς ὀριστικὴ

{= ΜΕ ΟΔΗΓΕΙΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙ ΣΩΣΤΑ}

ΤΟ ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟ ΑΝΤΕΛΗΦΘΗ ΤΗΝ ΑΜΦΙΣΗΜΙΑ ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟ ΤΥΠΟ , ὃμως στὴν ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ δὲν μπορεῖ νὰ ἀποδοθεῖ τὸ λογοπαίγνιο.

ΧΑΘΗΚΕ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ...

__________________________

ΥΓ. ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΥΒΡΙΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΜΑΡΤΙΑ.

"Ἁμαρτία" ,στὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ, εἶναι ἡ ΑΣΤΟΧΙΑ , ἐνῶ "ὔβρις σημαίνει ἄγνοια καὶ ὑπέρβαση τῶν ὁρίων ποὺ ὅμως δὲν εἶναι ἀπὸ πρὶν γνωστὰ καὶ καθορισμένα.

Στὸν κῆπο τῆς ʼΕδὲμ ὁ Θεός‒ Λόγος ἔθεσε ΣΑΦΗ ὅρια : τὸ μὴ φαγεῖν ἀπὸ τὸ "δένδρο τῆς Γνώσεως" (στὴ βιβλικὴ γλῶσσα : ΓΝΩΣΗ=ΠΡΑΞΗ) τοῦ Καλοῦ καὶ τοῦ ΚΑΚΟΥ.

ʽΟπότε ἐκεῖ ἡ ἁμαρτία συνιστᾶ Παράβαση ΓΝΩΣΤΩΝ ὁρίων ,γιὰ τοῦτο καὶ ἐμπεριέχει ΕΝΟΧΗ ἐπιφέρουσα ΔΙΚΑΙΗ Τιμωρία.

Στὴν ἀρχαία ΤΡΑΓΩΔΙΑ ὁμως ,ἐν ἀρχῇ ἦν τὸ ΧΑΟΣ, ὁπότε τὰ ὅρια τῶν ἀνθρωπίνων Πράξεων δὲν εἶναι ἐκ τῶν προτέρων γνωστὰ καὶ καθορισμένα, ἀφοῦ οὐδεὶς ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ γνωρίζει τὶς ἀκρότατες ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ τῶν πράξεων του.

ʽΩστόσο κι ἀν δὲν τὶς ξέρει ΤΙΜΩΡΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ὡς ἐὰν τὶς ἤξερε, ὡς ἐὰν ἦταν παντογνώστηςκαὶ ἡ ὕβρις—Η ΑΓΝΟΙΑ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ποὺ ἔτσι κι ἀλλιῶς εἶναι ἀκαθόριστα—

ἐπιφέρει τὴν ΝΕΜΕΣΙΝ. Τότε πάσχει ὁ ἀθῶος ,οὐδεμίαν ἐνοχὴν φέρων.

Γι αὐτὸ στὴν ἀρχαία Τραγωδία ὑπάρχουν ΤΡΑΓΙΚΑ πρόσωπα μὴ ἐπιδεχόμενα λύτρωση παρὰ μόνο ΚΑΘΑΡΣΗ, ἐνῶ στὴν Βίβλο. ὑπάρχουν ἔνοχοι ἁμαρτωλοὶ ἔχοντες ἀνάγκην Λυτρώσεως ἐκ τῆς ἐνοχῆς τους.

Κάθαρση σημαίνει ἀποκατάσταση

τοῦ Δικαίου, ἐνῶ ἡ Λύτρωση προϋποθέτει Συγχώρεση δηλ.ὑπέρβαση τῆς δικαιοσύνης.

Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

Διαμαντῆς Κούτουλας

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ "ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ" ΤΟΥ ΣΟΦΟΚΛΗ.

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

1974: Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΔΟΣΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ & ΤΗΝ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ (Διαμαντῆς Κούτουλας)

Χαῖρε Κωνσταντῖνε, τελευταῖε Βασιλέα τῶν Ἑλλήνων!