Ο ΑΦΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΥ ΚΑΙ Η ΑΝΗΘΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΧΛΟΥ..

Από Διαμαντῆς Κούτουλας / ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ-ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ Απριλίου 05, 2024

Τὸν ΑΝΔΡΕΑ ΛΑΣΚΑΡΑΤΟ (1811‒1901) ἐνῶ θὰ ἔπρεπε νὰ τὸν μάθω ἀπὸ τὴν μητέρα μου ποὺ εἶχε γεννηθεῖ στὸ ΛΗΞΟΥΡΙ καὶ ἦταν συμπατριώτισσα του, τὸν ἔμαθα ἀπὸ τὸν πατέρα μου ποὺ μοῦ ἔφερε νὰ διαβάσω τὸ 1972 στὴν ΣΤ’ Δημοτικοῦ τά "ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ" {στὴν ἔκδοση τοῦ 1925 τοῦ κεφαλλονίτη ΚΟΜΠΟΥΓΙΑ ποὺ εἶχε τὸ μεγαλύτερο παλαιοβιβλιοπωλεῖο τῶν Ἀθηνῶν στὴν Εύριπίδου 8} τὸ ἀφορισμένο αύτὸ βιβλὶο τοῦ Λασκαράτου λέγοντας μου : <διάβασε Λασκαρᾶτο γιὰ νὰ ξυπνήσεις καὶ νὰ δεῖς πῶς πορεύεται τὸ ΑΓΑΘΟΠΟΙΟ Πνεῦμα στὴν γῆ>.

Θὰ μποροῦσα νὰ ἰσχυριστῶ συνεπῶς ὅτι μεγάλωσα μὲ τὸν Λασκαρᾶτο στὸ προσκεφάλι .

Βεβαίως διάβαζα καὶ ἄλλα παρόμοια πνεύματα διότι ἡ μητέρα μου, φαινομενικὰ λιγώτερο "ἐπαναστάτρια" ἀπὸ τὸν πατέρα μου, μέ καθοδηγοῦσε ὐπογείως, προμηθεύοντας μου στὸ Δημοτικὸ τὰ καλοκαίρια, ΠΡΟΜΗΘΕΑ ΔΕΣΜΩΤΗ, ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ, ΑΝΤΙΓΟΝΗ σὲ ἐκεῖνες τὶς ἄθλιες μεταφράσεις "Ζαχαρόπουλου" καὶ ψιθυρίζοντας μου στὸ αύτί : <μαζὶ μέ τὸ ΜΠΛΕΚ καὶ τὸ ΛΟΥΚΥ ΛΟΥΚ διάβασε καὶ τὴν ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ>.

Τί εἶναι λοιπὸν ὁ ΛΑΣΚΑΡΑΤΟΣ;

Ἕνα ἐλεύθερο Πνεῦμα ΠΟΥ ΠΝΕΕΙ ΟΠΟΥ ΘΕΛΕΙ καὶ τὸ ὁποῖο διατράνωσε —γιὰ πρώτη φορὰ μετὰ τὸν Πλάτωνα καὶ τὸν Ἀριστοφάνη—τὴν μεγάλη Ἀλήθεια πὼς Ο ΛΑΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΟΧΛΟ ΚΑΙ Ο ΟΧΛΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΗΘΙΚΟΣ.

Στὸ κεφάλαιο τῶν "ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ" ποὺ ἀναφέρεται στὴν θρησκεία—ΚΑΙ ΠΟΥ ΥΠΗΡΞΕ Η ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΑΦΟΡΙΣΜΟΥ—ὁ Λασκαρᾶτος στηλιτεύει τὰ ΕΘΙΜΑ τῆς Ἐκκλησίας τὰ ὁποῖα ἐνῶ εἶναι ΚΑΤΑΛΟΙΠΑ ΜΑΓΙΚΩΝ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΩΝ ΕΘΙΜΩΝ ἔχουν ἱεροποιηθεῖ ΤΑΥΤΙΖΟΜΕΝΑ μέ τὴν θρησκεία.

Κατηγορεῖ καὶ λοιδωρεῖ τὶς δακρύζουσες εἰκόνες, τὰ συγχωροχάρτια { ναί, εὐδοκιμοῦσαν κι αύτὰ ἐν Ἑλλάδι—τὸ ἀναφέρει κι ὁ ΒΙΖΥΗΝΟΣ στό"Ἁμἀρτημα τῆς μητρός μου"}, τὶς μεγαλοπρεπεῖς νηστεῖες μὲ τὴν κατσνάλωση... τόνων "νηστήσιμων" θαλασσινῶν, τὸ ξύλο καὶ τὰ ἐπεισόδια στὶς περιφορὲς τῶν Ἐπιταφίων καὶ κυρίως τὶς ΠΛΗΡΩΜΕΣ γιὰ τὶς Θ.Λειτουργίες καὶ Μυστήρια ....

Ὅμως τὸ νυστέρι τοῦ Λασκαράτου φτάνει στὸ κόκκαλο στὸ κεφἀλαιο τῶν Πολιτικῶν τοῦ βιβλίου του "ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ" ὃταν δηλώνει ὃτι τὸ πρόβλημα τῆς κακοδαιμονίας τοῦ Τόπου (ἐν προκειμένῳ τῆς Κεφαλλονιᾶς τοῦ 1856 ποὺ βρισκόταν ὑπὸ τὴν κυριαρχία τῶν Ἄγγλων) δὲν εἶναι οἱ (ὄντως) ἀπατεῶνες πολιτικοί, ουτε οἱ Ξένοι (ποὺ λόγῳ άδιαφορίας οὔτε καλὸ μποροῦν νὰ κάνουν, ἀλλὰ οὐτε κακό) ἀλλὰ Ο ΙΔΙΟΣ Ο ΛΑΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΛΙΑΝΘΡΩΠΙΑ ΤΟΥ ποὺ τὸν μετατρἐπει σὲ ΟΧΛΟ .

Γράφει ὀ Λασκαρᾶτος γιὰ τὸν δυσανασχετοῦντα περὶ τὴν Πολιτικὴ Ὄχλο ὃτι Ο ΕΝΑΣ ΚΛΕΦΤΗΣ ΠΑΡΑΠΟΝΙΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΛΛΟΝ ΚΛΕΦΤΗ ΠΟΥ ΤΟΝ ΕΚΛΕΨΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΚΑΙ ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΟΙ ΚΛΕΦΤΕΣ ΚΑΤΟΠΙΝ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΓΓΛΟΥΣ ΕΝΩ ΦΤΑΙΧΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΚΑΙ Η ΠΑΛΙΑΝΘΡΩΠΙΑ ΤΟΥΣ.

Βεβαίως ὁ Λασκαρᾶτος εἶναι ΕΝΤΙΜΟΣ, δὲν τοὺς τσουβαλιάζει ὅλους , τιμᾶ τὸ Καλὸ ὅπου τὸ βρεῖ, ὅμως Η ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΣΠΑΝΙΖΕΙ.

Παρακάτω ἀναρτῶ ἕνα συγκινητικὸ κείμενο τοῦ ΨΑΘΑ γιὰ τὸν Ἀφορισμὸ τοῦ Λασκαράτου ἀπὸ τὸ Ἀρχεῖο τοῦ πατέρα μου :

< Ἡ 2 Μαρτίου 1856 –μέρα τοῦ πρώτου ἀφορισμοῦ εἶναι μιὰ ἡμερομηνία ἐφιαλτικὴ γιὰ τὸν Λασκαρᾶτο. Ἀπ’ τὸ πρωί χτυπᾶνε νεκρικὰ οἱ καμπάνες ὅλων τῶν ἐκκλησιῶν τοῦ νησιοῦ. Κατὰ τὸ μεσημέρι ὁ δεσπότης Σπυρίδων Κοντομίχαλος διαβάζει τὸν ἀφορισμὸ γιὰ τὸ «βδέλυγμα τῆς ἐρημώσεως» μέσα στὴν καθιερωμένη θρησκευτικὴ παράταξη καὶ πομπή, μὲ τὰ μαῦρα πισωμένα κεριὰ καὶ μαῦρα ἄμφια τῶν παπάδων.

Ἡ ἐντύπωση εἶναι τρομακτική. Ὁ θρησκόληπτος κι ἀμόρφωτος λαὸς εἶναι ἀγριεμένος σὲ τέτοιο σημεῖο ἐναντίον τοῦ «ἀφορεσμένου» ὥστε κινδυνεύει κι η ἴδια ἡ ζωή του. Ἤδη ἕνας ἀπ’ τοὺς «παπαδανθρώπους» τὸν ἔχει φτύσει μέσα στὴν ἀγορά. Ἡ Ἀστυνομία τοῦ συνιστᾶ νὰ κλειστεῖ στὸ σπίτι του, τουλάχιστον σαράντα μέρες, ὤσπου νὰ κατευναστοῦν τὰ πνεύματα. Ἀλλὰ κι ἔτσι προφυλαγμένος κινδυνεύει νὰ πεθάνει τῆς πείνας μαζὶ μὲ ολόκληρη τὴν οἰκογένειά του γιατὶ κανένας δὲν τοῦ δίνει τρόφιμα, οὔτε ψωμί.

Μετὰ δυο ἑβδομάδες ἡ Ἀστυνομία τοῦ συνιστᾶ νὰ ἐγκαταλείψει τὴν Κεφαλλονιὰ γιὰ νὰ γλυτώσει τὴ ζωή του. Φεύγει κρυφὰ κι ἀποβιβάζεται στὴ Ζάκυνθο, ὅπου ὅμως τὸν ἀναγνωρίζουν δυο βαστάζοι συμπατριῶτες του καὶ τὸν φτύνουν. Κι ἐνῶ μισοπεθαμένος ἐγκαθίσταται σ’ ἕνα σπίτι φιλικό του, ὁ δεσπότης Ζακύνθου τοῦ διαβάζει δεύτερον ἀφορισμό. Ὡστόσο εἶναι τόσο τὸ μεγαλεῖο τοῦ ἀνθρώπου αὐτοῦ ὥστε… «σὲ τούτη τὴν περίσταση, -ὅπως γράφει στὴν περίφημη Ἀπόκρισή του στὸν Ἀφορισμό- ἐγνώρισα διὰ πείρας ἐκεῖνο ποὺ εἶχα ἀκουστὰ ὢς τότες… ἐγνώρισα τὴν φύση τὴ Θεϊκὴ τῆς Συνείδησης καὶ τὴν ἄπειρη δύναμή της… Ἡ Συνείδησή μου μὲ σήκωνε ψηλὰ καὶ ψηλάθε μοῦ ἔδειχνε ἔναν ἄνθρωπο ἀσχημισμένον ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ἐπειδὴ ἔλαβε τὴν γενναιότητα νὰ τοὺς εἰπῇ τὴν ΑΛΗΘΕΙΑ>

{ ἐφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 4/9/1961}

Θὰ ὁλοκληρώσω τὴν συνοπτικὴ αύτὴ ἀνάρτηση μὲ ἕνα προλογικὸ ἀπόσπασμα τοῦ Λασκαράτου ἀπὸ τά "ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ" ποὺ τὸ πρωτοδιάβασα παιδὶ τὸ 1972 καὶ τὸ θυμᾶμαι ἀκόμα :

<Δὲν εἶναι ἐχθρὸς τῆς Πατρίδος ἐκεῖνος ποὺ ξεσκεπάζει τὰ ἐλαττώματα τῆς Κοινωνίας καὶ ζητᾶ ἰατρείαν, ἀλλὰ ἐκεῖνος ποὺ τὰ σκεπάζει καὶ ἐμποδίζει τὴν ἰατρείαν> {σελ. 162 ἐκδ. Β. ΚΟΜΠΟΥΓΙΑ, Ἀθήνα, 1925}