Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΦΟΡΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΩΝ.
Φέτος (2024) εἰδαμε τὴν κραυγαλέα ἡμερολογιακὴ διαφορὰ μεταξὺ τῶν ἑορτῶν τοῦ Δυτικοῦ καὶ Ἀνατολικοῦ Πάσχα, τοῦ πρώτου ὁριζομένου μὲ βάση τὸ ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟ (νέο) ἡμερολόγιο καὶ τοῦ δευτέρου ὁριζομένου μὲ βάση τό (παλαιό) ΙΟΥΛΙΑΝΟ {= ἡ ὀνομασία προέρχεται ἀπὸ τὸν ΙΟΥΛΙΟ ΚΑΙΣΑΡΑ, ἐπὶ τοῦ ὁποίου ἔγινε ἡ ἡμερολογιακὴ μεταρρύθμιση ΚΑΙ ΟΧΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟΥΛΙΑΝΟ ΤΟΝ "ΠΑΡΑΒΑΤΗ"...Συγκεκριμένα τὸ 46πΧ ὁ ΣΩΣΙΓΕΝΗΣ μὲ βάση τὰ ἔργα τοῦ Ἵππαρχου ὑπολόγσε ὅτι τὸ ἔτος ἔχει διάρκεια 365,25 ἡμερῶν ἔναντι 365, 242199 τοῦ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΗΛΙΑΚΟΥ ΕΤΟΥΣ. Αὐτὴ ἡ ἐλάχιστη διαφορὰ δημιουργεῖ στὸ Ἰουλιανὸ ἡμερολόγιο τὴν ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟ ΕΤΟΣ ΜΙΑΣ ΗΜΕΡΑΣ ΚΑΘΕ 129 ΧΡΟΝΙΑ.
Τὸ πρόβλημα ἐπἐλυσε ὁ Πάπας ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΙΓ’ τὸ 1582 μὲ τὴν διόρθωση τοῦ ΛΙΛΙΟΥΣ ποὺ ὐπολόγισε τὸ ἐτος σὲ 365,2425 ἡμέρες καὶ ἔκτοτε τὸ νέο διορθωμένο ἡμερολόγιο ἀπεκλήθη ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟ.
Τὸ νέο ἡμερολόγιο ἔγινε ταχέως δεκτὸ στὴν Δύση, ἀλλὰ οἱ Ὀρθόδοξες χῶρες λόγῳ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΥ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΥ ἀρνήθηκαν νὰ τὸ δεχθοῦν. Στὴν Ἑλλάδα εἰσήχθη μόλις τὸ 1923 ἀλλὰ ἡ Ἐκκλησία τὸ ἀπεδέχθη ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΚΙΝΗΤΕΣ ΕΟΡΤΕΣ γιὰ νὰ μὴν ὑπάρχει διαφορὰ μέ τὸ Πολιτικὸ Ἡμερολόγιο. ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΙΝΗΤΕΣ ΕΟΡΤΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΙΟΥΛΙΑΝΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ —βλ. ὑποσημείωση}.
Τὴν ἡμερομηνία ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα ὅρισε ἡ Α' ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ ΤΟ 325μΧ ἀποφασίζοντας ΤΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΠΑΣΧΑ ΝΑ ΕΟΡΤΑΖΕΤΑΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟ ΠΟΥ ΕΠΕΤΑΙ ΤΗΣ ΕΑΡΙΝΗΣ ΙΣΗΜΕΡΙΑΣ (ἡ ΙΔΙΑ ἡ ἀπόφαση τῆς Συνόδου ΔΕΝ ΣΩΖΕΤΑΙ, ἀλλὰ τὴν γνωρίζουμε ἁπὸ μεταγενέστερες πηγές)
Σὲ αύτὴν τὴν ἀπόφαση τοῦ 325μΧ συμφωνοῦν ΟΛΕΣ οἱ Ἐκκλησίες· ποῦ λοιπὸν ὀφείλεται ἡ κραυγαλέα διαφορὰ ἀνατολικοῦ καὶ δυτικοῦ Πάσχα ;
Ἡ χρονολογικὴ διαφοροποίηση ἔγκειται ΣΤΟΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΑΡΙΝΗΣ ΙΣΗΜΕΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΥ.
Οἱ δυτικοὶ ὑπολογίζουν αὐτὰ τὰ άστρονομικά δεδομένα μὲ βάση τὸ ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟ (νέο) ἡμερολόγιο, ἐνῶ οἱ ἀνατολικοὶ μὲ βάση τὸ ΙΟΥΛΙΑΝΟ (παλαιό).
Στὸ σημεῖο αὐτὸ βεβαίως γίνεται σαφὲς ὅτι ὁ διαφορετικὸς ἑορτασμὸς τοῦ Πάσχα ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΑ, ἀλλὰ διαφορὰ στὸν τρόπο άστρονομικῆς μέτρησης.
Ἀπόδειξη περὶ τούτου εἶναι καὶ τὸ ὅτι οἱ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ ΚΑΘΟΛΙΚΟΙ ΚΑΙ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟΙ ΕΟΡΤΑΖΟΥΝ ΤΟ ΠΑΣΧΑ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ δηλ. μὲ τὸ Παλαιό, Ἰουλιανὸ ἡμερολόγιο*.
___
* Ὅταν ἡ Καθολικὴ Ἐκκλησία καθιέρωσε τὸ νέο Γρηγοριανὸ Ἡμερολόγιο, τὸν 16ο αἰ., ἡ ΒΕΝΕΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ζήτησε ἀπὸ τὸ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ τὴν καθιέρωση τοῦ Νέου Ἡμερολογίου καὶ γιὰ τοὺς ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ ΤΩΝ ΒΕΝΕΤΙΚΩΝ ΚΤΗΣΕΩΝ.
Τὸ Πατριαρχεῖο ΑΡΝΗΘΗΚΕ καὶ τότε ἡ Βενετικὴ Διοίκηση ἀποφάσισε γιὰ λόγους τάξεως ΝΑ ΕΟΡΤΑΖΟΥΝ ΚΑΙ ΟΙ ΚΑΘΟΛΙΚΟΙ ΤΩΝ ΒΕΝΕΤΙΚΩΝ ΚΤΗΣΕΩΝ ΤΟ ΠΑΣΧΑ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ.
(Αὐτὸ δὲν ἴσχυε γιὰ τοὺς Καθολικοὺς τῶν ΜΗ βενετικῶν κτήσεων, ἔτσι οἰ ΣΥΡΙΑΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΘΟΛΙΚΟΙ ΕΟΡΤΑΖΑΝ ΤΟ ΠΑΣΧΑ ΜΕ ΤΟ ΓΡΗΓΟΡΙΑΝΟ ΔΥΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ, μὲ συνέπεια ἀπὸ τὴν ἵδρυση τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους τὸ 1830 οι ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΘΟΛΙΚΟΙ νὰ ἑορτάζουν τὸ Πάσχα μαζὶ μὲ τοὺς Δυτικοὺς κατὰ τὸ Γρηγοριανὸ Ἡμερολόγιο.
Ἡ ἀνομοιομορφία αὐτὴ λύθηκε τὸ 1968 χάρη στὴν πρωτοβουλἰα τοῦ Καθ.Ἐπισκ.Κερκύρας σεβ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΒΑΡΘΑΛΙΤΗ κι ἐτσι μὲ τὴν σὺμφωνη γνώμη τῆς ΑΓ.ΕΔΡΑΣ , ἔκτοτε , ἡ ἑν Ἑλλάδι Καθολικὴ Ἐκκλησία ἑορτάζει τὸ Πασχα μαζὶ μὲ τοὺς Ὀρθοδόξους).
Στὸ ζήτημα τοῦ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ φαίνεται ὅμως καὶ ὁ διχασμὸς τῶν ἰδίων τῶν Ὀρθοδόξων καὶ δὲν ἐννοῶ τὸ γνωστὸ θορυβῶδες ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΑΛΑΙΟΗΜΕΡΟΛΟΓΙΤΩΝ.
Ἀπὸ τὸ 1923 μὲ τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ Γρηγοριανοῦ Ἡμερολογίου ἀπό τὴν Πολιτεία, ἡ Ἑλληνικὴ.Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ,ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΚΙΝΗΤΕΣ ΕΟΡΤΕΣ (πχ Χριστούγεννα) ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΟ ΝΕΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ (ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ) ΕΝΩ Γ̣ΙΑ ΤΙΣ ΚΙΝΗΤΕΣ (πχ Πάσχα) ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ (μεσοβέζικες βεβαίως λύσεις τοῦ Μεσοπολέμου λόγῳ πολιτικῶν αἰτίων καὶ κυρίως λόγῳ ΔΟΓΜΑΤΙΚΟΥ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΥ).
_____
ΥΓ. ἡ Α' Οἰκουμενικὴ ἔλαβε αύτὴν τὴν ἀπόφαση ΑΚΡΙΒΩΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΔΕΣΜΕΥΣΕΙ ΤΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΠΑΣΧΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΒΡΑΪΚΟ διότι πολλοὶ μικρασιᾶτες χριστιανοὶ ἑόρταζαν τὸ Πάσχα ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΙΟΥΔΑΙΟΥΣ , κατὰ τὴν Πανσέληνο τῆς ἐαρινῆς ἰσημερίας, τὴν 14η Nisan— ἐξ οὗ καὶ ἡ ὀνομασία τους : <τεσσαρεσδεκατῖτες>
Τὸ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ Εὐαγγέλιο παραδίδει ὅτι ὁ Χριστὸς σταυρώθηκε ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΤΟΥ ΕΒΡΑΪΚΟΥ ΠΑΣΧΑ , τὴν ἡμέρα δηλ. ποὺ οἱ Ἑβραῖοι ἑτοίμαζαν τὸν .ἀμνό γιὰ τὸ βραδυνὸ πασχάλιο Δεῖπνο τῆς 14ης πρὸς 15η ΝΙΣΑΝ (δηλ. τὴν πανσέληνο μετὰ τὴν Ἐαρινὴ Ἰσημερία) .
Αύτὴ τὴν παράδοση τηροῦσε ὡς ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ, ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἱερουσαλὴμ (διοικούμενη ἀπὸ τὸν ΑΔΕΛΦΟΘΕΟ ΙΑΚΩΒΟ ) ποὺ ἀποτελοῦντο ἀπὸ ΙΟΥΔΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ, οἱ ὁποῖοι μετά τὴν καταστροφὴ τῆς ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ τὸ 70μΧ κατέφυγαν στὴν ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ,μὲ συνέπεια ἡ παράδοση αύτὴ νὰ υἱοθετηθεῖ ἐν συνεχείᾳ ,ἀπὸ τὶς Ἐκκλησίες ΟΛΗΣ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.
Ἔτσι οἱ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ χριστιανοὶ γιόρταζαν τὸ Πάσχα ταυτόχρονα μέ τοὺς Ἑβραίους τὴν 14η/15η ΝΙΣΑΝ , ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΣ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ποὺ ἒπεφτε καὶ γιὀρταζαν τὴν ΣΤΑΥΡΩΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ, νηστεύοντας ὅλην τὴν ἡμέρα καὶ τρώγοντας τὸ βράδυ τὸ ἑβραϊκὸ πασχάλιο ἀμνό τοῦ Πάσχα, ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ (τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου) ἀκολουθοῦντες τὴν ἐντολὴ τοῦ Χριστοῦ περὶ τῆς Ἀναμνήσεως τοῦ λυτρωτικοῦ Του θανάτου : < τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν> {Α' ΚΟΡ.11, 25}.ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΕΜΕΙΝΑΝ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ "ΤΕΣΣΑΡΕΣΚΑΙΔΕΚΑΤΙΤΑΙ" {< 14η Νισάν}.
Ἀντιθέτως ,τά ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ παραδίδουν ὅτι ὁ Χριστὸς σταυρώθηκε ΑΝΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΕΒΑΪΚΟΥ ΠΑΣΧΑ , δηλ. τὴν ΕΠΟΜΕΝΗ ΤΗΣ 14ης ΝΙΣΑΝ,τὴν 15η, τὴν ΠΡΩΤΗ ΤΩΝ ΑΖΥΜΩΝ, άφοῦ τὴν 14η Νισὰν ὁ Κύριος εἲχε ἑορτάσει τὸ ἑβραϊκὸ ΠΑΣΧΑ (τρώγοντας τὸ πασχάλιο δεῖπνο) μαζὶ μὲ τοὺς Μαθητές του στὸν "ΜΥΣΤΙΚΟ ΔΕΙΠΝΟ".
[ ΠΑΡΕΚΒΑΣΗ : φαίνεται ΠΡΑΚΤΙΚΑ δύσκολο νὰ συνέβη αὐτὸ ποὺ γρἀφουν τὰ Συνοπτικά —ΣΕ ΗΜΕΡΑ ΑΡΓΙΑΣ ΠΩΣ ΕΓΙΝΑΝ ΟΛΑ ΤΑ ΠΕΡΙ ΤΗΝ ΔΚΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΤΑΥΡΩΣΗ ; —
γι αύτὸ καὶ πιὸ πιθανὴ ἱστορικὰ θεωρεῖται ἀπὸ τοὺς εἰδικούς, ἡ ἐκδοχὴ τοῦ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ,
δηλ. περὶ τοῦ θανάτου τοῦ Ἰησοῦ τὴν 14η Νισάν .]
Τὴν ἐκδοχὴ αὐτὴ τῶν Συνοπτικῶν πάντως ἀκολούθησαν όλες οἱ Ἐκκλησίες τῶν ΕΞ ΕΘΝΩΝ ὡς ἑξῆς·
ἑόρταζαν τὸ Πάσχα ΜΟΝΟ ἠμέρα ΚΥΡΙΑΚΗ, τὴν πρώτη Κυριακὴ μετά τὴν ΕΑΡΙΝΗ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟ {=14η ΝΙΣΑΝ} , τονίζοντας τὸν ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΟ χαρακτῆρα τοῦ Πάσχα κατ'ἀναλογίαν τῆς ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ {=Dies Solis/Sunday}. Ἔτσι οἱ ἐξ ἐθνῶν Ἐκκλησίες νήστευαν τὴν Παρασκευὴ καὶ τὸ Σάββατο ἐνῶ τὴν Κυριακὴ τοῦ Πάσχα ἔτρωγαν τὸ Πσχάλιο Δεῖπνο , ΜΕΤΑ ΤΟ ΜΕΣΟΝΥΚΤΙΟ, ὅπως κάνουμε καὶ μεῖς σήμερα.
ΥΓ2. Πολλοί σημερινοὶ Ὀρθόδοξοι ὑπεραμύνονται τοῦ Παλαιοῦ ΙΟΥΛΙΑΝΟΥ Ἡμερολογίου γιὰ τὸν ἑορτασμὸ τοῦ Πάσχα λέγοντας ὅτι πρέπει ΝΑ ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ ΤΟ ΕΒΡΑΪΚΟ ΠΑΣΧΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ποὺ σημαίνει ὅτι ΑΦΟΥ ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΖΟΥΝ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΑ ΤΟ ΔΙΚΟ ΤΟΥΣ ΠΑΣΧΑ (ὄχι σύμφωνα μὲ άστρονομικὰ δεδομένα, ἀλλὰ μὲ βάση θρησκευτικοὺς κανόνες ) ΕΙΜΑΣΤΕ ΚΙ ΕΜΕΙΣ ΥΠΟΧΡΕΩΜΕΝΟΙ ΝΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟ ΛΑΘΟΣ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ..
Ὅμως τὸ πότε εἶναι ΕΑΡΙΝΗ ΙΣΗΜΕΡΙΑ ἢ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ, θὰ τὸ ὁρίσει ὁ ἱερέας κι ὁ ραββῖνος ἢ ὁ ΑΣΤΡΟΝΟΜΟΣ;
Κι ἂν βγῶ στὴν ταράτσα καὶ δῶ ὅτι ΔΕΝ ὑπάρχει πανσέληνος παρ’ ὅλα τὰ λεγόμενα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἡμερολογίου, τί θὰ πρἐπει νὰ πιστέψω ; Τὶς ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΕΣ προβλέψεις ἢ τὰ μάτια μου ποὺ κοιτοῦν τὴν σελήνη ;
Παντως Α' ΟΙΚ.ΣΥΝΟΔΟΣ εἶχε ἀναθέσει στὸ Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας τὴν ἁνακοίνωση τῆς ἐνιαύσιας ἡμερομηνίας τοῦ Πάσχα, τὴν ὁποἰαν πληροφορεῖτο απὸ τούς ὐπολογισμοὺς τῶν ΑΣΤΡΟΝΟΜΩΝ τῆς περίφημης ΣΧΟΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ τῆς καλὐτερης τοῦ ἀρχαίου κόσμου καὶ τῆς ὁποίας τὰ ἀμφιθέατρα ἦρθαν στὸ φῶς ἀπὸ τὶς ἀνασκαφὲς τῶν ἀρχαιολόγων στὴν σημ. συνοικία Kom El Dikka τῆς Ἀλεξανδρείας (βλ.φωτό)
