"Τεσσαρεσκαιδεκατῖται ": Τὰ Δύο Πάσχα καὶ ἡ Α’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος (325μΧ).—ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ.
Ἐξηγῶ τὴν προϊστορία τοῦ θέματος·
Τὸ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ Εὐαγγέλιο παραδίδει ὅτι ὁ Χριστὸς σταυρώθηκε ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΤΟΥ ΕΒΡΑΪΚΟΥ ΠΑΣΧΑ , τὴν ἡμέρα δηλ. ποὺ οἱ Ἑβραῖοι ἑτοίμαζαν τὸν .ἀμνό γιὰ τὸ βραδυνὸ πασχάλιο Δεῖπνο τῆς 14ης πρὸς 15η ΝΙΣΑΝ (δηλ. τὴν πανσέληνο μετὰ τὴν Ἐαρινὴ Ἰσημερία) .
Αύτὴ τὴν παράδοση τηροῦσε ὡς ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ, ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἱερουσαλὴμ (διοικούμενη ἀπὸ τὸν ΑΔΕΛΦΟΘΕΟ ΙΑΚΩΒΟ ) ποὺ ἀποτελοῦντο ἀπὸ ΙΟΥΔΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ, οἱ ὁποῖοι μετά τὴν καταστροφὴ τῆς ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ τὸ 70μΧ κατέφυγαν στὴν ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ,μὲ συνέπεια ἡ παράδοση αύτὴ νὰ υἱοθετηθεῖ ἐν συνεχείᾳ ,ἀπὸ τὶς Ἐκκλησίες ΟΛΗΣ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.
Ἔτσι οἱ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ χριστιανοὶ γιόρταζαν τὸ Πάσχα ταυτόχρονα μέ τοὺς Ἑβραίους τὴν 14η/15η ΝΙΣΑΝ , ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΣ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ποὺ ἒπεφτε καὶ γιὀρταζαν τὴν ΣΤΑΥΡΩΣΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ, νηστεύοντας ὅλην τὴν ἡμέρα καὶ τρώγοντας τὸ βράδυ τὸ ἑβραϊκὸ πασχάλιο ἀμνό τοῦ Πάσχα, ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ (τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου) ἀκολουθοῦντες τὴν ἐντολὴ τοῦ Χριστοῦ περὶ τῆς Ἀναμνήσεως τοῦ λυτρωτικοῦ Του θανάτου : < τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν> {Α' ΚΟΡ.11, 25}.ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΕΜΕΙΝΑΝ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ "ΤΕΣΣΑΡΕΣΚΑΙΔΕΚΑΤΙΤΑΙ" {< 14η Νισάν}.
Ἀντιθέτως ,τά ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ παραδίδουν ὅτι ὁ Χριστὸς σταυρώθηκε ΑΝΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΕΒΑΪΚΟΥ ΠΑΣΧΑ , δηλ. τὴν ΕΠΟΜΕΝΗ ΤΗΣ 14ης ΝΙΣΑΝ,τὴν 15η, τὴν ΠΡΩΤΗ ΤΩΝ ΑΖΥΜΩΝ, άφοῦ τὴν 14η Νισὰν ὁ Κύριος εἲχε ἑορτάσει τὸ ἑβραϊκὸ ΠΑΣΧΑ (τρώγοντας τὸ πασχάλιο δεῖπνο) μαζὶ μὲ τοὺς Μαθητές του στὸν "ΜΥΣΤΙΚΟ ΔΕΙΠΝΟ".
[ ΠΑΡΕΚΒΑΣΗ : φαίνεται ΠΡΑΚΤΙΚΑ δύσκολο νὰ συνέβη αὐτὸ ποὺ γρἀφουν τὰ Συνοπτικά —ΣΕ ΗΜΕΡΑ ΑΡΓΙΑΣ ΠΩΣ ΕΓΙΝΑΝ ΟΛΑ ΤΑ ΠΕΡΙ ΤΗΝ ΔΚΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΤΑΥΡΩΣΗ ; —
γι αύτὸ καὶ πιὸ πιθανὴ ἱστορικὰ θεωρεῖται ἀπὸ τοὺς εἰδικούς, ἡ ἐκδοχὴ τοῦ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ,
δηλ. περὶ τοῦ θανάτου τοῦ Ἰησοῦ τὴν 14η Νισάν .]
Τὴν ἐκδοχὴ αὐτὴ τῶν Συνοπτικῶν πάντως ἀκολούθησαν όλες οἱ Ἐκκλησίες τῶν ΕΞ ΕΘΝΩΝ ὡς ἑξῆς·
ἑόρταζαν τὸ Πάσχα ΜΟΝΟ ἠμέρα ΚΥΡΙΑΚΗ, τὴν πρώτη Κυριακὴ μετά τὴν ΕΑΡΙΝΗ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟ {=14η ΝΙΣΑΝ} , τονίζοντας τὸν ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΟ χαρακτῆρα τοῦ Πάσχα κατ'ἀναλογίαν τῆς ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ {=Dies Solis/Sunday}. Ἔτσι οἱ ἐξ ἐθνῶν Ἐκκλησίες νήστευαν τὴν Παρασκευὴ καὶ τὸ Σάββατο ἐνῶ τὴν Κυριακὴ τοῦ Πάσχα ἔτρωγαν τὸ Πσχάλιο Δεῖπνο , ΜΕΤΑ ΤΟ ΜΕΣΟΝΥΚΤΙΟ, ὅπως κάνουμε καὶ μεῖς σήμερα.
Τὸ ζήτημα αύτὸ τοῦ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥ ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα δημιούργησε πρόβλημα στὴν Ἐκκλησία περὶ τὸ 150μΧ ἀλλὰ οἱ δύο πλευρὲς, Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ (Πάπας Ἀνίκητος) καὶ οἱ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ (Πολύκαρπος Σμύρνης) ἔμειναν φανατικὰ προσηλωμένες στὶς θέσεις τους, χωρὶς νὰ χωριστοῦν ὅμως ἀπὸ ἀλλήλους.
Μἀλιστα ἐνῶ ὁ Πάπας ΑΝΙΚΗΤΟΣ ἀπέδιδε τὴν πασχάλια παράδοση περὶ τῆς ΚΥΡΙΑΚΗΣ στοὺς "ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥΣ" τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρώμης —ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΑΠ. ΠΕΤΡΟ....—ὀ Σμύρνης ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ & ὅλες οἱ Ἐκκλησίες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἀπέδιδαν τὴν παράδοση περὶ 14ης ΝΙΣΑΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΣ ΗΜΕΡΑΣ, στὸν ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗ ΙΩΑΝΝΗ ὁ ὁποῖος <ἐπὶ τὸ στῆθος τοῦ Κυρίου ἀναπεσών, ὃς ἐγενήθη ἱερεὺς τὸ πέταλον πεφορεκὼς καὶ μάρτυς καὶ διδάσκαλος> {ΕΥΣΕΒΙΟΣ, ΕΚΚΛ.ΙΣΤ. V,24}
Μιὰ δεκαετία ἀργότερα—τὰ γράφω ἐν συνόψει—ὁ Πάπας Βίκτωρ ΑΦΟΡΙΣΕ ΤΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ , χωρὶς ὁμως ὁ ἀφορισμὸς νὰ ἐπιλύσει τὸ ζήτημα, (μάλιστα γέννησε καὶ διαμαρτυρίες ἀπὸ πολλοὺς ἐπισκόπους —πχ.ΕΙΡΗΝΑΙΟΣ —γιὰ τὴν αύστηρότητα τοῦ μέτρου καὶ τὶς ΔΙΧΑΣΤΙΚΕΣ του συνέπειες γιὰ τὴν ενότητα τῶν Ἐκκλησιῶν) ἐνῶ οἱ Μικρασιᾶτες χριστιανοὶ ἀπαντοῦσαν διὰ τῆς Ἐπιστολῆς τοῦ ΠΟΛΥΚΡΑΤΗ ΕΦΕΣΟΥ πρὸς τὸν Πάπα Βίκτωρα σχερικὰ μέ τὴν ἀποστολικὴ παράδοση τους περὶ τοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ Πασχα τὴν 14η Νισὰν τὰ ἑξῆς: < πάντες ἐτήρησαν τὴν ἡμέραν τῆς τεσσαρεσκαιδεκάτης τοῦ πάσχα κατὰ τὸ εὐαγγέλιον, μηδὲν παρεκβαίνοντες, ἀλλὰ κατὰ τὸν κανόνα τῆς πίστεως ἀκολουθοῦντες> {ΕΥΣΕΒΙΟΣ, ΕΚΚΛ.ΙΣΤ. ,ὅ.π.}.
Τελικὰ τὸ ὅλο θέμα ἐπιλύθηκε ἀρκετὰ ἀργότερα ΚΑΤΑ ΤΗΝ Α' ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΔΟ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ (325μΧ) ὅταν οἱ Συνοδικοὶ Ἐπἰσκοποι ἀποφάνθησαν ΟΤΙ ΤΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΠΑΣΧΑ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΜΠΙΠΤΕΙ ΕΠ' ΟΥΔΕΝΙ ΜΕ ΤΟ ΕΒΡΑΪΚΟ ΠΑΣΧΑ,ἀλλὰ νὰ ἑορτάζεται ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΑΡΙΝΗ ΙΣΗΜΕΡΙΑ
καὶ ἀποφάσισαν νὰ ὁρίζεται ἀπὸ τοὺς ΑΣΤΡΟΝΟΜΟΥΣ τῆς Ἐκκλησίας τῆς ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ὁ Πασχάλιος Κύκλος, κι ἄν τύχει ἡ 15η Νισάν (δηλ. τὸ ἑβραϊκὸ Πάσχα) νὰ συμπέσει Κυριακή, τότε τὸ χριστιανικὸ Πάσχα ΝΑ ΜΕΤΑΤΙΘΕΤΑΙ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΚΥΡΙΑΚΗ.
____
ΥΓ. ἡ ἀπόφαση τῆς Α' Οἰκουμενικῆς Συνόδου τῆς Νικαίας (325μΧ) περὶ τοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα τὴν Κυριακὴ μετά τὴν πανσέληνο τῆς ἐαρινῆς ἰσημερὶας, ΔΕΝ ΣΩΘΗΚΕ, τὴν γνωρίζουμε ἀπὸ μεταγενέστερες πηγές.
Βλ. λεπτομέρειες στὸν Π.ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ
