Η "ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ' ΤΟΥ ΙΨΕΝ. —Ζωοποιὸ Ψεῦδος ἢ Φονικὴ Ἀλήθεια ;
Ἡ <Ἀγριόπαπα> τοῦ Ἴψεν γραφεῖσα περὶ τὸ 1884 θεωρεῖται ὡς ἕνα ἀπὸ τὰ ἀριστουργήματα τῆς παγκόσμιας δραματουργίας γιατὶ πέραν τῶν συμβολισμῶν του (ἀγριόπαπια=ζωτικὸ ψεῦδος/ σοφίτα=βυθὸς ψυχῆς) διαπραγματεύεται ἕνα ΑΛΥΤΟ πρόβλημα : τὸ ζἠτημα ἂν ἡ καθαρὴ Ἀλήθεια εἶναι ΠΡΟΤΙΜΗΤΕΑ ἀπὸ τὸ Ζωτικὸ Ψεῦδος πάνω στὸ ὁποῖο θεμελιοῦται ἡ ΥΠΑΡΞΗ ἑνὸς ἀτόμου, μιᾶς οἰκογένειας ἢ μιᾶς κοινωνίας.
Ἡ "ἰλαροτραγωδία" αὐτὴ τοῦ Ἴψεν ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΚΑΘΑΡΣΗ καὶ άφὴνοντας ΑΝΟΙΧΤΟ τὸ παραπάνω ἐρώτημα καταλὴγει ΥΠΟΡΡΗΤΑ στὸ συμπέρασμα ὅτι ὁ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΟ ΟΝ...
Καὶ στόν <ΕΧΘΡΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ> ὁ Ἴψεν ἔχει διαπραγματευτεῖ τὸ πρόβλημα τῆς ΑΛΗΘΕΙΑΣ (ἐκεῖ, σὲ μιὰ λουτρόπολη ὁ γιατρὸς ἀνακαλύπτει ὅτι τὰ νερὰ εἶναι μολυσμένα καὶ ἀποκαλύπτοντας τὴν ἀλήθεια, σώζει τοὺς λουόμενους ἐπισκἐπτες ἀλλὰ καταστρέφει τὸν ἑαυτό του, τοὺς δικούς του καὶ τὸν τόπο του).
Στόν <ΕΧΘΡΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ> ἡ ἀποκάλυψη τῆς Ἀλήθειας σώζει ἀθῶες ψυχές, ἀλλὰ στὴν <ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ> δὲν ὑπάρχει κανένας γιὰ νὰ σωθεῖ· ἐκεῖ τὸ πρόβλημα εἶναι ΔΙΛΗΜΜΑΤΙΚΟ γιατὶ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΔΕΝ ΣΩΖΕΙ ΚΑΝΕΝΑΝ—ΜΟΝΟ ΣΚΟΤΩΝΕΙ.
Ἰδοὺ ἡ ὑπόθεση τοῦ ἔργου ἐν συνόψει·
ὁ ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ ΒΕΛΜΕ γνωρίζει ὅτι ὀ γερο‒ΧΩΚΕΝ ΒΕΛΜΕ ὁ ἔκλυτος ἐργοστασιάρχης πατέρας του ἄφησε ἔγκυο τὴν ὐπηρέτρια ΓΚΙΝΑ ΧΑΝΣΕΝ καὶ γιὰ νὰ "κουκουλώσει" τὸ σκάνδαλο τὴν πάντρεψε μέ τὸ ΓΙΑΛΜΑΡ ΕΚΝΤΑΛ , γυιὸ τοῦ συνεργάτη του ΓΕΡΟ—ΕΚΝΤΑΛ πρώην ὑπολοχαγοῦ (ὁ ὀποῖος μάλιστα πῆγε καὶ φυλακὴ γιὰ μιὰν παράνομη ὑλοτόμηση σὲ δημόσιο δάσος γιὰ τὴν ὀποίαν ὅμως ὑπεύθυνος ἦταν ὁ γερο‒Βὲλμε)
Ἔκτοτε ὅλην τὴν οίκογένεια ΕΚΝΤΑΛ τὴν συντηρεῖ ὁ ἐργοστασιάρχης Βέλμε ἐνῶ γιὰ ὅλα αὐτὰ ὁ ΓΙΑΛΜΑΡ ἔχει πλἠρη ἄγνοια....
Ἡ ΓΚΙΝΑ γέννησε τὴν κόρη τοὺ γερο—Βέλμε, τὴν ΕΝΤΒΙΓΚ, ἡ ὁποία ΛΑΤΡΕΥΕΙ ΤΟΝ ΝΟΜΙΖΟΜΕΝΟ ΠΑΤΕΡΑ ΤΗΣ Γιάλμαρ—καὶ ἀντιστρόφως.
Ὅταν φτάνει στὴν πόλη ὁ ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ , ὁ γυιὸς τοῦ γερο—Βέλμε, ἡ ΕΝΤΒΙΓΚ εἶναι ἤδη 14χρονη
(ὁ ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ ἔχει ἐγκαταλείψει τὴν πατρικὴ ἑστία ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ποὺ ἠ μητέρα του πέθανε ἐξαιτίας τῆς στεναχώριας της γιὰ τὴν παρὰνομη σχἐση τοῦ πατέρα του γερο‒Βέλμε μέ τὴν ὐπηρὲτρια του ΓΚΙΝΑ καὶ μᾶλλον ἐπιστρέφει ἐπιζητῶντας ἐκδίκηση γιὰ τὴν μητέρα του...)
Καὶ πρἀγματι ὁ ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ μόλις μαθαίνει ὅτι ὁ ΓΙΑΛΜΑΡ ἔχει παντρευτεῖ τὴν ὑπηρέτρια ἐρωμένη τοῦ πατέρα του ΓΚΙΝΑ ἀποφασίζει νὰ τοῦ ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙ ΟΛΗΝ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ μέ κίνδυνο βεβαίως νὰ γκρεμίσει τὴν οἰκογενειακὴ εύτυχία του τὴν ΘΕΜΕΛΙΩΜΕΝΗ ΣΤΟ ΨΕΥΔΟΣ.
Λέει ὀ Γκρέγκερς <ἔχω κατά νοῦ νὰ ἀνοίξω τὰ μάτια τοῦ Γιάλμαρ> καὶ πραγματικὰ τὸ κάνει αύτὸ ἀποδεικνύοντας ὅτι ἡ 14χρονη ΕΝΤΒΙΓΚ δὲν εἶναι κόρη τοῦ Γιάλμαρ ἀλλὰ τοῦ πατέρα του γερο‒Βέλμε γιατὶ πάσχει ἀπὸ τὴν ἴδια όφθαλμολογικὴ ἀσθἐνεια μέ αὐτὸν (συχνὰ ὀ Ἴψεν χρησιμοποιεῖ τὸ θἐμα τῆς ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑΣ στὰ ἔργα του—βλ."Βρυκόλακες"—ΠΡΙΝ Γ̣ΙΝΟΥΝ ΕΥΡΕΩΣ ΓΝΩΣΤΕΣ ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΤΟΥ ΜΕΝΤΕΛ...).
Τελικὰ ἕνα γράμμα τοῦ γερο‒Βέλμε ποὺ ἀφήνει ἰσόβια δωρεὰ στὴν μικρὴ ΕΝΤΒΙΓΚ, πείθει ὀλοκληρωτικὰ τὸν Γιάλμαρ ὅτι ἠ μικρὴ ΔΕΝ εἶναι δικό του παιδὶ ἀλλὰ τοῦ ἐργοστασιάρχη γερο‒Βέλμε ΚΑΙ ΟΛΗ Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΡΡΕΕΙ ....
Ἀποδιώχνει ἀπὸ κοντά του τὴν μικρή (ποὺ τὸν λατρεύει) ἀποκαλῶντας την <παρείσακτη>....
Τελικὰ ὅταν ἡ μικρὴ ΕΝΤΒΙΓΚ μαθαίνει τὴν ἀλήθεια, ὅτι δηλ. δεν εἶναι κόρη τοῦ ΓΙΑΛΜΑΡ, τοῦ νομιζόμενου πατέρα της καὶ χάνοντας τὴν ἀγάπη του, ΑΥΤΟΚΤΟΝΕΙ ΣΤΗΝ ΣΟΦΙΤΑ ΟΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΤΗΣ ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ...
Συμβολικὸς βεβαίως ὁ ρόλος τῆς ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑΣ ποὺ φυλᾶ ἡ οἰκογένεια στήν... σοφίτα , τὴν ὁποἰαν σὲ ἀνύποπτο χρόνο ἡ μικρὴ ΕΝΤΒΙΓΚ—ποὺ λατρεύει τὴν ἀγριὸπαπια—τὴν ἀποκαλεῖ <ΒΥΘΟ>.
Ἀνέφερα παραπάνω τὸν συμβολισμό τῆς ἀγριόπαπιας ὡς ψεύδους: Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑΛΜΑΡ ΕΚΝΤΑΛ ΖΕΙ ΠΑΝΩ ΣΕ ΕΝΑ ΨΕΜΑ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΙ Η ΚΡΥΜΜΕΝΗ ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ ΣΤΗΝ ΣΟΦΙΤΑ—ΒΥΘΟ .
Ὅταν ἀκούστηκε ὁ πυροβολισμὸς τῆς αύτοκτονίας τῆς 14χρονης ΕΝΤΒΙΓΚ ὅλοι νόμισαν ὅτι ἡ μικρὴ ΘΥΣΙΑΣΕ ΤΗΝ ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ ποὺ ὑπεραγαποῦσε—καθ’ ὑπόδειξιν τοῦ ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ— ΓΙΑ ΝΑ ΚΕΡΔΙΣΕΙ ΠΑΛΙ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ (θετοῦ) ΠΑΤΕΡΑ ΤΗΣ, βάζοντας τὸν παπποῦ της (πατέρα τοῦ Γιάλμαρ) νά τὴν πυροβολήσει .
ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΑΝ ΟΛΟΙ ΤΗ ΤΡΑΓΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ
ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ ΤΗΣ ΜΙΚΡΗΣ ΕΝΤΒΙΓΚ
ΟΤΑΝ ΗΡΘΕ Ο ΓΕΡΟ —ΕΚΝΤΑΛ ΑΠΟ ΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ ΤΟΥ καὶ ὄχι ἀπὸ τὴν σοφίτα...
Τελικὰ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΠΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΟΤΑΝ Ο ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ ΑΠΟΔΕΙΧΤΗΚΕ ΦΟΝΙΚΗ...
Τὴν ἀντίθετη ἄποψη ἀπὸ αύτὴν τοῦ ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ ἐκπροσωπεῖ ὀ γιατρὸς ΡΕΛΛΙΓΚ ὁ ὁποῖος διατηροῦσε τὸν Γιάλμαρ κοιμισμένο μέσα στὸ ζωτικὸ ψεῦδος του ἀλλὰ ΕΥΤΥΧΗ.
Καὶ λίγο πρὶν τὴν αύτοκτονία τῆς μικρῆς λέει στὸν ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ ποὺ τοῦ μιλᾶ γιὰ τὸ ΙΔΑΝΙΚΟ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ὅτι τὰ ίδανικά εἶναι ΨΕΜΑΤΑ {<μὴν μεταχειρίζεστε τὴν ξενικὴ λέξη Ἰδανικά· ἔχουμε γι αὐτὸ τὴν ὡραία νορβηγική μας λἐξη ΨΕΜΑΤΑ>} . Καὶ ὁλοκληρώνει λέγοντας:
<ΑΝ ΑΦΑΙΡΕΣΕΤΕ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΟ ΑΝΘΡΩΠΟ ΤΟ ΖΩΤΙΚΟ ΨΕΜΑ ΤΟΥ, ΑΦΑΙΡΕΙΤΕ ΜΑΖΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ ΤΟΥ>.
Διλημματικὴ ἠ <ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ> τοῦ Ἴψεν (πολλοὶ λένε ὅτι ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΙΔΙΟΣ Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ) τελικὰ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΑ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΔΙΛΗΜΜΑ: Ζωοποιὸν Ψεῦδος ἢ Φονικὴ Ἀλήθεια;
Καὶ ἡ μὴ ἀπάντηση ἀποκαλύπτει ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι στὴν πραγματικότητα μιὰ ἐλλατωματικὴ ὕπαρξη ποὺ χρειάζεται εἲτε ΖΩΤΙΚΑ ΨΕΥΔΗ γιὰ νὰ ζήσει, εἴτε ΙΔΑΝΙΚΑ —δηλ. ἰδέες—ποὺ σκοτώνουν....
______
ΥΓ. ἡ μετάφραση στὰ παραπάνω ἀποσμάσματα εἶναι τοῦ Β.ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ.
