Η "ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ' ΤΟΥ ΙΨΕΝ. —Τὰ ἰδανικὰ ἀποτελοῦν ψεύδη καὶ ἡ ἀλήθεια σκοτώνει...
Ἡ <Ἀγριόπαπα> τοῦ Ἴψεν γραφεῖσα περὶ τὸ 1884 θεωρεῖται ὡς ἕνα ἀπὸ τὰ ἀριστουργήματα τῆς παγκόσμιας δραματουργίας γιατὶ πέραν τῶν συμβολισμῶν του (ἀγριόπαπια=ζωτικὸ ψεῦδος/ σοφίτα=βυθὸς ψυχῆς) διαπραγματεύεται ἕνα ΑΛΥΤΟ πρόβλημα : τὸ ζἠτημα ἂν ἡ καθαρὴ Ἀλήθεια εἶναι ΠΡΟΤΙΜΗΤΕΑ ἀπὸ τὸ Ζωτικὸ Ψεῦδος πάνω στὸ ὁποῖο θεμελιοῦται ἡ ΥΠΑΡΞΗ ἑνὸς ἀτόμου, μιᾶς οἰκογένειας ἢ μιᾶς κοινωνίας.
Ἡ "ἰλαροτραγωδία" αὐτὴ τοῦ Ἴψεν ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΚΑΘΑΡΣΗ καὶ άφὴνοντας ΑΝΟΙΧΤΟ τὸ παραπάνω ἐρώτημα καταλὴγει ΥΠΟΡΡΗΤΑ στὸ συμπέρασμα ὅτι ὁ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΟ ΟΝ...
Καὶ στόν <ΕΧΘΡΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ>* ὁ Ἴψεν ἔχει διαπραγματευτεῖ τὸ πρόβλημα τῆς ΑΛΗΘΕΙΑΣ (ἐκεῖ, σὲ μιὰ λουτρόπολη ὁ γιατρὸς ἀνακαλύπτει ὅτι τὰ νερὰ εἶναι μολυσμένα καὶ ἀποκαλύπτοντας τὴν ἀλήθεια, σώζει τοὺς λουόμενους ἐπισκἐπτες ἀλλὰ καταστρέφει τὸν ἑαυτό του, τοὺς δικούς του καὶ τὸν τόπο του).
Στόν <ΕΧΘΡΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ> ἡ ἀποκάλυψη τῆς Ἀλήθειας σώζει ἀθῶες ψυχές, ἀλλὰ στὴν <ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ> δὲν ὑπάρχει κανένας γιὰ νὰ σωθεῖ· ἐκεῖ τὸ πρόβλημα εἶναι ΔΙΛΗΜΜΑΤΙΚΟ γιατὶ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΔΕΝ ΣΩΖΕΙ ΚΑΝΕΝΑΝ—ΜΟΝΟ ΣΚΟΤΩΝΕΙ.
Ἰδοὺ ἡ ὑπόθεση τοῦ ἔργου ἐν συνόψει·
ὁ ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ ΒΕΛΜΕ γνωρίζει ὅτι ὀ γερο‒ΧΩΚΕΝ ΒΕΛΜΕ ὁ ἔκλυτος ἐργοστασιάρχης πατέρας του ἄφησε ἔγκυο τὴν ὐπηρέτρια ΓΚΙΝΑ ΧΑΝΣΕΝ καὶ γιὰ νὰ "κουκουλώσει" τὸ σκάνδαλο τὴν πάντρεψε μέ τὸ ΓΙΑΛΜΑΡ ΕΚΝΤΑΛ , γυιὸ τοῦ συνεργάτη του ΓΕΡΟ—ΕΚΝΤΑΛ πρώην ὑπολοχαγοῦ (ὁ ὀποῖος μάλιστα πῆγε καὶ φυλακὴ γιὰ μιὰν παράνομη ὑλοτόμηση σὲ δημόσιο δάσος γιὰ τὴν ὀποίαν ὅμως ὑπεύθυνος ἦταν ὁ γερο‒Βὲλμε)
Ἔκτοτε ὅλην τὴν οίκογένεια ΕΚΝΤΑΛ τὴν συντηρεῖ ὁ ἐργοστασιάρχης Βέλμε ἐνῶ γιὰ ὅλα αὐτὰ ὁ ΓΙΑΛΜΑΡ ἔχει πλἠρη ἄγνοια....
Ἡ ΓΚΙΝΑ γέννησε τὴν κόρη τοὺ γερο—Βέλμε, τὴν ΕΝΤΒΙΓΚ, ἡ ὁποία ΛΑΤΡΕΥΕΙ ΤΟΝ (ΝΟΜΙΖΟΜΕΝΟ) ΠΑΤΕΡΑ ΤΗΣ Γιάλμαρ—καὶ ἀντιστρόφως.
Ὅταν φτάνει στὴν πόλη ὁ ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ , ὁ γυιὸς τοῦ γερο—Βέλμε, ἡ ΕΝΤΒΙΓΚ εἶναι ἤδη 14χρονη (ὁ ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ ἔχει ἐγκαταλείψει τὴν πατρικὴ ἑστία ἀπὸ τὴν ἐποχὴ ποὺ ἠ μητέρα του πέθανε ἐξαιτίας τῆς στεναχώριας της γιὰ τὴν παρὰνομη σχἐση τοῦ πατέρα του γερο‒Βέλμε μέ τὴν ὐπηρὲτρια του ΓΚΙΝΑ καὶ μᾶλλον ἐπιστρέφει ἐπιζητῶντας ἐκδίκηση γιὰ τὴν μητέρα του...)
Καὶ πρἀγματι ὁ ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ μόλις μαθαίνει ὅτι ὁ ΓΙΑΛΜΑΡ ἔχει παντρευτεῖ τὴν ὑπηρέτρια ἐρωμένη τοῦ πατέρα του ΓΚΙΝΑ ἀποφασίζει νὰ τοῦ ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙ ΟΛΗΝ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ μέ κίνδυνο βεβαίως νὰ γκρεμίσει τὴν οἰκογενειακὴ εύτυχία του τὴν ΘΕΜΕΛΙΩΜΕΝΗ ΣΤΟ ΨΕΥΔΟΣ.
Λέει ὀ Γκρέγκερς <ἔχω κατά νοῦ νὰ ἀνοίξω τὰ μάτια τοῦ Γιάλμαρ> καὶ πραγματικὰ τὸ κάνει αύτὸ ἀποδεικνύοντας ὅτι ἡ 14χρονη ΕΝΤΒΙΓΚ δὲν εἶναι κόρη τοῦ Γιάλμαρ ἀλλὰ τοῦ πατέρα του γερο‒Βέλμε γιατὶ πάσχει ἀπὸ τὴν ἴδια όφθαλμολογικὴ ἀσθἐνεια μέ αὐτὸν.*
Τελικὰ ἕνα γράμμα τοῦ γερο‒Βέλμε ποὺ ἀφήνει ἰσόβια δωρεὰ στὴν μικρὴ ΕΝΤΒΙΓΚ, πείθει ὀλοκληρωτικὰ τὸν Γιάλμαρ ὅτι ἠ μικρὴ ΔΕΝ εἶναι δικό του παιδὶ ἀλλὰ τοῦ ἐργοστασιάρχη γερο‒Βέλμε ΚΑΙ ΟΛΗ Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΚΑΤΑΡΡΕΕΙ ....
Ἀποδιώχνει ἀπὸ κοντά του τὴν μικρή (ποὺ τὸν λατρεύει) ἀποκαλῶντας την <παρείσακτη>....
Τελικὰ ὅταν ἡ μικρὴ ΕΝΤΒΙΓΚ μαθαίνει τὴν ἀλήθεια, ὅτι δηλ. δεν εἶναι κόρη τοῦ ΓΙΑΛΜΑΡ, τοῦ νομιζόμενου πατέρα της καὶ χάνοντας τὴν ἀγάπη του, ΑΥΤΟΚΤΟΝΕΙ ΣΤΗΝ ΣΟΦΙΤΑ ΟΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΤΗΣ ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ...
Συμβολικὸς βεβαίως ὁ ρόλος τῆς ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑΣ ποὺ φυλᾶ ἡ οἰκογένεια στήν... σοφίτα , τὴν ὁποἰαν σὲ ἀνύποπτο χρόνο ἡ μικρὴ ΕΝΤΒΙΓΚ—ποὺ λατρεύει τὴν ἀγριὸπαπια—τὴν ἀποκαλεῖ <ΒΥΘΟ>.
Ἀνέφερα παραπάνω τὸν συμβολισμό τῆς ἀγριόπαπιας ὡς ψεύδους: Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑΛΜΑΡ ΕΚΝΤΑΛ ΖΕΙ ΠΑΝΩ ΣΕ ΕΝΑ ΨΕΜΑ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΣΥΜΒΟΛΙΖΕΙ Η ΚΡΥΜΜΕΝΗ ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ ΣΤΗΝ ΣΟΦΙΤΑ—ΒΥΘΟ .
Ὅταν ἀκούστηκε ὁ πυροβολισμὸς τῆς αύτοκτονίας τῆς 14χρονης ΕΝΤΒΙΓΚ ὅλοι νόμισαν ὅτι ἡ μικρὴ ΘΥΣΙΑΣΕ ΤΗΝ ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ ποὺ ὑπεραγαποῦσε—καθ’ ὑπόδειξιν τοῦ ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ— ΓΙΑ ΝΑ ΚΕΡΔΙΣΕΙ ΠΑΛΙ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ (θετοῦ) ΠΑΤΕΡΑ ΤΗΣ, βάζοντας τὸν παπποῦ της (πατέρα τοῦ Γιάλμαρ) νά τὴν πυροβολήσει .
ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΑΝ ΟΛΟΙ ΤΗ ΤΡΑΓΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ, ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ ΤΗΣ ΜΙΚΡΗΣ ΕΝΤΒΙΓΚ ΟΤΑΝ ΗΡΘΕ Ο ΓΕΡΟ —ΕΚΝΤΑΛ ΑΠΟ ΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ ΤΟΥ καὶ ὄχι ἀπὸ τὴν σοφίτα...
Τελικὰ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΠΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΟΤΑΝ Ο ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ ΑΠΟΔΕΙΧΤΗΚΕ ΦΟΝΙΚΗ...
Τὴν ἀντίθετη ἄποψη ἀπὸ αύτὴν τοῦ ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ ἐκπροσωπεῖ ὀ γιατρὸς ΡΕΛΛΙΓΚ ὁ ὁποῖος διατηροῦσε τὸν Γιάλμαρ κοιμισμένο μέσα στὸ ζωτικὸ ψεῦδος του ἀλλὰ ΕΥΤΥΧΗ.
Καὶ λίγο πρὶν τὴν αύτοκτονία τῆς μικρῆς λέει στὸν ΓΚΡΕΓΚΕΡΣ ποὺ τοῦ μιλᾶ γιὰ τὸ ΙΔΑΝΙΚΟ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ὅτι τὰ ίδανικά εἶναι ΨΕΜΑΤΑ {<μὴν μεταχειρίζεστε τὴν ξενικὴ λέξη Ἰδανικά· ἔχουμε γι αὐτὸ τὴν ὡραία νορβηγική μας λἐξη ΨΕΜΑΤΑ>} . Καὶ ὁλοκληρώνει λέγοντας:
<ΑΝ ΑΦΑΙΡΕΣΕΤΕ ΑΠΟ ΕΝΑΝ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΟ ΑΝΘΡΩΠΟ ΤΟ ΖΩΤΙΚΟ ΨΕΜΑ ΤΟΥ, ΑΦΑΙΡΕΙΤΕ ΜΑΖΙ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ ΤΟΥ>.
Διλημματικὴ ἠ <ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ> τοῦ Ἴψεν (πολλοὶ λένε ὅτι ΑΓΡΙΟΠΑΠΙΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΙΔΙΟΣ Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ) τελικὰ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΑ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΔΙΛΗΜΜΑ: Ζωοποιὸν Ψεῦδος ἢ Φονικὴ Ἀλήθεια;
Καὶ ἡ μὴ ἀπάντηση ἀποκαλύπτει ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι στὴν πραγματικότητα μιὰ ἐλλατωματικὴ ὕπαρξη ποὺ χρειάζεται εἲτε ΖΩΤΙΚΑ ΨΕΥΔΗ γιὰ νὰ ζήσει, εἴτε ΙΔΑΝΙΚΑ —δηλ. ἰδέες—ποὺ σκοτώνουν....
_______________________________________
______________________
* Ἄν πρέπει νὰ διαβάσει κάποιος μόνο ΕΝΑ βιβλίο στὴν ζωή του ,πρἐπει νὰ διαβάσει τὸν ΕΧΘΡΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ τοῦ τιτάνα ΙΨΕΝ (μετὰ τοὺς ἀρχαίους Τραγικοὺς καὶ τὸν Σαίξπηρ, εἶναι αύτός).
Ἡ ὑπόθεση λαμβάνει χώρα σὲ μιὰν παράκτια πόλη τῆς νότιας Νορβηγίας. Ὁ τόπος ζεῖ ἀπὸ τὸν τουρισμὸ τῶν ΛΟΥΤΡΩΝ τὰ ὁποῖα ὅμως ,ὅπως ἀνακαλύπτει ὁ ΓΙΑΤΡΟΣ ΤΟΜΑΣ ΣΤΟΚΜΑΝ, ἔχουν μολυνθεῖ ἀπὸ τὰ παρακείμενα ἐργοστάσια.
Τότε προκύπτει τὸ δίλημμα στὸν γιατρό, ἄν πρἐπει νὰ πεῖ τὴν ΑΛΗΘΕΙΑ καταστρέφοντας τὴν ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ του (στὴν ὁποία Δήμαρχος εἶναι ὁ ἀδελφός του Πέτερ) ἢ νὰ ἀποκρύψει τὸ γεγονὸς γιὰ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ὅπου ζεῖ καὶ ἡ ὁποία ἐξαρτᾶται οἰκονομικὰ ἀπὸ τὸν τουρισμὸ τῶν λουτρῶν .
Ο ΓΙΑΤΡΟΣ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ ΟΤΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΟΛΑ ΚΙ ΑΣ ΧΑΘΕΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΟΠΟΥ ΖΕΙ..
Ἔτσι ἔρχεται ἀντιμέτωπος μὲ ΟΛΟΥΣ ·
τὸν ἀδελφό του, τὴν οἰκογένεια του καθὼς ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ ΤΩΝ ΣΥΜΠΟΛΙΤΩΝ ΤΟΥ, οἱ ὁποῖοι προτιμοῦν ΤΗΝ ΑΠΟΣΙΩΠΗΣΗ τῆς Ἀλήθειας χάριν τῆς ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ τους. Τελικὰ ὁ Γιατρὸς Στόκμαν διαφωνῶντας μὲ τὴν ΜΑΖΑ τοῦ πλήθους, ἀνακηρύσσεται ὡς ΕΝΑΣ ΕΧΘΡΟΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ.
Στὸ τέλος ΜΟΝΟΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΟΛΩΝ καταστρέφεται καὶ ΟΛΟΙ τὸν ἐγκαταλείπουν φωνάζοντας ΟΤΙ ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΕΙΝΑΙ ΜΕ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΛΩΝ καὶ ὄχι μὲ τὸ μέρος τοῦ ΕΝΟΣ.
Ὅμως ὁ γιατρὸς ΣΤΟΚΜΑΝ ἀπαντᾶ :
" Ἡ πλειοψηφία δὲν μπορεῖ νἄχει ποτέ τὸ δίκιο μὲ τὸ μέρος της. Ποτέ, τ'ἀκοῦτε;! Εἶν' ενα ἀπ' τὰ κοινωνικά ψεύδη ποὺ κάθε ἐλεύθερα σκεπτόμενος ἄνθρωπος πρέπει νὰ τινάξει ἀπὸ πάνω του. Ἀπό τι ἀποτελεῖται σὲ μιὰν χώρα ἡ πλειονότητα τῶν κατοίκων; Ἀπ' τοὺς ἔξυπνους ή τοὺς βλάκες; Νομίζω, συμφωνοῡ́με πὼς βλάκες εἶν' ἡ μεγάλη μᾶζα στὴ γῆ. Ὁμως, διάολε, ποτέ καὶ πουθενὰ δὲν γίνεται νὰ κυβερνᾶν οἱ βλάκες τοὺς ἐξυπνους!"
Ὁ Στόκμαν βεβαίως καταστράφηκε ἐπαγγελματικὰ καὶ οίκογενειακά, ἀλλὰ τὸ τέλος οὔτε ἡ Πόλη χάρηκε τὴ νίκη της, διότι μαθεύτηκε τὸ πρόβλημα τῶν μολυσμένων λουτρῶν καὶ κανεὶς πιὰ τουρίστας δέν ἔρχεται στὴν πόλη...
Τὰ μεγάλα κείμενα δὲν ἔχουν happy end ·
στὸν ΕΧΘΡΟ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ὁ Ἴψεν δείχνει τὴν ΤΡΑΓΙΚΟΤΗΤΑ τῆς Ἀλήθειας ἡ ὁποία στὸ τέλος καταστρἐφει ΚΑΙ τοὺς ὑπερασπιστές της ΚΑΙ ὅσους τὴν ἀρνοῦνται.
Μόνο ποὺ οἱ πρῶτοι ἔκαναν τὸ καθῆκον τους ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ, ἐνῶ οἱ δεύτεροι τὸ ἀρνήθηκαν ΕΝΩ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΠΡΑΞΟΥΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ, ἀγνοῶντας ὅτι ἡ ΑΛΗΘΕΙΑ ΕΧΕΙ ΤΗΝ ΣΥΝΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΝΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΤΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΗ..
_____
ΥΓ. ἡ μετάφραση στὰ παραπάνω ἀποσμάσματα εἶναι τοῦ Β.ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ.
____________
ΥΓ2 Πρὶν δημοσιοποιηθοῦν καὶ γίνουν ἀποδεκτὰ τὰ πορίσματα τοῦ Μέντελ** γιὰ τὴν ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ, ἔγραψε ὀ Ἴψεν στούς "ΒΡΥΚΟΛΑΚΕΣ" {Gengagere =αὐτοὶ ποὺ περπατοῦν ξανὰ στὴ γῆ/ 1881 } τά ἑξῆς ἐκπληκτικά:
<ὅλοι εἴμαστε βρυκόλακες.
Ὅ,τι βρυκολακιάζει μέσα μας δὲν εἶναι μόνον αὐτὸ ποὺ κληρονομήσαμε ἀπὸ τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα μας . Εἰναι κι ἕνας σωρὸς παλιές, νεκρές ἰδέες κι ἕνας σωρὸς παλιές, νεκρὲς πεποιθήσεις. Δέν ζοῦνε μέσα μας κι ὅμως ὑπάρχουν μέσα στὸ αἷμα μας καὶ δέν μποροῦμε νὰ λυτρωθοῦμε ἀπὸ αὐτές...>
_______
**οἱ ἐργασὶες τοῦ Μέντελ πρωτοπαρουσιάστηκαν τὸ 1865, ἀλλὰ ἡ ἐπιστημονικὴ κοινότητα τὶς ἀγνόησε καὶ μόλις τὸ 1900 δημοσιοποίηθηκαν εὐρέως κι ἔγιναν ἀποδεκτὰ τὰ πορίσματα τους.
