ΚΑΛΕΣ, ΚΑΚΕΣ & ΑΘΛΙΕΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ (γιὰ νέους φιλολόγους—καὶ ὄχι μὸνο..)
Ἐν συντομίᾳ καὶ ευθέως·
τὸ πρόβλημα τῶν νεοελληνικῶν μεταφράσεων εἶναι παλιὸ καὶ ἔγκειται—κυρίως—στὸ γεγονὸς τῆς ἐπικρἀτησης τοῦ ΨΥΧΑΡΙΣΜΟΥ στοὺς ἀνθρώπους τοῦ πνεύματος (τἐλη 19ου καὶ ἀρχὲς 20ου αἰ.) καὶ στὴν ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ τοῦ γλωσσικοῦ μας προβλήματος {καθαρεύουσα ΚΟΡΑΗ="συντηρητικοί" —δημοτικὴ ΣΟΛΩΜΟΥ="προοδευτικοί"} καθὼς καὶ στὸ ὅτι ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΞΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ ἀλλὰ ΠΡΟΓΕΝΕΣΤΕΡΗ ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΕΝΙΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ.
Ὁ Ἰω.Ψυχἀρης— ἂν καὶ ἦταν καλὸς γλωσσολόγος, διαπρέψας ἐν Παρισίοις— ΕΙΠΕ ΚΑΙ ΕΓΡΑΨΕ ΧΟΝΤΡΑΔΕΣ προσπαθῶντας νὰ ΘΕΣΕΙ Ο ΙΔΙΟΣ ΚΑΝΟΝΕΣ στὴν καθομιλουμἐνη γλῶσσα μετατρἐποντας τὸ γλωσσικὸ σὲ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ζήτημα ὀρίζοντας πχ. ὁ Παρθενὼν νὰ λέγεται Παρθενός, ἡ περικεφαλαία, περκεφαλιά, οἰ ἄνθρωποι, ἀθρῶποι κλπ ΕΞΩΦΡΕΝΙΚΑ καὶ νὰ γράφονται, ὀ δεύτερος , δέφτερος, ὁ αὐτός, ἀφτός, τὸ παύω, πάβω,ἡ εὐκολία, ἐφκολία, ἡ Εὐρώπη, Ἐβρώπη κλπ ΚΑΤΑΡΓΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΔΙΦΘΟΓΓΟΥΣ αὐθαιρέτως ,τὴν ἴδια ὥρα ποὺ ὁ ἀθεόφοβος ΔΙΑΤΗΡΟΥΣΕ ΤΟ ΗΤΑ ΜΕ ΥΠΟΓΕΓΡΑΜΜΕΝΗ ΣΤΗΝ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ {πχ. νὰ κάμῃ} καὶ ΤΗΝ ΔΑΣΕΙΑ ΣΤΟ "Ρ" {πχ. ἀῤῥωστιάρικο}*...
Τὸ ψυχαρισμὸ ἀποδέχτηκαν ὅλοι οἱ λεγόμενοι "προοδευτικοί" συγγραφεῖς καὶ μὲ μιὰ τέτοια ΦΤΙΑΧΤΗ ΚΑΙ ΑΘΛΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗ προσπάθησαν νὰ μεταφράσουν ἀρχαῖα κείμενα . Ἔτσι ὁ ΑΘΛΙΟΣ Δ.ΓΛΗΝΟΣ—ποὺ πρότεινε τὸ 1930 μὲ ἄρθρο του στήν "Πρωτοπορἰα" τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ ...λατινικοῦ ἀλφαβήτου στὴν νεοελληνική—μεταφράζει τό <καὶ πάλαι τὸ πρότερον> τοῦ πλατωνικοῦ "Σοφιστῆ" μὲ τό <ἀπ'ἀνέκαθε>
{ΔΕΝ ΗΞΕΡΕ Ο ΣΟΦΟΣ ΓΛΗΝΟΣ ΟΤΙ Η ΚΑΤΑΛΗΞΗ —ΘΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ "ΑΠΟ" ; } ἐνῶ οἱ σοφολογιώτατοι ΚΑΚΡΙΔΗΣ—ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ κατακρεούργησαν τὴν ΟΔΥΣΣΕΙΑ μέ μιὰν δημοτικὴ τῆς ΣΦΑΛΙΑΡΑΣ μεταφράζοντας ΚΑΤΑ ΑΘΛΙΟΝ ΤΡΟΠΟ μέ λἐξεις ὅπως "ΑΠΑΥΤΑ" ἤ "ΠΡΙΧΟΥ" : <ἐξὸν τὸν Ποσειδῶνα· πού ἄπαυτα τοῦ θεϊκοῦ Ὀδυσσέα /θυμὸ κρατοῦσε στὴν πατρίδα του πριχοῦ διαγείρει πίσω> {α,20}
[Τὸ πρωτότυπο τοῦ ὁμηρικοῦ κειμένου τῆς Ὀδύσσειας εἶναι : <νόσφι Ποσειδάωνος· ὁ δ' ἀσπερχὲς μενέαινεν ἀντιθέῳ Ὀδυσῆϊ πάρος ἣν γαῖαν ἱκέσθαι> {α,20) ]
Ὅμως καὶ ὅσοι χρησιμοποιίησαν ΜΕΤΡΙΟΠΑΘΩΣ τὴν γλῶσσα (χωρὶς πολιτικοποιήσεις καὶ παραπομπὲς σὲ "προοδευτικούς" δημοτικιστὲς ὴ "συντηρητικούς" καθαρευουσιάνους) ὅπως πχ. ὁ ΑΓΓΕΛΟΣ ΒΛΑΧΟΣ στὸν ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ , ΥΠΕΠΕΣΑΝ ΣΕ ΛΑΘΗ ΛΟΓΩ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΑΓΝΟΙΑΣ.·πχ. ὁ Βλάχος μεταφράζει τὸ γνωστὸ ἐδάφιο τοῦ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ <καὶ ὄνομα μὲν διὰ τὸ μὴ ἐς ὀλίγους ἀλλ᾽ ἐς πλείονας οἰκεῖν δημοκρατία κέκληται> {2,37} ὡς ἑξῆς·
<τὸ πολίτευμα μας καλεῖται δημοκρατία ἐπειδὴ τὴν ἐξουσία δὲν τὴν ἀσκοῦν λίγοι πολῖτες ἀλλὰ ὅλος ὁ λαός> .
Κατ'άρχὰς τὸ ρῆμα <οἰκῶ> στὰ ἀρχαῖα σημαίνει "διοικῶ" καὶ τὸ κείμενο τοῦ Θουκυδίδη δὲν γράφει "ὄλος ὁ λαός" ἀλλὰ οἱ "ΠΟΛΛΟΙ" {=ἐς πλείονας οἰκεῖν}. Οἱ πλείονες (ὁ δῆμος) ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΣ Ο ΛΑΟΣ διότι δὲν ἦταν πολῖτες οἱ γυναῖκες, οἱ δοῦλοι, οἱ μέτοικοι (ξένοι).
Βεβαίως ὅλα αύτὰ ἀπαιτοῦν ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ γνώσεις ποὺ ὁ Βλάχος ἢ δὲν εἶχε ἢ εἶχε, ἀλλὰ δὲν κατεῖχε .
Ἀπὸ τὴν ἂλλη μεριὰ ὁ δημοτικιστὴς ΕΛΕΥΘ.ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ μεταφράζει ΣΕ ΚΑΘΑΡΕΥΟΥΣΑ ΤΟΝ ΕΠΙΤΑΦΙΟ ΕΚ ΤΗΣ...ΑΓΓΛΙΚΗΣ (& ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ**) καὶ τὸ θουκυδὶδειο "οίκεῖν" τὸ μεταφράζει ἐκ τοῦ ἀγγλικοῦ "ADMINISTRATION" μὲ τὴν φράση
"Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ εὐρίσκεται ὄχι εἰς χεῖρας ὀλίγων ἀλλὰ τῶν πολλῶν".
Ἀλλὰ καὶ σημερινοὶ ΑΡΙΣΤΟΙ φιλόλογοι μεταφράζουν ΑΜΕΤΡΟΕΠΩΣ καὶ ΛΑΪΚΙΣΤΙΚΑ τὸ άρχαῖο κείμενο προσπαθῶντας νὰ χρησιμοποιήσουν μιὰ ΔΗΘΕΝ οἰκεῖα καθομιλουμένη γλῶσσα · πχ. ὁ ΚΑΛΛΙΓΑΣ μεταφράζει στὸν πλατωνικό "ΓΟΡΓΙΑ" τὸ ρῆμα "κυρίττω" ποὺ σημαίνει "ΚΤΥΠΩ ΜΕ ΤΑ ΚΕΡΑΤΑ" {μιλᾶ γιὰ βόδια ἐκεῖ ὁ Σωκράτης} μὲ τὸ ρῆμα "κουτουλῶ"....
Ἴδια προβλήματα ὑπάρχουν καὶ στὶς μεταφράσεις ΞΕΝΩΝ συγγραφἐων·
πχ. δεινοπάθησε ὁ ΣΑΙΞΠΗΡ ἀπὸ τὶς δημοτικιστικὲς ΑΘΛΙΟΤΗΤΕΣ τοῦ Ρώτα ἢ ὁ ΘΕΡΒΑΝΤΕΣ ἀπὸ τὸν Καρθαῖο (ὅποιος βαριέται νὰ διαβάσει τά κείμενα ποὺ ἀναφέρω ἂς δεῖ τὴν σκηνὴ μέ τὸν ΦΩΤΟΠΟΥΛΟ ποὺ προπαγανδίζει στὸν ΛΟΓΟΘΕΤΙΔΗ τὸ ΚΚΕ μέ τὴν ΑΘΛΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ στὸ ἐργο "ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΞΑΝΑΡΧΟΝΤΑΙ" τοῦ Σακελλάριου,
ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙ ΤΗΝ ΠΗΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ).
Βεβαίως ἀπὸ τὴν ἂλλη πλευρὰ οἱ συντηρητικοί καθαρευουσιάνοι (ποὺ τότε ἦταν οἱ ΦΟΙΤΗΤΕΣ καὶ οἱ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ) ἀρνοῦντο κάθε μετάφραση τῶν ἀρχαίων κειμένων ἢ τοῦ Εὐαγγελίου —ἐξ οὖ ΚΑΙ ΤΟ ΑΙΜΑ ΠΟΥ ΧΥΘΗΚΕ ΣΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΑ ΚΑΙ ΟΡΕΣΤΕΙΑΚΑ , 1901 καὶ 1903 ἀντιστοίχως, ἀπὸ τὴν προσπάθεια τῆς ΒΑΣ.ΟΛΓΑΣ νὰ κάνει προσιτὸ τὸ εύαγγελικὸ κείμενο στοὺς πολλούς ἀναλφάβητους.. (ΒΛΕΠΕ: https://diamantiskoutoulas.blogspot.com/2023/03/blog-post_17.html )
Σήμερα ἔχουν λείψει πιὰ οἱ γλωσσικὲς ἀκρότητες λογῳ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟΥ κι ἔχουμε κάποιες καλὲς μεταφράσεις (πχ. ὁ Σ.ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ μεταφράζει τὸ προαναφερθὲν ἐδαφιο τοῦ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ σωστά <καλεῖται δημοκρατία ἐπειδὴ ἡ ἐξουσία δὲν βρίσκεται στὰ χέρια τῶν ὀλιγαρχικῶν ἀλλὰ τοῦ δήμου>}.***
Ὅμως χρειάζεται νὰ γίνουν ἀκόμη πολλὰ καὶ βεβαίως νά ἀποσυρθοῦν ἀπὸ τά σχολεῖα οἱ μεταφραστικὲς ἀθλιότητες ΚΑΚΡΙΔΗ—ΚΑΖΑΝΤΑΚΗ κλπ (ἂς χρησιμοποιηθεῖ γιὰ τὴν Ὀδύσσεια ἡ σαφῶς καλύτερη μετάφραση Ζ.ΣΙΔΕΡΗ ) καὶ πάντως νὰ ἀναδειχθεῖ καὶ νὰ ΘΕΡΑΠΕΥΘΕΙ ἡ ΑΙΤΙΑ τῆς ὕπαρξης τόσο ἀθλίων μεταφράσεων...
____
*Ι.ΨΥΧΑΡΗΣ, Τὸ Ταξίδι μου, 1888.
**Οἱ ἐκδόσεις "Les Belles Lettres" μεταφράζουν γαλλιστὶ τὸ ἐν λόγῳ χωρίο ὡς ἑξῆς· "Du fait que l'État, chez nous, est administré dans l'intérêt de la masse et non d'une minorité, notre régime a pris le nom de démocratie."
*** ὑπάρχουν βεβαίως καὶ ΚΑΛΟΙ φιλόλογοι οἱ ὁποῖοι περιπίπτουν σὲ μεταφραστικὰ σφάλματα θέλοντας νὰ ΠΡΟΦΥΛΑΞΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΑΠΟ ΠΙΘΑΝΕΑ ΠΑΡΑΝΟΗΣΕΙΣ ·πχ. ὁ Β. ΚΑΛΦΑΣ μεταφράζει τό "ΓΕΓΟΝΕΝ" γιὰ τὸ Σύμπαν τοῦ ΠΛΑΤΩΝΟΣ στόν "ΤΙΜΑΙΟ" μὲ τὸ ρῆμα "ΕΧΕΙ ΓΕΝΝΗΘΕΙ" γιὰ νὰ μὴν ταυτίσει ὁ ἀναγνώστης τὸν Πλατωνικὸ Δημιουργὸ θεὸ μὲ τὸν Δημιουργὸ θεὸ τῆς Βίβλου. Ὅμως Η ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΕΙΝΑΙ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ καθότι τὸ "ΓΕΓΟΝΑ" εἶναι ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΤΟΥ "ΕΙΜΙ-ΓΙΓΝΟΜΑΙ" ὄχι τοῦ
"ΓΕΝΝΩ-ΓΕΝΝΩΜΑΙ" . {Ἐν προκειμένῳ μεταφράζει σωστότερα ὀ "ΚΑΚΤΟΣ": "ἔχει γίνει".}
______
ΥΓ.δὲν κάνω λόγο ἐδῶ γιὰ ἐντελῶς ΑΣΧΕΤΟΥΣ μεταφραστὲς ὅπως μία νεαρὰ ΜΕ ΑΡΙΣΤΗ ΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΉΣ ποὺ τὴν φράση "Irénée de Lyon" μετέφρασε ἑλληνιστί "Η ΡΕΝΕ ΤΗΣ ΛΥΩΝ" ἐνῶ πρόκειται γιὰ τὸν ΑΓ. ΕΙΡΗΝΑΙΟ ΤΟΥ ΛΟΥΓΔΟΝΟΥ—καὶ οὐδεὶς στὸν ἐκδοτικὸ οἶκο πῆρε χαμπάρι....
