Ψυχὴ πᾶσα ἀθάνατος.Η ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΚΡΥΜΜΕΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ .
Ὁ "ΦΑΙΔΡΟΣ" εἶναι ἕνας διάλογος ποὺ γράφτηκε περίπου 30 χρόνια μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Σωκράτη (399πΧ) καὶ ὑποτίθεται πὼς ἀναφέρεται σὲ μιὰ συνάντηση ΦΑΙΔΡΟΥ—ΣΩΚΡΑΤΗ ποὺ ἔλαβε χώρα, 10 χρόνια πρὶν πεθάνει ὁ Σωκράτης, στὶς ὄχθες τοῦ ΙΛΙΣΣΟΥ κοντὰ στοὺς Στύλους τοῦ Ὀλύμπιου Δία .
Στὸν διάλογο αὐτὸν ἀναδεικνύεται ἡ ἀριστουργηματικὴ τεχνικὴ τοῦ ΛΟΓΟΤΕΧΝΗ Πλάτωνα καὶ ὁ τρόπος ποὺ ἀποκαλύπτει ΚΡΥΠΤΟΜΕΝΕΣ ΣΕ ΚΟΙΝΗ ΘΕΑ ΕΝ ΜΕΣῼ ΧΙΛΙΑΔΩΝ ΛΕΞΕΩΝ τὶς φιλοσοφικὲς του θέσεις.
Ἡ ὑπόθεση τοῦ "ΦΑΙΔΡΟΥ" ἔχει ὡς ἑξῆς·
στὶς ὀχθες τοῦ Ἰλισσοῦ (ἐκεῖ περίπου ποὺ εἶναι σήμερα τὸ ἐκκλησάκι τῆς Ἁγ.Φωτεινῆς)
μεσημέρι καλοκαιριοῦ κάτω ἀπὸ ἕνα πλατάνι καὶ δίπλα στὸ γάργαρο—ΤΟΤΕ—νερὸ τοῦ Ἰλισσοῦ ὑπὸ τὸν ἦχο τῶν τζιτζικιῶν ,ὁ Φαῖδρος διαβάζει στὸν Σωκράτη ἕναν λόγο τοῦ ΛΥΣΙΑ περὶ ΕΡΩΤΟΣ στὸ ὁποῖο ὁ γνωστὸς λογογράφος ὑποστηρίζει ὅτι στὶς ἐρωτικὲς σχέσεις πρέπει νὰ προτιμᾶται αύτὸς ποὺ δὲν εἶναι ἐρωτευμένος .
[ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
βεβαίως ὁ Πλάτων ἀναφέρεται σὲ ὁμοφυλοφιλικὲς σχέσεις
—ΓΙΑ ΕΡΑΣΤΗ ΚΑΙ ΕΡΩΜΕΝΟ ΜΙΛΑΕΙ ΕΥΘΕΩΣ ΠΑΝΤΟΥ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ {=Γέγραφε γαρ δή ὅ Λυσίας πειρώμενόν τίνα τῶν καλῶν, οὐχ ὑπὸ ἔραστοῧ δέ ἄλλ' αὐτὸ δή τοῦτο καὶ κεκόμψευται, λέγει γαρ ὥς χαριστέον μὴ έρῶντι μᾶλλον ἢ ἐρῶντι }
— ἀλλὰ μποροῦν νὰ μεταφερθοῦν τὰ ἀναφερόμενα ἐν τέλει κάθε εἴδους ἐρωτικὸ δεσμό. ]
Ὁ Σωκράτης δὲν ἱκανοποιεῖται ἀπὸ τὸ ρητορικὸ ὕφος τοῦ λόγου τοῦ Λυσία καὶ ἐκφωνεῖ ἕνα δικό του λόγο ΜΕ ΣΚΕΠΑΣΜΕΝΟ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ κατηγορῶντας τοὺς ἐρωτευμένους.
Τότε ὅμως κάνει τὴν ἐμφάνιση του τὸ ΔΑΙΜΟΝΙΟ τοῦ Σωκράτη κι ἐκεῖνος ἀντιλαμβάνεται ὃτι ΕΙΠΕ ΚΑΤΙ ΑΣΕΒΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΕΟ ΕΡΩΤΑ καὶ ἐπανορθώνει μὲ ἕνα ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟ λόγο ποὺ οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ὀνόμαζαν "ΠΑΛΙΝΩΔΙΑ", ὐμνῶντας τὸν Ἔρωτα καὶ τοὺς ἐρωτευμένους.
Κατὀπιν ἐξηγεῖ ὁ Σωκρἀτης ὅτι ΕΡΩΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΟΘΟΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΝΑ ΔΕΙ ΤΟΝ ΘΕΟ καὶ μὲ τὸν μῦθο τοῦ ΗΝΙΟΧΟΥ καὶ τῆς ΠΤΩΣΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ἀπὸ τὸν ΕΞΩΤΕΡΟ ΟΥΡΑΝΟ στὴν γῆ ,παρουσιάζει τὴν θεωρία τῆς ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗΣ.
Ἐν συνεχείᾳ ὁ διάλογος περιστρἐφεται περὶ τὴν ΡΗΤΟΡΙΚΗ —ὅπου ἐκθειάζεται ὁ ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ ἔναντι τοῦ ΛΥΣΙΑ ὡς φιλοσοφικώτερος*—καὶ στὸ γεγονὸς ὅτι ὁ ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ ἀδυνατίζει τὴν ΜΝΗΜΗ καὶ ΑΚΥΡΩΝΕΙ ΤΗΝ ΖΩΣΑ ΣΧΕΣΗ ΔΑΣΚΑΛΟΥ—ΜΑΘΗΤΗ {=ἐν τῇ τοῦ μανθάνοντος ψυχῇ}
Μέχρι σήμερα δὲν ἔχουν καταλήξει οἱ εἰδικοὶ πλατωνιστὲς ΠΟΙΟΣ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ.
Ἄλλοι τὸν θεωροῦν ἑρμηνευτικὸ τοῦ ΕΡΩΤΟΣ, ἄλλοι ὡς κριτικὴ τῆς ΡΗΤΟΡΙΚΗΣ.
Ἐγὼ θὰ σταθῶ σὲ δύο σημεῖα , στὸν Λόγο τοῦ ΛΥΣΙΑ καὶ στὴν πλατωνικὴ θεωρία περὶ Ψυχῆς·
1) ὁ λόγος τοῦ ΛΥΣΙΑ ποὺ διάβασε ὁ Φαῖδρος ΔΙΧΑΣΕ τοὺς φιλολόγους, διότι οἱ μισοὶ τὸν θεωροῦν ὡς ΓΝΗΣΙΟ ΧΑΜΕΝΟ ΛΟΓΟ ΤΟΥ ΛΥΣΙΑ καὶ ἄλλοι ὡς ΜΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ.
Ἄν συμβαίνει τὸ δεύτερο ,ἀποτελεῖ ἕνα ἐκπληκτικὸ δεῖγμα τοῦ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΓΑΛΟΦΥΙΑΣ τοῦ Πλάτωνα, ἐνῶ ἄν συμβαίνει τὸ πρῶτο ἀποτελεῖ πηγὴ τοῦ ΧΑΜΕΝΟΥ corpus τοῦ Λυσία.
{ἐγὼ δέν ἔχω καταλήξει ἀκόμη τί ἀπὸ τὰ δύο ἰσχύει·
πότε πιστεύω τὸ ἕνα , πότε τὸ ἄλλο.
Ἰδοὺ πὼς ξεκινᾶ τὸ λογίδριο αύτὸ ΠΟΥ ΟΝΤΩΣ ΘΥΜΙΖΕΙ ΥΦΟΣ ΤΟΥ ΛΥΣΙΑ:
"περὶ μὲν τῶν ἐμῶν πραγμάτων ἐπίστασαι καὶ ὡς νομίζων συμφέρει ἡμῖν γενομένων τούτων ἀκήκοας"}.
2) στὸν "ΦΑΙΔΡΟ" παρουσιάζεται στὴν θεωρία περὶ ΨΥΧΗΣ ,τὸ θεμέλιο τῆς ΠΛΑΤΩΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ (καὶ μάλιστα εἰρήσθω ἐν παρόδῳ) ποὺ εἶναι ἡ διάκριση μεταξὺ ΑΓΕΝΗΤΟΥ—ΓΙΓΝΟΜΕΝΟΥ (στὴν βυζαντινὴ ὀρολογία ΑΚΤΙΣΤΟΥ—ΚΤΙΣΤΟΥ) .
Λέει ὁ Πλάτων μὲ τὴν φωνὴ τοῦ Σωκράτη:
Η ΨΥΧΗ ΩΣ ΑΥΤΟΚΙΝΟΥΜΕΝΗ ΕΙΝΑΙ ΑΘΑΝΑΤΗ ΚΑΙ ΩΣ ΑΘΑΝΑΤΗ ΕΙΝΑΙ ΘΕΪΚΗ.
Ἰδοὺ τὸ ἀρχαῖο πρωτότυπο·
"ψυχὴ πᾶσα ἀθάνατος.Τὸ γὰρ ἀεικίνητον ἀθάνατον.
Ἀρχὴ δὲ ἀγένητον, ἐξ ἀρχῆς γὰρ ἀνάγκη πᾶν τὸ γιγνόμενον γίγνεται, αὐτὴ δὲ μηδ' ἐξ ἑνός.
Ἐπειδὴ δὲ ἀγένητον ἐστι καὶ ἀδιάφθορον αὐτὸ ἀνάγκη εἶναι"(245d)
[ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: κάθε ψυχὴ εἶναι άθάνατη ἐπειδὴ αύτὸ ποὺ κινεῖται ἀπὸ μόνο του εἶναι άθάνατο.
Ὁ θεὸς (ἡ Ἀρχή τοῦ Παντός)
εἶναι ἄναρχος/ ἀγένητος {=ΑΚΤΙΣΤΟΣ στοὺς βυζαντινούς} καὶ ἀπὸ Αύτὸν κάθε ΚΤΙΣΤΟ {=γινόμενον} δημιουργήθηκε,
ἐνῶ ὁ θεός (ἡ Ἀρχή) δὲν δημιουργήθηκε ἀπὸ κανένα.
Καὶ αύτὸ ποὺ εἶναι ἀγένητο εῖναι καὶ ἀφθαρτο]
Θὰ ὁλοκληρώσω μὲ μιὰν ΥΠΟΨΙΑ·
ἔχω τὴν αἴσθηση ὅτι οἱ μεγάλοι συγγραφεῖς γράφουν ὁλόκληρα ἔργα ΓΙΑ ΝΑ ΠΟΥΝ ΜΟΝΟ ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΠΡΟΤΑΣΗ . Σὲ αὐτὴν ἐντοπίζεται ὅλος ὁ σκοπὸς τοῦ ἔργου τους. Λὲς καὶ ἤθελαν ΝΑ ΚΡΥΨΟΥΝ τὴν Ἰδέα τους αύτὴ σάν πολύτιμο λίθο ἀνάμεσα σὲ ἕνα ΕΚΤΕΝΕΣ κείμενο χιλιάδων λέξεων.
Καὶ ἡ ἰδέα ποὺ ἤθελε νὰ ΚΡΥΨΕΙ ὁ Πλάτων στόν "ΦΑΙΔΡΟ" νομίζω, εἶναι αὐτή·
ΨΥΧΗ ΠΑΣΑ ΑΘΑΝΑΤΟΣ.
__________________
* ἡ κριτικὴ τοῦ Σωκράτη (δηλ.τοῦ Πλάτωνα)
στὴν Ρητορικὴ τοῦ ΛΥΣΙΑ—καὶ γενικῶς σὲ κάθε ρήτορα— ἔγκειται στὸ ὅτι στοὺς λόγους του
δὲν ὁρίζονται σαφῶς οἱ λέξεις καὶ στὸ ὅτι δὲν ἐνδιαφέρει τὸν λογογράφο ἡ ἀλήθεια τῶν πραγμάτων ἀλλὰ ἡ ὡραιολογία τῶν λεγομένων.
___
ΥΓ στὴν φωτό τὸ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΚΛΑΡΚ τοῦ ΠΛΑΤΩΝΑ , ὁ ἀρχαιότερος κώδικας τοῦ βυζαντινοῦ ΑΡΕΘΑ—9ος αἰ.—ποὺ " ἀγόρασε" τὸ 1801 ὁ ΚΛΑΡΚ ἀπὸ τὴν ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΤΜΟΥ καὶ κατόπιν δὠρισε στὴν ΜΠΟΝΤΛΙΑΝΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ τοῦ Πανεπιστημίου τῆς ΟΞΦΟΡΔΗΣ.
