Ἡ πλατωνική "χώρα" στὸν Τίμαιο. Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ .
17ετὴς ἦρθε στὴν Ἀκαδημία τὸ 367πΧ νὰ σπουδάσει ὁ Ἀριστοτέλης, ὁταν ὁ Πλάτων ἔλειπε στὸ δεύτερο ταξίδι του στὴν Σικελία.
Μεγαλώνοντας παρὰ τοὺς πόδας τοῦ Πλάτωνος, ΔΙΑΦΩΝΗΣΕ μὲ τὸν Δάσκαλο του στὸ καίριο ζήτημα τῆς θεωρίας τῶν ΙΔΕΩΝ.
Ὁ Πλάτων ἔλεγε ὅτι ἐκεῖνο ποὺ κάνει ΟΜΟΡΦΟ ἕνα ἡλιοβασἰλεμα, ἕνα τραγούδι, ἕναν ἄνθρωπο εἶναι ἡ ΜΕΘΕΞΗ τους στὴν ΜΟΡΦΗ {=ἰδέα, στὰ ἀρχαῖα ἑλληνικά} τοῦ ΩΡΑΙΟΥ.
Ὁ Άριστοτἐλης πρόβαλε τὴν ἑξῆς ἀντίρρηση·
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΥΤΗ Η ΜΕΘΕΞΗ;
Μὲ ΠΑΡΟΥΣΙΑ τῆς Ἰδέας στὰ ἐπὶ μέρους αἰσθητὰ ὄντα ἢ μὲ τὴν ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ τῶν αἰσθητῶν πρὸς τὴν Ἰδέα.
Στὴν πρώτη περίπτωση , ἡ Ἰδέα ΔΙΑΣΠΑΤΑΙ ΣΕ ΠΟΛΛΑ ΜΕΡΗ , στὴν δεύτερη ἐμφανίζεται τὸ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ "ΤΡΙΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ" ‒δηλαδή :
γιὰ νὰ ἐξηγήσει κάποιος τὴν ὁμοιότητα δύο ὅρων χρειάζεται ἕνας τρίτος· συνεπῶς, ἕνας συγκεκριμένος ἄνθρωπος Α εἶναι ἂνθρωπος ἐπειδὴ ΜΟΙΑΖΕΙ στὴν Ἰδέα (μορφή) τοῦ Ἀνθρώπου.
Ὅμως γιὰ νὰ συμβαίνει αύτὸ, θά πρἐπει νὰ μοιάζουν, ὁ συγκεκριμένος ἄνθρωποςΑ καὶ ἡ Ἰδέα "Ἄνθρωπος" ΜΕ ΜΙΑ ΑΝΩΤΕΡΗ ΙΔΕΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ (τρίτος ὅρος) καὶ οὕτω καθεξῆς
ΕΠ’ ΑΠΕΙΡΟΝ .
Αὐτὸς ὁ συλλογισμὸς τοῦ Ἀριστοτέλη ποὺ ὀνομάζεται <ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΟΥ ΤΡΙΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ> ἔκανε τὸν Πλάτωνα ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ { μάλιστα τὸ ἐπιχείρημα αύτὸ τὸ παρουσιάζει στὸν ὕστερο διάλογο "ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ"}
ΠΟΙΑ ΛΥΣΗ ΣΚΕΦΤΗΚΕ Ο ΠΛΑΤΩΝ;
Τὴν παρουσιάζει στὸν "ΤΙΜΑΙΟ" καὶ εἶναι ἡ εξῆς·
τὰ ΑΙΣΘΗΤΑ ἀποτελοῦν ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΕΙΣ τῶν Ἰδεῶν στὸν ΚΙΝΟΥΜΕΝΟ "ΚΑΘΡΕΦΤΗ" τῆς <χώρας> {=ΧΩΡΟΥ} .
Ἔτσι δὲν ὑπάρχει <ἐπαφή> Ἰδεῶν καὶ Αἰσθητῶν, ἀλλὰ τὰ Αἰσθητὰ ὡς ΑΝΤΙΚΑΤΟΠΤΡΙΣΜΟΙ τῶν Ἰδεῶν, ἀποκτοῦν ΕΦΗΜΕΡΗ ὕπαρξη στὸν κινούμενο μὲ ἀνώμαλη ταλάντωση ΧΩΡΟ (χώρα ἢ ὑποδοχή, κατὰ Πλάτωνα).
Μόνο οἱ Ἰδέες ὡς ΑΚΙΝΗΤΕΣ καὶ ΑΙΩΝΙΕΣ ὑπάρχουν—τὰ Αἰσθητά, συνεχῶς ΜΕΤΑΒΑΛΛ̣ΟΜΕΝΑ, ἔχουν φευγαλέα ὕπαρξη μἐσῳ τοῦ χὠρου ποὺ καταλαμβάνουν.
πχ. μιὰ φωτιὰ ποὺ γιὰ λίγο ὑπάρχει καὶ μετά σβήνει, εἶναι ἀντανἀκλαση τῆς ἰδέας (μορφῆς) τῆς αἰώνιας Φωτιᾶς στὸν ΧΩΡΟ, τὴν ὁποίαν ἐμεῖς γνωρίζουμε ΕΞΑΙΤΙΑΣ καὶ μἐσῳ τοῦ χώρου ποὺ καταλαμβάνει.
{Ἀργότερα, ὁ Ἀριστοτἐλης θὰ ὀνομάσει τὴν πλατωνική <χώρα> ὕλη καὶ κατόπιν ὁ Πλωτῖνος θὰ τὴν ὀνομάσει <πρώτη ἄμορφη ὕλη>. Ὅμως γιὰ τὸν Πλάτωνα, ἡ <χώρα> δὲν εἶναι ὕλη, ἀλλὰ ὁ ΑΤΑΚΤΩΣ ΚΙΝΟΥΜΕΝΟΣ ΑΜΟΡΦΟΣ ΧΩΡΟΣ*}
Ἔτσι ἁναιρεῖ ὁ Πλάτων ὅλη τὴν κεντρικὴ ἐπιχειρηματολογία τοῦ μεγάλου μαθητῆ του Ἀριστοτἐλη πού τὸν ἔκανε νὰ ἀλλάξει ἀπόψεις.
Σὲ κάθε περἰπτωση ἡ πλατωνικὴ φιλοσοφία μπορεῖ νὰ συνοψιστεῖ στὸ ἑξῆς·
<ὀ θεός‒λόγος πλάθει τὸν χῶρο μέσῳ τῶν μαθηματικῶν.>
_____________
* διαβάζοντας στὸν ΤΙΜΑΙΟ τὴν περιγραφὴ τοῦ Πλάτωνα γιὰ τὴν "χώρα" {χῶρο} καὶ ἀκούγοντας μιὰ διάλεξη περὶ κοσμολογίας τοῦ ΝΑΝΟΠΟΥΛΟΥ μοῦ ἦρθε στὸ νοῦ ἡ σκέψη, μήπως αὐτὸ πού ἡ συγχρονη Φυσική ἀποκαλεῖ ΚΒΑΝΤΙΚΟ ΚΕΝΟ —που ὑπάρχει πάντα κι ἀπὸ τὸ ὁποῖο γεννιοῦνται σὰν φυσαλίδες σὲ "σοῦπα πού βράζει" τὰ Σύμπαντα —εἶναι αύτὸ ποὺ ἐμπνεύστηκε ὡς "χώρα" στὸν Τίμαιο ὁ Πλάτων ..
Κι ἄλλες φορὲς μεγαλοφυῖες ἔχουν ὁραματιστεῖ πράγματα ποὺ ἡ ἑπιστήμη ἀνακαλύπτει πειραματικὰ χιλιάδες χρόνια μετά...
(βλ πχ. τὰ ΑΤΟΜΑ {=ἄτμητα} τοῦ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ).
Βεβαίως εἶναι ΤΕΡΑΣΤΙΑ ἡ βιβλιογραφία γιὰ τὴν περιλάλητη (καὶ σκοτεινή) ΧΩΡΑ τοῦ Πλάτωνα· ἤδη ἁπὸ τὴν άρχαιότητα μίλησαν γι αύτὴν ὁ Ἀριστοτέλης, ὁ Πλωτῖνος, ὁ Πρόκλος, ἐνῶ
στὴν ἐποχή μας ὁ Conford, ὁ Taylor, ἡ Miller, ὁ Derrida..
Ἄλλοι ταυτίζουν τὴν ΧΩΡΑ μέ τὸν χῶρο, ἄλλοι μὲ τὴν ἄμορφη ΧΩΡΙΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ πρώτη ὕλη (prima materia), ὁ Derrida μιλᾶ γιὰ κάτι τὸ ΑΝΥΠΑΡΚΤΟ ὀντολογικά, οἱ περισσότεροι τὴν ταυτίζουν μέ ἕνα εἶδος χώρου...
Ἐμένα, θὰ ἐπαναλάβω , μοῦ θύμισε τὸ λεγόμενο "κβαντικὸ κενό" τῆς σύγχρονης κοσμολογίας..
Δύσκολο βεβαίως, νὰ καταλάβουμε τί ἀκριβῶς εἶχε κατὰ νοῦ ὁ Πλάτων μιλῶντας γιὰ τὴν ΧΩΡΑ καὶ τί εἴδους ΜΥΣΤΙΚΙΣΤΙΚΗ ΕΝΟΡΑΣΗ τὸν ὁδήγησε νὰ ἀπαντὴσει μέ αύτὴν, στὴν κριτικὴ τοῦ καλύτερου μαθητῆ του.
ΓΙ ΑΥΤΟ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ ΑΙΩΝΙΟΣ Ο ΠΛΑΤΩΝ..
