Κινοῦν Ἀκίνητον : Η ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ.
Στὸν Ἀριστοτέλη ὀφείλουμε τὸν ὅρο ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ —βιβλίο Λ’ τῶν "ΜΕΤΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ"—τὴν ἀσχολούμενη μὲ ὅ,τι ὑπάρχει ἀμετάβλητο.
(Ἀπὸ τὶς ἄλλες δύο, κατὰ Ἀριστοτελη, ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ἐπιστῆμες, ἡ ΦΥΣΙΚΗ ἀσχολεῖται μὲ τὰ μεταβαλλόμενα ποὺ ὑπάρχουν καὶ τὰ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ μὲ τὰ ἀμετάβλητα ποὺ ὅμως δὲν ὑπάρχουν).
Γράφει λοιπὸν στὸ βιβλίο Λ’ τῶν "Μετὰ τὰ Φυσικά" ποὺ περιέχει τὴν θεολογία του, ὁ Ἀριστοτέλης τὰ ἑξῆς, ἐν συνόψει·
1) ὁ χρόνος δὲν ἔχει ἀρχὴ καὶ τέλος, διότι ἄν εἶχε ἀρχὴ θὰ ἦταν σὰν νὰ θεωρούσαμε ὄτι ὑπάρχει χρόνος πρὶν τὸν χρόνο καὶ ἄν εἲχε τέλος θὰ ὑπονοούσαμε ὅτι ὑπάρχει χρόνος μετὰ τὸν χρόνο, ΟΠΕΡ ΑΤΟΠΟΝ
2) ὁ αἰώνιος χρόνος ὑπάρχει στὴν μόνη αἰώνια κίνηση ποὺ εἶναι ἡ ΚΥΚΛΙΚΗ δηλ. ἡ κίνηση τῶν ΟΥΡΑΝΙΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ποὺ ἀποτελοῦνται ἀπὸ τὴν 5η Οὐσία {=πεμπτουσία ἢ ΑΙΘΕΡΑΣ γιὰ τοὺς ἑπόμενους} .ΑΡΑ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΝΑΙ ΑΙΩΝΙΟΣ καὶ δὲν ἀποτελεῖ δημιούργημα κανενὸς θεοῦ.
3) σύμφωνα μὲ τὸ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΩΝ ΟΜΟΚΕΝΤΡΩΝ* ΟΥΡΑΝΙΩΝ ΣΦΑΙΡΩΝ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ τὰ οὐράνια σώματα ἦταν προσκολλημένα σὲ ἀντίστοιχες οὐράνιες ΣΦΑΙΡΕΣ. Στὴν ἐξώτατη σφαῖρα τῶν ΑΠΛΑΝΩΝ {τὸν λεγόμενο "πρῶτο οὐρανό"} κινεῖ ὁ ΘΕΟΣ , τὸ ΠΡΩΤΟ ΚΙΝΟΥΝ ΑΚΙΝΗΤΟ, γιὰ τὸ ὁποῖο ἔκανε λόγο ὁ Ἀριστοτἐλης ΑΚΡΙΒΩΣ γιὰ νὰ ἀπαντήσει στὸ ἐρὠτημα ΠΩΣ ΚΙΝΕΙΤΑΙ Ο ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ ΤΩΝ ΑΠΛΑΝΩΝ { ὁ ὁποῖος κινούμενος μεταδίδει τὴν κίνηση καὶ στοὺς ἐσωτερικοὺς οὐρανοὺς μέσῳ τῆς ἐπαφῆς του μὲ αὐτούς} .
Τὸ ΚΙΝΟΥΝ αὐτὸ εἶναι ΟΥΣΙΑ, δηλαδή κάτι ΧΩΡΙΣΤΟ, καὶ καθαρὴ ἐνέργεια (ἀπαλλαγμένο ἀπὸ ὕλη) δηλ.ΝΟΗΤΟΝ.
Πῶς κινεῖ ;
Γιὰ νὰ κινεῖ χωρὶς τὸ ἴδιο νὰ θίγεται στὸ ἐλάχιστο, κινεῖ ὡς ΕΡΩΜΕΝΟΝ (ὀρεκτὸν) , ΔΙΟΤΙ ΚΑΘΕ ΑΛΛΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΘΑ ΑΠΟΤΕΛΟΥΣΕ ΠΑΘΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΙΝΟΥΝ ΑΚΙΝΗΤΟ, ὅπερ σημαίνει ὀτι ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΘΕΙΑ ΠΡΟΝΟΙΑ ΣΤΟ ΣΥΜΠΑΝ , δηλ. Η ΤΕΛΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΕΙΝΑΙ ΜΗ ΣΥΝΕΙΔΗΤΗ.
Ἡ ἐνέργειά τοῦ ΚΙΝΟΥΝΤΟΣ ΑΚΙΝΗΤΟΥ εἶναι ἡ νόησις, ἀφοῦ κινεῖ ὡς νοητόν. Νοεῖ όμως τον ίδιο του τον ἑαυτό καὶ τίποτε ἄλλο {=ΘΕΩΡΙΑ) , ὄντας νόησις νοήσεως καὶ είναι ταυτοχρόνως νοῦς, νοούμενον και νοητόν, δηλ ΑΥΤΟΣΥΝΕΙΔΗΣΙΣ.
Ὑπάρχει λοιπὸν μία τουλάχιστον οὐσία, διαφορετικὴ ἀπὸ τὶς αἰσθητὲς οὐσίες, ἀφοῦ εἶναι ἄυλη, ἀκίνητη, αἰώνια ,χωριστή, καθαρὴ νοητικὴ ἐνέργεια, χάρη στὴν ὁποία κινεῖται ὁ οὐρανός.
Ἀπό τὴν στιγμὴ ὅμως ποὺ ὁρίζεται κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο, τὸ Πρῶτο Κινοῦν Ακίνητο καθίσταται οὐσιαστικά ΑΡΡΗΤΟ.
Συνελόντι εἰπεῖν, ὁ θεὸς κατὰ τὸν Ἀριστοτέλη εἶναι Αὐτοσυνείδηση διαφὲρουσα ἀπὸ τὸν κόσμο (ΚΑΙ ΕΔΩ ΔΙΑΦΕΡΕΙ Ο ΘΕΪΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΝΘΕΪΣΜΟ ΤΟΥ ΞΕΝΟΦΑΝΗ) ταυτιζόμενη μὲ τὸ Πνεῦμα .
Κατ’αύτὸν τὸν τρόπο γιὰ πρώτη φορὰ ΤΑΥΤΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΜΕ ΤΟ ΑΣΩΜΑΤΟ (ἀργότερα οἱ ΝΕΟΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΙ θὰ ἐπεκτείνουν τὴν ταύτιση αὐτὴ Νοητοῦ=Ἀσώματου σὲ ΟΛΟΝ τὸν νοητικὸ κόσμο) καὶ τελικὰ μὲ τὸν Ἀριστοτέλη θεμελιώθηκε ἐπιστημονικὰ ὁ ΜΟΝΟΘΕΪΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ, αὐτὸς ὁ " ὥριμος καρπὸς τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς ἐπιατὴμης" {Windelband}.
Θὰ ὁλοκληρώσω μὲ τὸ ἑξῆς·
τὴν ἀριστοτελικὴ θεολογία κατέρριψε πρῶτος τὸν 6ο μΧ ὁ ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΙΛΟΠΟΝΟΣ,ὁ Ἀλεξανδρεύς, ὐποστηρίζοντας ,μἐσῳ μιᾶς νέας φυσικῆς θεωρίας τῆς ΟΡΜΗΣ {=πῶς πετᾶ τὸ βέλος;} ,ὅτι μπορεῖ νὰ ὑπάρξει ΚΙΝΗΣΗ ΑΝΕΥ ΕΠΑΦΗΣ( ἢ ἕλξης) ἄρα δὲν χρειάζονται οὔτε Νόες οὔτε Πρῶτο Κινοῦν γιὰ νὰ κινηθεῖ ὁ κόσμος.
Δυστυχῶς ὅμως τὸ ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΟ ἔργο τοῦ ΦΙΛΟΠΟΝΟΥ παραγκωνίστηκε ἀπὸ τοὺς βυζαντινοὺς ἐπειδὴ ὁ ἴδιος ἦταν ΜΟΝΟΦΥΣΙΤΗΣ καὶ τὰ συγγράμματα του καταδικάστηκαν
ἀπὸ τὴν 6η Οίκουμ. Σύνοδο.
Ὅμως τὸ ἔργο τοῦ ΦΙΛΟΠΟΝΟΥ ἀκολούθησαν χίλια χρὸνια ἀργότερα καὶ ὁ Buridan καὶ ὁ
ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ ΤΟΥ ΟΚΚΑΜ καὶ ὁ ΝΕΥΤΩΝ γιὰ νὰ καταρρίψουν τὴν ἀριστοτελικὴ φυσικὴ καὶ νὰ δημιουργήσουν έτσι τὴν νεὠτερη ἐπιστήμη...
Ἡ χριστιανικὴ θεολογία πάντως ,ίδιαιτέρως ἡ ΚΑΤΑΦΑΤΙΚΗ θεολογία, ἀναπαράγει τὴν θἐση τοῦ Ἀριστοτέλη περὶ τοῦ θεοῦ ὡς ΑΪΔΙΟΥ ΝΟΥ καὶ ὡς Πρώτου Αἰτίου, ἀποδεχόμενη, ρητὰ ἢ ὑπόρρητα, τὴν ἀντίληψη τοῦ ΜΟΝΟΘΕΪΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ τῆς ἀριστοτελικῆς θεολογίας.
_____
ΥΓ ἔχω μιὰν φιλολογικὴ ὑποψία τὴν ὁποία ἔχω ἐκφράσει σὲ ἕνα παλιό μου βιβλίο {" Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ", Δῖον, 2001} καὶ πρὸ ἐμοῦ, τὸ 1989, ὁ καθηγητὴς Π.Παναγιώτου στὸν ὑπόμνημα του "Περὶ Οὐρανοῦ" τοῦ Ἀριστοτέλη :
ἀφοῦ ὁ ΑΙΘΕΡΑΣ ἐξηγεῖ τὴν κίνηση τοῦ Ούρανοῦ
ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΚΙΝΟΥΝ;
Φρονῶ ὅτι τὰ ἔγραψε αύτὰ ὁ Ἀριστοτέλης θέλοντας νὰ ἀποφύγει τὴν ΓΡΑΦΗ ΑΣΕΒΕΙΑΣ ἀπὸ τοὺς Ἀθηναίους ,τὴν ὁποίαν βεβαίως τελικὰ δὲν ἀπέφυγε, διότι μόλις πέθανε ὁ ΜΕΓ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ οἱ Ἀθηναῖοι κίνησαν δὶκη ἐναντίον του γιὰ ΑΘΕΪΑ (Ἀσέβεια) καὶ γιὰ νά γλυτώσει τὸ κώνειο ὁ Ἀριστοτελης κατέφυγε στὸ σπίτι τῆς μητέρας του στὴν Χαλκίδα,ὀπου πέθανε ἀπὸ καρκῖνο τοῦ στομάχου τὸν ἐπόμενο χρόνο, τὸ 322πΧ.
Γρἀφει σχετικῶς ὁ ΚΑΛΦΑΣ** :
< Ἂν ὁ θεὸς ἀλλὰ καὶ τὸ ἴδιο τὸ
Κινοῦν Ἀκίνητο μὲ τὴν μορφὴ τῆς χωριστῆς οὐσίας ἀποχωροῦσε ἀπὸ τὸ σύμπαν τοῦ
Ἀριστοτέλη, δὲν θὰ χάναμε τίποτε οὐσιαστικό.
Ἡ ἀριστοτελική φυσική, σίγουρα, καὶ ἴσως καὶ
ἡ αριστοτελικὴ μεταφυσικὴ θὰ μποροῦσαν νὰ ἐπιβιώσουν ἀλώβητες. Τὸ μόνο ποὺ θὰ χάναμε
θὰ ἦταν μιὰ λογικὴ δυνατότητα.>
Καὶ μιὰ τελευταία ἀπορία·
ἄν τὸ Πρῶτο Κινοῦν Ἀκίνητο ΖΕΙ , ζωὴ δέν σημαίνει ΒΟΥΛΗΣΗ ἀρα ΨΥΧΗ;
Ἐπίσης, ἄν ὁ ἐξὠτατος οὐρανὸς τῶν Ἀπλανῶν νοιώθει ἔρωτα γιὰ τὸν θεό ( Κινοῦν Ἀκίνητο)
ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΣΥΝΕΠΑΓΕΤΑΙ ΟΤΙ ΕΧΕΙ ΨΥΧΗ;
Όλα τὰ παραπάνω γεννοῦν τὴν ὑποψία μήπως τὸ ὅλο κείμενο τοῦ Ἀριστοτἐλη πρἐπει νὰ ληφθεῖ ἀλληγορικῶς (ὅπως ὁ ΤΙΜΑΙΟΣ τοῦ Πλατωνος)
καὶ ὄχι κυριολεκτικῶς · διαφορετικὰ ἡ Ἀριστοτελικὴ Θεολογία εἶναι πλἠρης ΑΝΤΙΦΑΣΕΩΝ (ὅπως κάθε θεολογία ἄλλωστε..)
______
* κατὰ τὸ ἀρχαῖο ΓΕΩΚΕΝΤΡΙΚΟ κοσμοείδωλο ΤΟΥ ΟΡΑΤΟΥ ΔΙΑ ΓΥΜΝΟΥ ΟΦΘΑΛΜΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ, στὸ κέντρο τοῦ Σύμπαντος βρίσκεται ἡ γῆ καὶ γύρω της περιφέρονται ΣΕ ΟΜΟΚΕΝΤΡΕΣ ΣΦΑΙΡΕΣ οἱ <πλανῆτες> ( Σελήνη, Ἥλιος, Ἀφροδίτη, Ἑρμῆς,Ἄρης,Δίας,Κρόνος, Σφαῖρα Ἀπλανῶν)
** Β.ΚΑΛΦΑΣ, Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ, Κάλιππος,2022
