Σπάρτη 399πΧ Η ΣΥΝΩΜΟΣΙΑ ΤΟΥ ΚΙΝΑΔΩΝΟΣ. Μιὰ ρωγμὴ στὴν Ἱστορία.

 Ὁ ΞΕΝΟΦΩΝ παραθέτει μιὰ πληροφορία στά "ΕΛΛΗΝΙΚΑ"  ποὺ ἀποτελεῖ ΡΩΓΜΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ τῆς ἀρχαίας Σπἀρτης καὶ μᾶς ἀποκαλύπτει πολλὰ γιὰ τὴν ΑΛΗΘΙΝΗ ΟΨΗ τῆς σπαρτιατικῆς κοινωνίας τὸν 4ο αἰ.πΧ.

Συγκεκριμένα ἀναφέρει ὁ Ξενοφῶν ὅτι τὸν πρῶτο χρόνο τῆς διακυβέρνησης τοῦ ΑΓΗΣΙΛΑΟΥ περὶ τὸ 399πΧ ἀπεκαλύφθη μιὰ συνωμοσία κατὰ τοῦ σπαρτιατικοῦ πολιτεύματος ἀπὸ κάποιον ΚΙΝΑΔΩΝΑ.

 Ὁ Κινάδων φαίνεται ὅτι δέν εἶχε πλήρη πολιτικά δικαιὠματα {ἴσως ἀνῆκε στὴν τάξη τῶν ΥΠΟΜΕΙΟΝΩΝ ποὺ εἶχαν χάσει τὰ πολιτικά τους δικαιὠματα ἐπειδὴ  γιὰ λόγους ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΕΧΕΙΑΣ, δέν μποροῦσαν νά συνεισφέρουν οἰκονομικὰ στὰ συσσίτια} καὶ συνωμότησε μέ ἄλλους πιθανὸν ὁμοίους του νὰ ἀνατρἐψει τὸ καθεστὼς τῶν λίγων Σπαρτιατῶν Πολιτῶν πού λέγονταν "ΟΜΟΙΟΙ" καὶ νὰ ΔΩΣΕΙ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΟΥΣ ΥΠΟΜΕΙΟΝΕΣ, ΠΕΡΙΟΙΚΟΥΣ, ΕΙΛΩΤΕΣ κλπ.

 Ἡ ὅλη κίνηση δέν θὰ εἶχε σημασία—πολλὲς φορὲς οἱ Εἵλωτες, εἰδικὰ τῆς Μεσσηνίας, ξεσηκώθηκαν κατὰ τῶν Σπαρτιατῶν—ἀλλὰ τὸ γεγονὸς ὅτι Ο ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΩΝ ΣΠΑΡΤΙΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΗΤΑΝ ΕΛΑΧΙΣΤΟΣ ΛΙΓΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΝΙΚΗ  ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ  ΣΤΟΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟ ΠΟΛΕΜΟ δείχνει τὸ μεγάλο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ πρόβλημα ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ  ΓΗΣ στὴν Λακεδαίμονα ΣΕ ΛΙΓΑ ΑΤΟΜΑ..

Ἐνῶ στὴν ἀρχαϊκὴ ἐποχὴ οἱ Σπαρτιᾶτες "ΟΜΟΙΟΙ" δηλ.  μέ περίπου ΙΣΟ ΚΛΗΡΟ ΓΗΣ ἦταν  περὶ τοὺς 10.000 , στὸν 4ο αί.πΧ, λόγῳ τῶν ΠΟΛΛΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ (κυρίως τοῦ Πελοποννησιακοῦ)  ΕΙΧΑΝ ΜΕΙΩΘΕΙ ΟΙ ΚΛΗΡΟΙ (πολλοὶ πέθαναν στοὺς πολἐμους  ἄτεκνοι καὶ οἱ κλῆροι πήγαιναν στὶς γυναῖκες ἢ σὲ μεγαλοκτηματίες , ἐνῶ  ὁ ψηφισθεὶς ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΔΕΩΣ  πού ΑΝΕΤΡΕΠΕ ΤΟ ΑΝΑΠΑΛΛΟΤΡΟΙΩΤΟ ΤΗΣ ΓΗΣ καὶ ἐπἐτρεπε τὴν κληρονομία τῆς γῆς στὸν ΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ ἀνεξαρτήτως συγγενεἰας, ὁδήγησε ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΗΣ ΓΗΣ ΣΕ ΛΙΓΑ ΧΕΡΙΑ) 

ὁ ἀριθμὸς τῶν Σπαρτιατῶν Πολιτῶν λοιπὸν ΜΕΙΩΘΗΚΕ ΣΤΟΥΣ 1000 (τόσοι μποροῦσαν νὰ συνεισφέρουν στὰ συσσίτια ὥστε νὰ ἔχουν πολιτικά δικαιώματα)   καὶ τὸν 3ο αἰ.πΧ ΝΑ ΠΕΣΟΥΝ ΚΑΤΩ ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ 1000, ἐνῶ τὴν ἴδια στιγμή  γύρω τους κατοικοῦσαν 50.000 περίοικοι καὶ ὐπομείονες καθὼς  καὶ ΔΙΠΛΑΣΙΟΙ εἵλωτες...

Γι αὐτὸ καὶ τοὺς ἑπόμενους αἰῶνες τὸ ΑΙΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΑΔΑΣΜΟΥ θὰ ταλάνιζε τὴν Σπάρτη (βλ. μεταρρυθμιστικὲς προσπάθειες ΑΓΙ, ΚΛΕΟΜΕΝΗ καὶ ἀργότερα ΝΑΒΙΔΟΣ).

Φαίνεται λοιπὸν ὅτι ὁ ΚΙΝΑΔΩΝ πολὺ νωρὶς εἶχε ἀντιληφθεῖ ὅτι ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ ΜΕ ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΠΟΥ ΕΦΘΙΝΕ ΚΑΙ ΔΕΝ ΑΝΑΝΕΩΝΟΤΑΝ θὰ ἐπιλυότσν  μέ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ  ἐξ Ὑπομειόνων, Περιοίκων καὶ Εἱλώτων , ποὺ προϋπέθετε βεβαίως  ΑΝΑΔΑΣΜΟ ΤΗΣ ΓΗΣ καὶ πολιτικοκοινωνικὲς ἐξελίξεις ποὺ εἶχε περάσει ἡ Ἀθήνα ΔΥΟ ΑΙΩΝΕΣ ΠΡΙΝ...

Τίποτα δέν πέτυχε βεβαίως ὁ ΚΙΝΑΔΩΝ, διότι ΚΑΠΟΙΟΣ ΤΟΝ ΠΡΟΔΩΣΕ στοὺς Ἐφόρους οἱ ὁποῖοι ἐδρασαν ἀστραπιαῖα, τὸν συνέλαβαν, τὸν βασάνισαν, ἀνακάλυψαν τοὺς συνεργάτες του καὶ τοὺς ἐκτἐλεσαν—κι ὅλα τοῦτα βεβαίως ΑΝΕΥ ΔΙΚΗΣ...

Γράφει σχετικὰ  ὀ ΞΕΝΟΦΩΝ·

,

<.... καταγορεύει τις πρὸς τοὺς ἐφόρους ἐπιβουλὴν καὶ τὸν ἀρχηγὸν τοῦ πράγματος Κινάδωνα. ⁵ .... εἶπεν ὁ εἰσαγγείλας ὅτι ὁ Κινάδων ἀγαγὼν αὐτὸν ἐπὶ τὸ ἔσχατον τῆς ἀγορᾶς ἀριθμῆσαι κελεύοι ὁπόσοι εἶεν Σπαρτιᾶται ἐν τῇ ἀγορᾷ. καὶ ἐγώ, ἔφη, ἀριθμήσας βασιλέα τε καὶ ἐφόρους καὶ γέροντας καὶ ἄλλους ὡς τετταράκοντα, ἠρόμην· Τί δή με τούτους, ὦ Κινάδων, ἐκέλευσας ἀριθμῆσαι; ὁ δὲ εἶπε· Τούτους, ἔφη, νόμιζέ σοι πολεμίους εἶναι, τοὺς δ' ἄλλους πάντας συμμάχους πλέον ἢ τετρακισχιλίους ὄντας τοὺς ἐν τῇ ἀγορᾷ......αὐτοὶ μέντοι πᾶσιν ἔφασαν συνειδέναι καὶ εἵλωσι καὶ νεοδαμώδεσι καὶ τοῖς ὑπομείοσι καὶ τοῖς περιοίκοις· ὅπου γὰρ ἐν τούτοις τις λόγος γένοιτο περὶ Σπαρτιατῶν, οὐδένα δύνασθαι κρύπτειν τὸ μὴ οὐχ ἡδέως ἂν καὶ ὠμῶν ἐσθίειν αὐτῶν. ⁷ πάλιν οὖν ἐρωτώντων· Ὅπλα δὲ πόθεν ἔφασαν λήψεσθαι; τὸν δ' εἰπεῖν ὅτι οἱ μὲν δήπου συντεταγμένοι ἡμῶν αὐτοὶ [ἔφασάν γε] ὅπλα κεκτήμεθα, τῷ δ' ὄχλῳ, ἀγαγόντα εἰς τὸν σίδηρον ἐπιδεῖξαι αὐτὸν ἔφη πολλὰς μὲν μαχαίρας, πολλὰ δὲ ξίφη, πολλοὺς δὲ ὀβελίσκους, πολλοὺς δὲ πελέκεις καὶ ἀξίνας, πολλὰ δὲ δρέπανα. λέγειν δ' αὐτὸν ἔφη ὅτι καὶ ταῦτα ὅπλα πάντ' εἴη ὁπόσοις ἄνθρωποι καὶ γῆν καὶ ξύλα καὶ λίθους ἐργάζονται, καὶ τῶν ἄλλων δὲ τεχνῶν τὰς πλείστας τὰ ὄργανα ὅπλα ἔχειν ἀρκοῦντα, ἄλλως τε καὶ πρὸς ἀόπλους. πάλιν αὖ ἐρωτώμενος ἐν τίνι χρόνῳ μέλλοι ταῦτα πράττεσθαι, εἶπεν ὅτι ἐπιδημεῖν οἱ παρηγγελμένον εἴη. ⁸ ἀκούσαντες ταῦτα οἱ ἔφοροι ἐσκεμμένα τε λέγειν ἡγήσαντο αὐτὸν καὶ ἐξεπλάγησαν, καὶ οὐδὲ τὴν μικρὰν καλουμένην ἐκκλησίαν συλλέξαντες, ἀλλὰ συλλεγόμενοι τῶν γερόντων ἄλλος ἄλλοθι ἐβουλεύσαντο πέμψαι τὸν Κινάδωνα εἰς Αὐλῶνα ..... ἐμεμελήκει δὲ αὐτοῖς ὅπως ὁ ἱππαγρέτης εἰδείη οὓς δέοι πέμπειν, καὶ οἱ πεμπόμενοι εἰδεῖεν ὅτι Κινάδωνα δέοι συλλαβεῖν......¹⁰ ἐν δὲ τῇ πόλει οὐ συνελάμβανον αὐτόν, ὅτι τὸ πρᾶγμα οὐκ ᾔδεσαν ὁπόσον τὸ μέγεθος εἴη, καὶ ἀκοῦσαι πρῶτον ἐβούλοντο τοῦ Κινάδωνος οἵτινες εἶεν οἱ συμπράττοντες, πρὶν αἰσθέσθαι αὐτοὺς ὅτι μεμήνυνται, ἵνα μὴ ἀποδρῶσιν. ἔμελλον δὲ οἱ συλλαβόντες αὐτὸν μὲν κατέχειν, τοὺς δὲ συνειδότας πυθόμενοι αὐτοῦ γράψαντες ἀποπέμπειν τὴν ταχίστην τοῖς ἐφόροις. οὕτω δ' ἔσχον οἱ ἔφοροι πρὸς τὸ πρᾶγμα, ὥστε καὶ μόραν ἱππέων ἔπεμψαν τοῖς ἐπ' Αὐλῶνος. ¹¹ ἐπεὶ δ' εἰλημμένου τοῦ ἀνδρὸς ἧκεν ἱππεὺς φέρων τὰ ὀνόματα ὧν ὁ Κινάδων ἀπέγραψε, παραχρῆμα τόν τε μάντιν Τισαμενὸν καὶ τοὺς ἄλλους τοὺς ἐπικαιριωτάτους συνελάμβανον. ὡς δ' ἀνήχθη ὁ Κινάδων καὶ ἠλέγχετο, καὶ ὡμολόγει πάντα καὶ τοὺς συνειδότας ἔλεγε....ἐκ τούτου μέντοι ἤδη δεδεμένος καὶ τὼ χεῖρε καὶ τὸν τράχηλον ἐν κλοιῷ μαστιγούμενος καὶ κεντούμενος αὐτός τε καὶ οἱ μετ' αὐτοῦ κατὰ τὴν πόλιν περιήγοντο. καὶ οὗτοι μὲν δὴ τῆς δίκης ἔτυχον.> {ΞΕΝ. ΕΛΛ.3, 4—11}

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

[ ..... κάποιος παρουσιάστηκε στους εφόρους και αποκάλυψε μια συνωμοσία ποὺ  επικεφαλής της ήταν ο Κινάδων.... αὐτὸς που έκανε την αποκάλυψη είπε ότι ο Κινάδων τον είχε πάει στο άκρο της αγοράς και του ζήτησε να μετρήσει πόσοι Σπαρτιάτες βρίσκονταν εκεί.

«Αφού τους μέτρησα», είπε, «τον βασιλιά, τους εφόρους, τους γέροντες και μερικούς άλλους —περίπου σαράντα— τον ρώτησα: "Γιατί με έβαλες να τους μετρήσω, Κινάδων;" Και αυτός μου είπε: "Να θεωρείς αυτούς εχθρούς σου, όλους τους άλλους στην αγορά, περισσότερους από τέσσερις χιλιάδες, συμμάχους σου."».....Όταν οι έφοροι τον ρώτησαν πόσοι γνώριζαν τη συνωμοσία, είπε ότι ο Κινάδων τού είχε πει πως αυτοί που την οργάνωναν δεν ήταν πολλοί, αλλά όλοι αξιόπιστοι, και ότι όλοι οι ειλώτες, οι νεοδαμώδεις, οι υπομείονες και οι περίοικοι ήταν ενήμεροι. Όπου κι αν γινόταν λόγος για Σπαρτιάτες ανάμεσά τους, κανείς δεν μπορούσε να κρύψει ότι θα τους έτρωγε ωμούς με ευχαρίστηση, αν μπορούσε.

Όταν οι έφοροι ξαναρώτησαν από πού σκόπευαν να πάρουν όπλα, εκείνος είπε ότι οι μυημένοι στη συνωμοσία είχαν ήδη όπλα. Όσο για τον όχλο, είπε ότι ο Κινάδων τον οδήγησε σε ένα σημείο όπου του έδειξε πολλά μαχαίρια, ξίφη, μικρά δόρατα, πελέκεις, τσεκούρια και δρεπάνια. Είπε επίσης ότι όλα αυτά είναι όπλα για όποιον δουλεύει τη γη, τα ξύλα και τις πέτρες — κι ότι τα περισσότερα εργαλεία των τεχνιτών είναι αρκετά ως όπλα, ειδικά ενάντια σε άοπλους.

Όταν ρωτήθηκε ξανά πότε σκόπευαν να ενεργήσουν, απάντησε ότι του είχε δοθεί εντολή να παραμείνει στην πόλη.

Ακούγοντας αυτά, οι έφοροι θεώρησαν ότι τα έλεγε μελετημένα και εξεπλάγησαν. Χωρίς καν να συγκαλέσουν τη Μικρή Εκκλησία, συγκεντρώνοντας μόνο κάποιους γέροντες σε διάφορα μέρη, αποφάσισαν να στείλουν τον Κινάδωνα στην Αυλώνα (τῆς ΗΛΕΙΑΣ, γιὰ νὰ φέρει πίσω κάποιους Εἵλωτες)....

(ἐνῶ εἶχαν φροντίσει) ώστε ο ιππαγρέτης {=ἕνας ἀπὸ τοὺς τρεῖς διοικητὲς τῆς βασιλικῆς φρουρᾶς τῶν 300} να ξέρει ποιους να στείλει, και οι απεσταλμένοι γνώριζαν ότι στόχος τους ήταν η σύλληψη του Κινάδωνα... Δεν τον συνέλαβαν μέσα στην πόλη γιατί δεν ήξεραν το μέγεθος της συνωμοσίας και ήθελαν πρώτα να μάθουν από τον Κινάδωνα ποιοι άλλοι συμμετείχαν, πριν εκείνοι αντιληφθούν ότι προδόθηκαν και διαφύγουν. Σκόπευαν όσοι τον συνέλαβαν να τον κρατήσουν και, αφού μάθουν από αυτόν τους συνεργούς του, να στείλουν τα ονόματα γρήγορα πίσω στους εφόρους.Τόσο σοβαρά πήραν το ζήτημα οι έφοροι, που έστειλαν ακόμη και μια ίλη ιππέων στην Αυλώνα.Όταν τελικά ο Κινάδων συνελήφθη και ήρθε ένας ιππέας φέρνοντας τα ονόματα που εκείνος είχε αποκαλύψει, αμέσως συνέλαβαν τον μάντη Τισαμενό και όσους θεωρούνταν οι πιο επικίνδυνοι. Όταν ο Κινάδων οδηγήθηκε πίσω και ανακρίθηκε, ομολόγησε τα πάντα και αποκάλυψε όλους τους συνενόχους....Έπειτα, δεμένος με τις χέρια και τον λαιμό μέσα σε κλοιό, τον μαστίγωσαν και τον βασάνισαν με τρυπήματα, και αυτόν και τους συνενόχους του, τους περιέφεραν στην πόλη. Έτσι έλαβαν τη δίκαιη τιμωρία τους.]

ΕΠΙΜΥΘΙΟ·

εἶναι κάποιες φορές ὅπου ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ οἱ  ὁποῖες κάλλιστα θὰ μποροῦσαν νά παραλειφθοῦν ἀπὸ τὸν ἀφηγητὴ μιᾶς ἱστορίας,

λειτουργοῦν σὰν ρωγμὲς καὶ  ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΥΝ ἀλήθειες οἱ ὁποῖες ἄλλως θὰ ἔμεναν γιὰ μᾶς ΚΡΥΦΕΣ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ...