Ἡ "Πηγή (Q) τῶν Λογίων" τοῦ Ἰησοῦ: ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ.

"ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ" ὀνομάζεται ἤδη ἀπὸ τὸν  19 αἰ. τὸ πρόβλημα ποὺ δημιουργοῦν στὸν ἀναγνώστη οἱ κραγαυλέες, ΜΕΧΡΙΣ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΛΕΞΕΩΝ, ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ, ἀλλὰ καὶ οἱ ἐμφανεῖς  διαφορὲς καὶ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ μεταξὺ τῶν τριῶν πρώτων Εὐαγγελίων, "Κατὰ Μᾶρκον"  {Μκ} , "Κατὰ  Ματθαῖον"  {Μτ}  καὶ "Κατὰ Λουκᾶν"  {Λκ}  ποὺ γι αύτὸν τὸν λόγο  ἀποκλήθηκαν  "ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ"   Εὐαγγέλια.

Γιὰ τὴν λὺση τοῦ προβλήματος ἔχουν προταθεῖ κυρίως οἱ παρακάτω λὺσεις :

1. Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΡΩΤΕΥΑΓΓΈΛΙΟΥ.

 Ἡ ὑπόθεση αύτὴ ὑποστηρίζει ὅτι τὰ  τρία  Συνοπτικὰ Εὐαγγέλια προέρχονται ἀπὸ ἑνα ἀρχικὸ ἑβραϊκό/ ἀραμαϊκό Πρωτευαγγέλιο. Ὅμως αὐτὴ ἡ ὐπόθεση δὲν μπορεῖ νὰ ἐξηγήσει τὶς μεγάλες διαφορὲς καὶ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ μεταξὺ τῶν τριῶν Εὐαγγελίων.

2. ΥΠΟΘΕΣΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΝ.

Αὐτὴ ἡ ὑπόθεση θεωρεῖ ὅτι τὰ  τρία "Συνοπτικά" Εὐαγγέλια είναι το τελικό αποτέλεσμα μίας διαδικασίας συλλογής και επεξεργασίας επιμέρους προφορικών παραδόσεων   και  τῶν γραπτών διηγήσεων στὶς ὁποῖες ἐξελίχθηκαν οἱ ΠΡΟΦΟΡΙΚΕΣ αὐτὲς  παραδόσεις.

 Ἡ ὑπόθεση αὐτὴ ὅμως δὲν μπορεῖ νὰ ἐξηγήσει  τὶς κραυγαλέες ὁμοιότητες μέχρις ἑπιπέδου λἐξεων ποὺ παρατηροῦνται στὸν Μτ καὶ Λκ.

3) ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗΣ 

ΤΟΥ  "ΚΑΤΑ ΛΟΥΚΑΝ" & ΤΟ "ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ" (Austin Farrer).

  Ἡ ὑπόθεση αὐτὴ ὑποστηρίζει ὅτι ὁ κάθε εὐαγγελιστής χρησιμοποίησε σὰν πηγή το χρονικά προγενέστερό του Εὐαγγέλιο—ἐν προκειμἐνῳ ὁ Λκ  τὸν Μτ.

[Βλ.A.Farrrer, On Dispensing with Q, in Dennis E. Nineham (ed.): Studies in the Gospels: Essays in Memory of R. H. Lightfoot, Oxford, pp. 55–88]..

 Αὐτὴ ἡ θεωρία ἐξηγεῖ τὶς ὁμοιότητες ἀλλὰ ὄχι τὶς διαφορές καὶ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ τῶν Εὐαγγελίων (βλ. διαφορὰ γενεαλογιῶν τοῦ Ἰησοῦ  ἢ τῆς διήγησης τῆς Γέννησης, μεταξὺ Μτ καὶ Λκ.).

4. Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ "ΠΗΓΗΣ (Q) ΤΩΝ ΛΟΓΙΩΝ" 

(Heinrich Julius Holtzmann, "Die synoptischen Evangelien, ihr Ursprung und geschichtlicher Charakter", 1863).

Σύμφωνα μὲ τὴν  ἀνωτέρω ἐπικρατοῦσα, ὡς πιθανώτερη, ὑπόθεση, τὸ Συνοπτικὸ Πρόβλημα  μπορεῖ νὰ λυθεῖ  μέ τὴν ὕπαρξη μιᾶς  ΓΡΑΠΤΗΣ "Πηγῆς τῶν Λογίων" τοῦ Ἰησοῦ, τὴν ὁποίαν χρησιμοποίησαν οἱ συγγραφεῖς τοῦ "Κατὰ Ματθαῖον" καί "Κατὰ Λουκᾶν" Εὐαγγελίων.

 Ἡ ὑπόθεση αὐτὴ ὑποστηρίζει ὅτι:

α) Καταρχὰς τό "Κατὰ Μᾶρκον" { Μκ} εἶναι τὸ ἀρχαιότερο Εὐαγγέλιο καὶ χρησιμοποιήθηκε ὡς πηγὴ ἀπὸ τό "Κατὰ Ματθαῖον" { Μτ}  καί "Κατὰ Λουκᾶν" {Λκ} .  

β) Ἐπιπλέον, οἱ Μτ καὶ Λκ  χρησιμοποιοῦν—ἐκτὸς τοῦ δικοῦ του ὑλικοῦ ὁ καθένας—καὶ μία δεύτερη ΓΡΑΠΤΗ πηγή, τὴν λεγὸμενη "ΠΗΓΗ ΤΩΝ ΛΟΓΙΩΝ" { Q ἐκ τοῦ γερμανικοῦ  quelle =πηγή}  ἡ ὁποία ἐχει σήμερα χαθεῖ, ἀλλὰ  μποροῦμε νὰ τὴν  ἀνασυνθέσουμε  ἀπὸ τὸ ΚΟΙΝΟ ὑλικό τῶν 200 περίπου  πανομοιὀτυπων στίχων μεταξὺ Μτ καὶ Λκ.

 γ)  Ἡ Πηγὴ τῶν Λογίων ΔΕΝ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟ ΠΑΘΟΣ ἀλλὰ μὸνο τὴν ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ τοῦ Ἰησοῦ  καὶ  ἐξαρχῆς γράφηκε στὰ ἑλληνικὰ γιὰ κατηχητικοὺς λόγους εἴτε στὴν Παλαιστίνη εἴτε στὴν  Συρία μεταξύ τοῦ 50 καὶ 70 μ.Χ. 

 Πρόκειται δηλ.  γιὰ ἕνα νέο φιλολογικὸ εῑ̓́δος, τὸ ὁποῖο  κατόπιν ἐξελίχθηκε στὸ εἶδος τοῦ <Εὐαγγελίου> (Μκ)

 Ἡ καλύτερη ἐργασία γιὰ τὴν ἐν λόγῳ "ΠΗΓΗ ΤΩΝ ΛΟΓΙΩΝ"  εἶναι τοῦ γνωστοῦ καθηγητῆ τοῦ  ΑΠΘ Πέτρου ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ (βλ. φωτό), πνευματικοῦ διαδόχου τοῦ ΑΓΟΥΡΙΔΗ,  ἡ ὁποία (ἐν συνόψει)  ἀναφέρει τὰ ἑξῆς ὡς ΤΕΚΜΗΡΙΑ ὕπαρξης αύτῆς τῆς ΓΡΑΠΤΗΣ Πηγῆς: 

α) 200  περίπου στίχοι  μεταξυ τῶν Εὐαγγελίων Ματθαίου καὶ Λουκᾶ εἶναι ΠΑΝΟΜΟΙΟΤΥΠΟΙ ἀκόμα καὶ σὲ ΕΠΙΠΕΔΟ ΛΕΞΕΩΝ

β)  ὑπάρχει ΚΟΙΝΗ ΔΙΑΤΑΞΗ  τῆς ὕλης

γ)  ὑπάρχουν διττὰ λόγια, ΔΙΠΛΕΣ  ἀφηγήσεις  κλπ. 

 Ὅλα τὰ παραπάνω δείχνουν ὅτι ἡ Πηγὴ τῶν Λογίων ἦταν ΓΡΑΠΤΗ καὶ μάλιστα λόγῳ τῆς ἀπουσίας ἑβραϊσμῶν,  πρἐπει νὰ γράφτηκε πρωτοτύπως στὰ ΕΛΛΗΝΙΚΑ.

Καὶ κάτι τελευταῖο·

ἡ Πηγὴ τῶν Λογὶων τελειώνει μέ τὴν Ἐσχατολογικὴ Ἐπαγγελία τοῦ Ἰησοῦ γιὰ τὸν ΕΓΓΥΣ  (ἐντὸς ΕΚΕΙΝΗΣ τῆς γενιᾶς) ΕΡΧΟΜΟ ΤΟΥ ΥΙΟΥ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ καὶ τῆς ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ.

Τὸ πρόβλημα ποιὸ εἶναι ;

Ὅτι αύτὴ ἡ  Ἐσχατολογικὴ Προσδοκία καὶ Ἐπαγγελία τοῦ Ἰησοῦ, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ τὸν πυρῆνα τῆς "Πηγῆς τῶν Λογίων",  ΔΕΝ ἐπαληθεύτηκε ,διότι Ο ΥΙΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΔΕΝ ΗΡΘΕ.

_______________

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Βασιλειάδης Πέτρος, Ἑρμηνεία τῶν Εὐαγγελίων, Πουρναρᾶς, Θεσ/νίκη, 2003

Βασιλειάδης Πέτρος ,Τὰ Λόγια τοῦ Ἰησοῦ, τὸ άρχαιότερο εὐαγγέλιο, Ἄρτος Ζωῆς, Ἀθήνα 2005

Καραβιδόπουλος Ἰωάννης,Εἰσαγωγὴ στὴν Καινὴ Διαθήκη, Πουρναρᾶς, Θεσ/νίκη, 2005

Βασιλειάδης Πέτρος, Βιβλικὲς Ἑρμηνευτικὲς Μελέτες, Πουρναρᾶς, Θεσ/νὶκη, 2000

Τσαλαμπούνη Αικατερίνη . «Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη. Το φιλολογικό είδος των Ευαγγελίων και το συνοπτικό πρόβλημα». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://eclass.auth.gr/courses/OCRS377 / .

_________________

*ἡ "ΠΗΓΗ ΤΩΝ ΛΟΓΙΩΝ" περιεῖχε τὰ ἑξῆς κεφάλαια :

Τὸ κήρυγμα τοῦ Ἰωάννη (Λκ 3:7-9, Μθ 3:7-10)

Οἱ πειρασμοὶ τοῦ Ἰησοῦ (Λκ 4:1-13, Μθ 4:1-11)

Λόγια τῆς ἐπὶ τοῦ ὄρους ὁμιλίας, μακαρισμοί (Λκ 6:20-23, Μθ 5:3.4.6.11.12)

Ἀγάπη πρὸς τοὺς ἐχθρούς (Λκ 6:27-42, Μθ 7:1-5.10.24-25, 15:14)

Ἀκροατὲς καὶ ποιητὲς τοῦ λόγου (Λκ 6:47-49, Μθ 7:24-27)

Θεραπεία δούλου τοῦ ἑκατόνταρχου (Λκ 7:1-10, Μθ 7:28α, 8:5-10.13)

Ἡ ἐρώτηση τοῦ Βαπτιστῆ πρὸς τὸν Ἰησοῦ (Λκ 7:18-20, Μθ 11:2-3)

Ἡ ἀπάντηση τοῦ Ἰησοῦ (Λκ 7:22-35, Μθ 11:4-19)

Μαθητεία (Λκ 9:57-60, Μθ 8:19-22)

Ἀποστολὴ τῶν μαθητῶν (Λκ 10:2-12, Μθ 9:37.38, 10:9-15)

Οὐαί κατὰ τῶν γαλιλαϊκῶν πόλεων (Λκ 10:13-15, Μθ 11:20-24)

Ἡ Κυριακὴ προσευχή (Λκ 11:2-4, Μθ 6:9-13)

Ἡ θεία ἀνταπόκριση στὴν προσευχή (Λκ 11:9-13, Μθ 7:7-11)

Περὶ Βεελζεβούλ (Λκ 11:14-22, Μθ 12:12-32)

Τὸ ἀκάθαρτο πνεῦμα (Λκ 11:29-32, Μθ 12:32-42)

Ὁ λύχνος καὶ τὸ φῶς (Λκ 11:23-36, Μθ 5:15, 6:22-23)

Οὐαί κατὰ τῶν Φαρισαίων καὶ γραμματέων (Λκ 11:37, 12:1, Μθ 23:1-36)

Ἐμπιστοσύνη στὸν Θεὸ καὶ ὁμολογία (Λκ 12:2-12, Μθ 10:19.26-33)

Ἡ μέριμνα γιὰ τὰ ἐπίγεια (Λκ 12:22-34, Μθ 6:19-21.25-33)

Ἐγρήγορση (Λκ 12:39-46, Μθ 24:43-51)

Σημεῖα ποὺ προαναγγέλλουν τὰ ἔσχατα (Λκ 12:51-56, Μθ 10:34-36΅, 16:2-3)

Συνδιαλλαγὴ μὲ τὸν ἀντίδικο (Λκ 12:57-59, Μθ 5:25.26)

Παραβολὲς σιναπόσπορου καὶ ζύμης (Λκ 13:18-21, Μθ 13:31-33)

Ἐσχατολογικὲς ἀνακατατάξεις (Λκ 12:23-30, Μθ 7:13-14, 8:11-12, 25:10-12)

Θρῆνος γιὰ τὴν Ἱερουσαλήμ (Λκ 13:34-35, Μθ 23:37-39)

Θυσίες τοῦ μαθητῆ τοῦ Ἰησοῦ (Λκ 14:26-35, Μθ 10:37-38, 5:13)

Ὑπηρεσία σὲ δύο κυρίους (Λκ 16:13, Μθ 6:24)

Ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται (Λκ 16:16, Μθ 11:12-13)

Περὶ διαζυγίου (Λκ 16:18, Μθ 5:32)

Ἡ ήμέρα τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ Υιοῦ τοῦ ἀνθρώπου (Λκ 17:22-27.33-37, Μθ 24:26-28.37-39).

______________________

ΥΓ. βεβαίως ἡ ὑπόθεση τῆς "Πηγῆς Q" ἀφήνει κάποια ΑΝΑΠΑΝΤΗΤΑ ἐρωτήματα—γι αὐτὸ καὶ τελευταῖα ἔχουν ἐγερθεῖ ἀντιρρήσεις γιὰ τὴν ὀρθότητα της—ὠστὸσο ἀποτελεῖ τὴν πλέον ἀποδεκτὴ θεωρία γιὰ τὴν ἐπἰλυση τοῦ λεγομένου Συνοπτικοῦ Προβλήματος .

Κάποια ἀπὸ τὰ  ἐρωτήματα ποὺ ἀφήνει ἡ ὑπόθεση τῆς "Πηγῆς Q" ἄλυτα εἶναι:

α) Ἀπὸ ποῦ προέρχεται τὸ  ἰδιαίτερο ὑλικὸ τοῦ Μκ; 

β) Πῶς ἐξηγεῖται τὸ λεγόμενο <κενό τοῦ Λκ. 9,17> στὴν διήγηση τοῦ χορτασμοῦ τῶν 5000, ὅπου ὁ Λκ {=καὶ ἤρθη τὸ περισσεῦσαν αὐτοῖς κλασμάτων κόφινοι δώδεκα}  δὲν ἀκολουθεῖ τὴν  διήγηση τοῦ Μκ 6,42—44 ; 

γ)γιατί κανεὶς ἀπὸ τοὺς πρώιμους συγγραφεῖς τοῦ χριστιανισμοῦ ΔΕΝ  ἀναφέρει τὴν ὕπαρξη τῆς Q ;

δ) Γιατι ἀπουσιάζουν ἀπὸ τὴν Q οἱ διηγήσεις τοῦ Πάθους καὶ τῆς Ανάστασης; 

 Τελικά,  ἐπὶ τῆς οὐσίας, οἱ ἀντιρρησίες τῆς ὕπαρξης τῆς "Πηγῆς τῶν Λογίων" ἐπαναφέρουν τὴν Ὑπόθεση Farrer ,δηλ. τῆς ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗΣ τοῦ Λκ ἀπὸ τὸν Μτ. 

(Βλ.Mark S. Goodacre, The Case Against Q: Studies in Markan Priority and the Synoptic Problem ,2002)