ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΜΕΝΤΟΡΕΣ. (Κεφ. ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ—Β'ΛΥΚΕΙΟΥ)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Α. Ταυτότητα Διδακτικού Σεναρίου
Β. Βασική Ροή Σεναρίου
(ΑΦΟΡΜΗΣΗ—ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ—ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ—ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ—ΕΠΕΚΤΑΣΗ)
Γ. Πλαίσιο Υλοποίησης
Δ. Χρησιμοποιούμενα Εργαλεία/Μέσα
Ε. Χρονοπρογραμματισμός
ΣΤ. Οδηγίες Υλοποίησης
Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
ΤΑΞΗ: Β΄ Λυκείου – Γενικής Παιδείας
ΜΑΘΗΜΑ: Ιστορία του Μεσαιωνικού και Νεώτερου Κόσμου (565 – 1818. Κεφ. 1, Ενότητα 5η : Εικονομαχία
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ :
Αξιοποίηση του μοντέλου της ανεστραμμένης τάξης στο μάθημα της Ιστορίας με τη χρήση κατάλληλου εποπτικού υλικού και εφαρμογών ΤΠΕ. Ενεργητικές βιωματικές δραστηριότητες στην τάξη.
Επιθυμούμε οι Μαθητές και οι Μαθήτριες:
1) Να έρθουν σ' επαφή με την Ιστορική Αφήγηση και με πηγές της Εποχής καθώς και μεταγενέστερες.
2) Να ερμηνεύσουν τις αιτίες της Εικονομαχίας και να τις συσχετίσουν μεταξύ τους (Πολιτική, Θρησκεία, Κοινωνία).
3) Να αντιληφθούν το background των συγκρούσεων της εποχής. Συγκεκριμένα να εντοπίσουν τα πραγματικά αίτια της εικονομαχικής αυτοκρατορικής πολιτικής και να αξιολογήσουν την αποτυχία αυτής της πολιτικής για τις σχέσεις Εκκλησίας - Κράτους.
4) Να συνδέσουν την Ιστορική γνώση με την σύγχρονη εορτή (Κυριακή Ορθοδοξίας).
5) Να προσεγγίσουν ΚΡΙΤΙΚΑ τα διάφορα είδη Ιστορικών Πηγών.
ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ:
Γνώσεις για τα γεγονότα που προηγήθηκαν της Εικονομαχικής Κρίσης (Αραβικές κατακτήσεις – Ισλάμ)
ΧΡΟΝΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: 1 Διδακτική Ώρα
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΜΠΛΟΚΗΣ ΜΑΘΗΤΩΝ:
Οι Μαθητές θα εργαστούν ατομικά και σε 3 ομάδες των 4 ατόμων :
Α΄ Ομάδα (…): Υποστηρικτές των ιδεών των Εικονομάχων.
Β΄ Ομάδα (…): Υποστηρικτές των επιχειρημάτων των Εικονολατρών.
Γ΄ Ομάδα (…): Κριτές.
ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ:
Το παρόν σενάριο είναι συμβατό με την στοχοθεσία του Αναλυτικού Προγράμματος Ιστορίας (κριτικός γραμματισμός, οπτικός γραμματικός, διατύπωση ιστορικών ερωτημάτων, επεξεργασία πηγών, ανάλυση αιτίων και συνεπειών, εμβάθυνση στα ιστορικά δρώμενα, στον ρόλο των δρώντων προσώπων και των συγκυριών).
Το βασικό υλικό μελέτης αποτελείται από το σχολικό εγχειρίδιο και τα πολυμέσα (ντοκιμαντέρ, χρονογραμμή, ασκήσεις κριτικής προσέγγισης πηγών, παραγωγής ρητορικού αγώνα λόγων, αναστοχασμού και μεταγνωστικών δεξιοτήτων κλπ.).
Το σενάριο επίσης αποτελεί παράδειγμα συνεργατικής μελέτης της περιόδου της Εικονομαχικής κρίσης ΣΕ ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΝΕΣΤΡΑΜΜΕΝΗΣ ΤΑΞΗΣ. Πρόκειται για εκπαιδευτικό σενάριο για την διδασκαλία της Ιστορίας σε μαθητές και μαθήτριες της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με έμφαση σε ατομικές και ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΕΣ δραστηριότητες με την χρήση της εκπαιδευτικής πλατφόρμας e-class και των εργαλείων της.
Συγκεκριμένα το σενάριο επιχειρεί να προσεγγίσει ένα πολύπλοκο ιστορικό, πολιτικό – κοινωνικό – θρησκευτικό ζήτημα που συντάραξε τη βυζαντινή αυτοκρατορία τον 8ο αιώνα μ.Χ. Το σενάριο θέτει τα επιχειρήματα των δύο παρατάξεων, Εικονομαχών και Εικονολατρών όπως παρουσιάζονται από τις πηγές.
Επίσης δίνεται έμφαση στις ιδεολογικές και πνευματικές επιρροές των δύο παρατάξεων, στις επιδιώξεις της αυτοκρατορικής εξουσίας, στην αποτυχία της εικονομαχικής αυτοκρατορικής πολιτικής και τις συνέπειες της αποτυχίας αυτής στις σχέσεις Εκκλησίας - Κράτους.
Τέλος, το σενάριο επιδιώκει να αναδείξει τη σημασία του ιστορικού φαινομένου της Εικονομαχίας σε σχέση με την σύγχρονη εκκλησιαστική γιορτή της Κυριακής της Ορθοδοξίας, καθώς και την αναγωγή του στο προκύπτον φιλοσοφικό ερώτημα του εικονισμού του ανεικόνιστου (μη αισθητού).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1) Αρβελέρ Γλ. – Ελ., Η πολιτική ιδεολογία της βυζαντινής αυτοκρατορίας,μετ'.Τ.Δρακοπούλου, εκδ.Ψυχογιός, Αθήνα, 2018.
2) Jean-Claude Cheynet (διεύθ.), Ο βυζαντινός κόσμος – Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία (641-1204), τόμ. Β’, επιμ. Ά. Μαραγκάκη, Γ. Μωυσείδου, Α. Παπασυριόπουλος, μτφρ. Αναστασία Καραστάθη, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2012,
3) Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμοι Ζ΄ και Η΄.Εκδοτικής Αθηνών, 2000.
4) Mango, C., Βυζάντιο. Η αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης, μετ'.Δημήτρη Τσουγκαράκη, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1988
5) Ostrogorksy, G., Ιστορία του βυζαντινού κράτους, τόμοι Α΄ και Β΄,μετ.Ιω.Παναγόπουλος, εκδ.Πατάκη, Αθήνα 2012
Β. ΒΑΣΙΚΗ ΡΟΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ.
ΑΦΟΡΜΗΣΗ:
Η ανάθεση εργασίας γίνεται στην πλατφόρμα e – class. Συγκεκριμένα δίνεται στους μαθητές προς μελέτη εκτός του σχολικού εγχειριδίου
και :
https://diamantiskoutoulas.blogspot.com/2024/10/blog-post_15.html με θέμα την "ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ" (διάρκειας 30΄) .
Οι μαθητές/μαθήτριες ενημερώθηκαν σχετικά με mail μία εβδομάδα πριν (ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΝΕΣΤΡΑΜΜΕΝΗΣ ΤΑΞΗΣ)
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ-ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ
Οι Μαθητές κρατούν σημειώσεις, για τα εξής ζητήματα :
α) Τα επιχειρήματα των Εικονομάχων καθώς και τις απαντήσεις των Εικονολατρών,
β) τις επιδιώξεις της αυτοκρατορικής εξουσίας του Βυζαντίου σε σχέση με την ιδεολογία του Ισλάμ και των Αραβικών κατακτήσεων,
γ) την αποτυχία της αυτοκρατορικής εικονομαχικής πολιτικής,
δ) τις συνέπειες της αποτυχίας αυτής στις σχέσεις Εκκλησίας – Κράτους (Κυριακή Ορθοδοξίας).
ΑΝΑΛΥΣΗ-ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ-ΕΦΑΡΜΟΓΗ
(ΔΙΑ ΖΩΣΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ)
Οι Μαθητές χωρίζονται από τον εκπαιδευτικό, σε 3 ομάδες των 4 ατόμων και ξεκινά ΡΗΤΟΡΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΛΟΓΩΝ όπου η κάθε ομάδα παρουσιάζει τα επιχειρήματα της κάθε παράταξης (Εικονομάχοι – Εικονολάτρες), ενώ η τρίτη ομάδα αποτελεί την ομάδα κριτών του ρητορικού αγώνα λόγων.
Διατύπωση ερωτημάτων από μαθητές/μαθήτριες.
Κριτική επιχειρημάτων των δύο ομάδων (η μία εκφράζει τις ενστάσεις της για τα επιχειρήματα της άλλης).
Η τρίτη ομάδα κριτών εκφράζει την άποψή της, για το ποια αποδείχθηκαν πιο ισχυρά επιχειρήματα του ρητορικού αγώνα λόγων.
Χρόνος παρουσίασης για τις δύο ομάδες επιχειρημάτων (10 + 10΄) και την ομάδα Κριτών (5΄).
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ-ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ:
Συζήτηση στην Ολομέλεια της τάξης. Κριτική από όλους τους μαθητές/μαθήτριες για τα επιχειρήματα που παρουσιάστηκαν συνολικά στον ρητορικό αγώνα λόγων.
Οι μαθητές/μαθήτριες συζητούν για τις προθέσεις της αυτοκρατορικής εικονομαχικής πολιτικής, τις επιδιώξεις, την αποτυχία της πολιτικής και τις συνέπειες της αποτυχίας αυτής στις σχέσεις Βυζαντινής Εκκλησίας – Κράτους.
Ο Εκπαιδευτικός αξιολογεί τη συμμετοχή του κάθε μαθητή ατομικά στη συζήτηση καθώς και στις παρουσιάσεις των ομάδων.
Ψηφίζονται τα ισχυρότερα επιχειρήματα, όπως φάνηκαν στην Ολομέλεια της τάξης, ενώ ακολουθεί και σχολιασμός από όλους τους μαθητές/μαθήτριες για την παρουσίαση των ομάδων.
Οι μαθητές/μαθήτριες τέλος καλούνται να απαντήσουν σε ερωτήσεις σύντομης απάντησης για την διδαχθείσα ύλη , ενώ συζητείται κατά πόσον ήταν επιτυχημένος ο ρητορικός αγώνας λόγων ,ποιά αρνητικά σημεία επιδέχονται βελτίωσης και ποιά τα θετικά σημεία της όλης διαδικασίας (συνολικός χρόνος 10΄+5').
ΕΠΕΚΤΑΣΗ:
Ανάθεση εργασιών :
α) Δημιουργική γραφή («η απολογία ενός εικονομάχου»).
β) Δραματοποίηση («Η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος»).
γ) Δοκίμιο-προαιρετικά- για το προκύπτον φιλοσοφικό ερώτημα : «αν είναι δυνατόν να απεικονισθεί το μη αναπαραστάσιμο»
Γ. ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ
(ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ)
Το σενάριο υλοποιείται με την μορφή δραστηριοτήτων που ανατίθενται στους μαθητές/μαθήτριες και εκπονούνται: α) Ασύγχρονα μέσω της e – class με την παρακολούθηση και σχολιασμό σχετικού Ντοκιμαντέρ και β) Σύγχρονα, ΔΙΑ ΖΩΣΗΣ με παρουσίαση ρητορικού αγώνα λόγων μέσα στην τάξη.
Το σενάριο ολοκληρώνεται με την ανάθεση ασκήσεων. Επίσης το σενάριο μπορεί να επεκταθεί (προαιρετικά) σε Ασύγχρονη Διδασκαλία (τοίχος e-class) εν προκειμένω για το προκύπτον φιλοσοφικό ερώτημα της Εικονομαχικής κρίσης που αναφέρεται στην δυνατότητα απεικόνισης του μη αναπαραστάσιμου.
Στόχος η ενεργοποίηση των μαθητών.
Δ. ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ/ΜΕΣΑ
1.- ΕΡΓΑΛΕΙΑ E – CLASS
Τοίχος τάξης (αναφερόμενοι ιστότοποι)
2. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ :Διαδραστικά βιβλία
& Ιστότοποι:
Ε. ΧΡΟΝΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ
1.- ΑΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (e-class/30').
2.-ΔΙΑ ΖΩΣΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (40') :
α. ΡΗΤΟΡΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΛΟΓΩΝ (10'+10'+5')
β.ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ (10')
γ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ (5')
ΣΤ. ΟΔΗΓΙΕΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ
Προκρίνουμε το μεικτό μοντέλο Ασύγχρονης(e-class) & Σύγχρονης ΔΙΑ ΖΩΣΗΣ Διδασκαλίας (30΄ + 40' αντιστοίχως).
Αναρτούμε στον τοίχο της e – class τον υπερσύνδεσμο με το σχετικό ντοκιμαντέρ περί Εικονομαχίας που θα κριθούν οι μαθητές/ μαθήτριες να σχολιάσουν ασύγχρονα εκεί (αίτια, συνέπειες, επιδιώξεις).
Δημιουργούνται για την Σύγχρονη διά ζώσης Διδασκαλία, 2 ομάδες μαθητών/μαθητριών που θα παρουσιάσουν επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα των δύο παρατάξεων (Εικονομαχών – Εικονολατρών) καθώς και μία 3η ομάδα Κριτών για την σύγκριση παρουσιάσεων.
Στο τέλος η Ολομέλεια της τάξης κρίνει το συνολικό αποτέλεσμα ενώ το παραχθέν υλικό αξιοποιείται με σχετικές αναρτήσεις στον τοίχο της e – class.
Μπορεί να υπάρξει επέκταση και στο μάθημα της Φιλοσοφίας σχετικά με το προκύπτον ερώτημα της Εικονομαχικής κρίσης αν μπορεί να απεικονιστεί το μη αναπαραστάσιμο (Το κρίσιμο – και εν πολλοίς αναπάντητο – ερώτημα των Εικονομαχών είναι «Ποια από τις δύο φύσεις του Χριστού αναπαριστάται στις εικόνες;»).
Η Ολομέλεια της τάξης τέλος αξιολογεί τις δυνατότητες των ΡΗΤΟΡΙΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΛΟΓΩΝ στην διδασκαλία της Ιστορίας (5').
ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΥΤΟΥΛΑΣ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΠΕ2
